Τζαμίλα Ρακίμπ: Το μυστικό για μια
αποτελεσματική μη βίαιη αντίσταση
Δεν θα σταματήσουμε τη βία λέγοντας στους ανθρώπους ότι είναι ηθικά λάθος, λέει η Τζαμίλα Ρακίμπ, γενική διευθύντρια του Albert Einstein Institution. Αντίθετα, πρέπει να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους να προκαλέσουμε σύγκρουση που είναι εξίσου ισχυροί και αποτελεσματικοί.
Advertisment
Η Ρακίμπ προωθεί τη μη βίαιη αντίσταση σε ανθρώπους που ζουν υπό καθεστώς τυραννίας – και δεν περιορίζεται μόνο σε διαμαρτυρίες στους δρόμους. Μοιράζεται ενθαρρυντικά παραδείγματα δημιουργικών στρατηγικών που έχουν οδηγήσει σε αλλαγές σε όλο τον κόσμο κι ένα μήνυμα ελπίδας για ένα μέλλον χωρίς ένοπλες συγκρούσεις. “Η καλύτερη ελπίδα της ανθρωπότητας δεν βρίσκεται στην καταδίκη της βίας, αλλά στην αχρήστευσή της”, λέει η Ρακίμπ.
Διαβάστε παρακάτω ολόκληρη την ομιλία
Advertisment
Ο πόλεμος ήταν μέρος της ζωής μου από τότε που μπορώ να θυμηθώ. Γεννήθηκα στο Αφγανιστάν, έξι μήνες μετά την εισβολή των Σοβιετικών, και παρόλο που ήμουν πολύ νέα για να καταλάβω τι γινόταν είχα βαθιά κατανόηση του πόνου και του φόβου γύρω μου.
0:28
Αυτές οι εμπειρίες επηρέασαν τον τρόπο που σκέφτομαι τον πόλεμο και τη σύγκρουση. Έμαθα πως όταν κινδυνεύει ένα σημαντικό ζήτημα, για τους περισσότερους, το να παραδοθούν δεν είναι επιλογή. Για τέτοια είδη συγκρούσεων — όταν παραβιάζονται δικαιώματα ανθρώπων, όταν οι πατρίδες τους καταλαμβάνονται, όταν καταπιέζονται κι εξευτελίζονται — χρειάζονται έναν ισχυρό τρόπο να αντισταθούν και να παλέψουν. Αυτό σημαίνει πως όσο καταστροφική και τρομερή κι αν είναι η βία, αν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι η μόνη τους επιλογή θα τη χρησιμοποιήσουν. Οι περισσότεροι από εμάς ανησυχούμε για το επίπεδο της βίας στον κόσμο. Μα δεν θα σταματήσουμε έναν πόλεμο λέγοντας στον κόσμο ότι η βία είναι ηθικά λάθος. Αντίθετα, πρέπει να τους προσφέρουμε ένα εργαλείο που να είναι τόσο ισχυρό κι αποτελεσματικό όσο η βία.
1:16
Αυτή είναι η δουλειά που κάνω εγώ. Τα τελευταία 13 χρόνια, μαθαίνω σε ανθρώπους που βρίσκονται σε πολύ δύσκολες καταστάσεις στον κόσμο πώς να παλέψουν μη βίαια για να προκαλέσουν σύγκρουση. Οι περισσότεροι συνδέουν τέτοιες ενέργειες με τον Γκάντι και τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Μα οι μη βίαιες ενέργειες χρησιμοποιούνται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Μάλιστα, τα περισσότερα δικαιώματα που έχουμε τώρα σε αυτή την χώρα — ως γυναίκες, ως μειονότητες, ως εργάτες, ως άνθρωποι με διαφορετικούς σεξουαλικούς προσανατολισμούς και πολίτες που μας ενδιαφέρει το περιβάλλον — αυτά τα δικαιώματα δεν μας δόθηκαν απλόχερα. Κερδήθηκαν από ανθρώπους που πάλεψαν για αυτά και έκαναν θυσίες για αυτά. Αλλά επειδή δεν έχουμε μάθει από αυτή την ιστορία η μη βίαιη πάλη ως τεχνική είναι πολύ παρεξηγημένη.
2:05
Συνάντησα μια ομάδα Αιθιόπων ακτιβιστών και μου είπαν κάτι που ακούω συνέχεια. Είπαν ότι δοκίμασαν ήδη μη βίαιες ενέργειες, και δεν πέτυχαν. Πριν από κάποια χρόνια έκαναν μια διαμαρτυρία. Η κυβέρνηση τους συνέλαβε όλους, και αυτό ήταν το τέλος. Η ιδέα πως η μη βίαιη πάλη σημαίνει διαμαρτυρία στους δρόμους είναι πραγματικό πρόβλημα. Διότι παρόλο που οι διαμαρτυρίες δείχνουν ότι οι άνθρωποι θέλουν μια αλλαγή, μόνες τους, δεν δημιουργούν αλλαγή — τουλάχιστον όχι ουσιώδη αλλαγή.
2:37
(Γέλια)
2:38
Οι ισχυροί αντίπαλοι δεν θα δώσουν στους ανθρώπους αυτό που θέλουν επειδή το ζήτησαν ευγενικά… ή και όχι τόσο ευγενικά.
2:46
(Γέλια)
2:47
Η μη βίαιη πάλη λειτουργεί καταστρέφοντας έναν αντίπαλο, όχι σωματικά, αλλά ταυτοποιώντας τους θεσμούς που χρειάζεται ο εχθρός για να επιβιώσει, κι έπειτα στερώντας αυτές τις πηγές δύναμης. Οι μη βίαιοι ακτιβιστές μπορούν να εξουδετερώσουν τον στρατό κάνοντας τους στρατιώτες να αυτομολήσουν. Μπορούν να αναταράξουν την οικονομία μέσω διαμαρτυριών και μποϊκοτάζ. Μπορούν να προκαλέσουν την προπαγάνδα της κυβέρνησης δημιουργώντας εναλλακτικά μέσα.
3:12
Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι για να γίνει κάτι τέτοιο. Ο συνάδελφος και μέντοράς μου, Τζιν Σαρπ, έχει ταυτοποιήσει 198 μεθόδους μη βίαιης ενέργειας. Η διαμαρτυρία είναι μόνο η μία. Να σας δώσω ένα πρόσφατο παράδειγμα.
3:29
Μέχρι πριν λίγους μήνες, η Γουατεμάλα διοικούταν από διεφθαρμένους πρώην στρατιωτικούς με διασυνδέσεις στο οργανωμένο έγκλημα. Ο κόσμος γενικά το ήξερε αυτό, αλλά οι περισσότεροι ένιωθαν ότι δεν μπορούν να κάνουν κάτι — μέχρι που μια ομάδα πολιτών, 12 συνηθισμένοι άνθρωποι, έγραψαν στους φίλους τους στο Facebook να συναντηθούν στην κεντρική πλατεία κρατώντας ταμπέλες με ένα μήνυμα. «Renuncia YA» – Παραιτηθείτε επιτέλους. Προς έκπληξή τους, εμφανίστηκαν 30.000 άτομα. Έμειναν εκεί για μήνες όσο οι διαμαρτυρίες εξαπλώνονταν σε όλη τη χώρα. Κάποια στιγμή, οι διοργανωτές έστειλαν εκατοντάδες αυγά σε διάφορα κυβερνητικά κτίρια με ένα μήνυμα: «Αν δεν έχετε τα αυγά» — τα κότσια — «να σταματήσετε διεφθαρμένους από το να θέτουν υποψηφιότητα, δανειστείτε τα δικά μας».
4:20
(Γέλια)
4:22
(Χειροκρότημα)
4:27
Ο Πρόεδρος Μολίνα απάντησε λέγοντας ότι δεν θα παραιτηθεί ποτέ. Οι ακτιβιστές διαπίστωσαν ότι δεν γινόταν να συνεχίσουν τις διαμαρτυρίες και να ζητούν από τον πρόεδρο να παραιτηθεί. Έπρεπε να μην του αφήσουν καμιά επιλογή. Οπότε οργάνωσαν γενική απεργία, όπου κόσμος από όλη τη χώρα αρνήθηκε να δουλέψει. Στην Πόλη της Γουατεμάλας, πάνω από 400 επιχειρήσεις και σχολεία έκλεισαν τις πόρτες τους. Στο μεταξύ, οι αγρότες σε όλη τη χώρα μπλόκαραν κεντρικούς δρόμους. Μέσα σε πέντε μέρες, ο πρόεδρος, μαζί με δεκάδες άλλους κρατικούς αξιωματούχους, παραιτήθηκαν επιτέλους.
5:00
(Χειροκρότημα)
5:04
Μου έδωσε μεγάλη έμπνευση η δημιουργικότητα και το θάρρος ανθρώπων που προβαίνουν σε μη βίαιες ενέργειες σχεδόν σε κάθε χώρα του κόσμου. Για παράδειγμα, πρόσφατα, μια ομάδα ακτιβιστών στην Ουγκάντα ελευθέρωσαν ένα κιβώτιο με γουρούνια στους δρόμους. Όπως βλέπετε, η αστυνομία δεν ήξερε τι να τα κάνει.
5:22
(Γέλια)
5:23
Τα γουρούνια είχαν βαφτεί στο χρώμα του κυβερνώντος κόμματος. Ένα φορούσε και καπέλο, ένα καπέλο που ο κόσμος αναγνώριζε.
5:31
(Γέλια)
5:33
Οι ακτιβιστές γίνονται όλο και καλύτεροι στο να τραβούν την προσοχή, αλλά αυτές οι μεμονωμένες ενέργειες δεν έχουν αποτέλεσμα αν δεν είναι μέρος μιας μεγαλύτερης στρατηγικής. Ένας στρατηγός δεν θα έστελνε τα στρατεύματα στη μάχη αν δεν είχε ένα σχέδιο να κερδίσει τον πόλεμο. Αλλά έτσι λειτουργούν τα περισσότερα μη βίαια κινήματα στον κόσμο. Η μη βίαιη πάλη είναι τόσο περίπλοκη όσο και ο πόλεμος, αν όχι περισσότερο. Οι συμμετέχοντες πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι και να έχουν σαφείς στόχους και οι ηγέτες πρέπει να έχουν στρατηγική για το πώς θα επιτευχθούν οι στόχοι.
6:04
Η τεχνική του πολέμου αναπτύσσεται εδώ και χιλιάδες χρόνια με τεράστιους πόρους και μερικά από τα λαμπρότερα μυαλά έχουν αφιερωθεί στην κατανόηση και στη βελτίωσή του. Στο μεταξύ, η μη βίαιη πάλη σπάνια μελετάται συστηματικά, και παρόλο που ο αριθμός μεγαλώνει, υπάρχουν λίγοι άνθρωποι στον κόσμο που τη διδάσκουν. Αυτό είναι επικίνδυνο, γιατί ξέρουμε πλέον πως οι παλιοί τρόποι που αντιμετωπίζαμε τις συγκρούσεις δεν αρκούν για τις νέες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε.
6:34
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ παραδέχτηκε πρόσφατα ότι βρίσκεται σε αδιέξοδο στον πόλεμό της με την ISIS. Αλλά αυτό που δεν ξέρουν οι περισσότεροι είναι ότι κάποιοι έχουν αντισταθεί στην ISIS με μη βίαιες ενέργειες. Όταν η ISIS κατέλαβε τη Μοσούλη τον Ιούνιο του 2014, ανακοίνωσαν ότι θα βάλουν ένα νέο πρόγραμμα στα σχολεία, βασισμένο στην εξτρεμιστική τους ιδεολογία. Αλλά την πρώτη μέρα του σχολείου, δεν εμφανίστηκε ούτε ένα παιδί. Οι γονείς αρνήθηκαν απλά να τα στείλουν. Είπαν στους δημοσιογράφους ότι προτιμούν να τα διδάξουν οι ίδιοι από το να τους κάνουν πλύση εγκεφάλου.
7:09
Αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα ανυπακοής σε μία μόνο πόλη. Τι θα γινόταν αν συντονιζόταν με δεκάδες άλλες ενέργειες μη βίαιης αντίστασης που έχουν σημειωθεί κατά της ISIS; Αν το μποϊκοτάζ των γονιών ήταν μέρος μιας μεγαλύτερης στρατηγικής να ταυτοποιήσουν και να αποκόψουν τους πόρους που χρειάζεσαι η ISIS, το εργατικό δυναμικό που παράγει φαγητό, τους μηχανικούς που εξάγουν και διυλίζουν το πετρέλαιο, την υποδομή των μέσων και τα δίκτυα επικοινωνίας τα συστήματα μεταφορών και τις τοπικές επιχειρήσεις στις οποίες βασίζεται η ISIS; Μπορεί να είναι δύσκολο να φανταστούμε την εξολόθρευση της ISIS με μη βίαιη ενέργεια. Ήρθε η ώρα να αμφισβητήσουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε τις συγκρούσεις και τις επιλογές που έχουμε να την αντιμετωπίσουμε.
7:55
Ορίστε μια ιδέα που αξίζει να εξαπλωθεί: ας μάθουμε περισσότερα για την επιτυχία της μη βίαιης ενέργειας και για το πώς μπορούμε να την κάνουμε πιο ισχυρή, όπως κάνουμε με άλλα συστήματα και τεχνολογίες που βελτιώνονται συνεχώς για να καλύψουν τις ανάγκες μας. Ίσως μπορούμε να βελτιώσουμε τη μη βίαιη ενέργεια στο σημείο που θα χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο αντί του πολέμου. Η βία ως εργαλείο σύγκρουσης θα μπορεί τότε να εγκαταληφθεί όπως έγινε και με τα τόξα και τα βέλη επειδή τα αντικαταστήσαμε με όπλα που είναι πιο αποτελεσματικά. Με την ανθρώπινη καινοτομία, μπορούμε να κάνουμε τη μη βίαιη πάλη πιο ισχυρή από τις νεότερες και πιο πρόσφατες τεχνολογίες του πολέμου. Η καλύτερη ελπίδα για την ανθρωπότητα δεν βρίσκεται στην καταδίκη της βίας αλλά στην αχρήστευσή της.
