Ο διάσημος ακαδημαϊκός Douglas Rushkof μιλάει για τον αγώνα της επιβίωσης των πλουσιότερων από το “Γεγονός”
Τον τελευταίο καιρό, ένας νέος κύκλος έντονων συζητήσεων και διαλόγου έχει γεννηθεί σχετικά με το ρόλο που παίζουν τα social media, το διαδίκτυο και η τεχνολογία, τόσο σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, όσο και σε ηθικό. Οι αφορμές είναι πολλές: ολόκληρες κυβερνήσεις κατηγορούνται για διασπορά ψευδών ειδήσεων και χειραγώγησης του κόσμου. Ιδρυτές των μεγαλύτερων social media ενοχοποιούνται για πώληση προσωπικών δεδομένων. Σε ποια χέρια βρίσκεται τελικά το πανίσχυρο διαδίκτυο και η τεχνολογία του πλανήτη μας; Πόσο καθαρά ή βρώμικα είναι, πόσο ηθικά ή ανήθικα; Υπάρχει κάποιος βαθμός συλλογικότητας και ανιδιοτέλειας στον κόσμο των μονοπωλιακών αυτών επιχειρήσεων ή όλα διακατέχονται από τον αγώνα για προσωπική επιβίωση με κάθε κόστος;
Advertisment
Ο Douglas Rushkoff είναι ένας από τους πιο καταξιωμένους αναλυτές της ψηφιακής επικοινωνίας και της σχέσης οικονομίας τεχνολογίας παγκοσμίως , λέκτορας, συγγραφέας και κινηματογραφιστής. Στο έργο του εστιάζει στην ανθρώπινη αυτονομία στην ψηφιακή εποχή και τεχνολογία και στο μέλλον αυτής, αλλά και στο πόσο σημαντικό είναι να ξαναβάλουμε τον ανθρώπινο παράγοντα στην εξίσωση.
Σε ένα άκρως ενδιαφέρον άρθρο του ξεδιπλώνει τον διαφορετικό, «κρυφό» κόσμο των ανθρώπων που κρατούν στα χέρια τους τα ηνία της οικονομίας και της τεχνολογίας. Περιγράφει μια αποκαλυπτική συνάντησή του με κάποιους από τους ισχυρότερους επενδυτικούς τραπεζίτες στον κόσμο. Η πρόσκληση αφορούσε μια ομιλία με θέμα «το μέλλον της τεχνολογίας»:
«Αφού έφτασα, οδηγήθηκα σε αυτό που πίστευα ότι ήταν το green room. Αλλά αντί να μού βάλουν μικρόφωνο ή να με οδηγήσουν στη σκηνή, απλά έκατσα εκεί σε ένα απλό στρογγυλό τραπέζι και το κοινό ήρθε σε εμένα: πέντε πλούσιοι άνδρες – ναι, όλοι άνδρες – από τα ανώτερα κλιμάκια του αντισταθμιστικού κεφαλαίου (hedge funds). Αφού έδωσα μια μικρή ομιλία, συνειδητοποίησα ότι δεν ενδιαφέρονταν καθόλου για τις πληροφορίες που είχα προετοιμάσει για το μέλλον της τεχνολογίας. Είχαν έρθει με δικές τους ερωτήσεις. Ξεκίνησαν με ακίνδυνες ερωτήσεις. Ethereum ή bitcoin; Υπάρχει πράγματι η κβαντική πληροφορική; Αργά, αλλά αποφασιστικά, έφτασαν στα ζητήματα, για τα οποία ενδιαφέρονταν πραγματικά και στα οποία καίγονταν να πάρουν απάντηση.
Advertisment
Ποια περιοχή του πλανήτη θα επηρεαστεί λιγότερο από την επερχόμενη κλιματική κρίση: η Νέα Ζηλανδία ή η Αλάσκα; Τελικά η Google χτίζει πράγματι ένα καταφύγιο για τον εγκέφαλο του Ray Kurzweil, ώστε η συνείδησή του να επιβιώσει και μετά το θάνατό του, ή θα πεθάνει και θα αναγεννηθεί ως όλον; Στο τέλος, ο CEO μιας χρηματιστηριακής εταιρείας εξήγησε ότι έχει σχεδόν ολοκληρώσει το δικό του υπόγειο καταφύγιο και με ρώτησε πώς θα διατηρήσει την πρόσβασή και επιρροή του στα σώματα ασφαλείας μετά το «γεγονός».
Το Γεγονός. Αυτή ήταν η λέξη- κλειδί για την περιβαλλοντική καταστροφή, την κοινωνική επανάσταση, την πυρηνική έκρηξη, έναν ασταμάτητο ιό, ένα σενάριο ολικής καταστροφής. Είναι η μόνη ερώτηση που τους απασχολούσε όλη αυτή την ώρα. Γνώριζαν ότι χρειάζονταν οπλισμένους σωματοφύλακες που θα τους προστάτευαν από τα πιθανώς οργισμένα πλήθη. Αλλά πώς θα τους πλήρωναν, αν τα χρήματα ήταν πια άχρηστα; Τι θα εμπόδιζε εκείνους τους σωματοφύλακες από το να στραφούν εναντίον τους; Οι δισεκατομμυριούχοι σκέφτονταν τη χρήση ειδικών κλειδαριών στις προμήθειες του φαγητού, τον συνδυασμό των οποίων μόνο εκείνοι θα γνώριζαν. Ή να φορούσαν ειδικά κολάρα πειθαρχίας στους σωματοφύλακές τους για τη δική τους επιβίωση. Ή ακόμα και το να φτιάξουν ειδικά ρομπότ που θα τους υπάκουαν χωρίς κίνδυνο».
Ο Douglas Rushkoff άρχισε να συνειδητοποιεί πως οι άνθρωποι στο τραπέζι δεν νοιάζονταν πραγματικά για το μέλλον της τεχνολογίας. Ή μάλλον νοιάζονταν – πώς να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία για τη δική τους μελλοντική επιβίωση από έναν μεγάλο κίνδυνο. Για εκείνους, το μέλλον της τεχνολογίας είχε μια χρήση, έναν σκοπό: τη σωτηρία τους.
Στο νου τους έχει συντελεστεί μια αναγωγή της ανθρώπινης εξέλιξης σε ένα βιντεοπαιχνίδι, όπου κάποιος κερδίζει, βρίσκοντας τον τρόπο να ξεφύγει και παίρνοντας απλώς μαζί κάποιους δικούς του ανθρώπους ή συνεργάτες. Αυτοί οι δισεκατομμυριούχοι θέλουν να είναι οι νικητές της ψηφιακής οικονομίας και της ζωής, αποκλείοντας την πρόσβαση σε όλους τους άλλους. Φυσικά, δεν ήταν πάντα έτσι, δεδομένης της απότομης έκρηξης της τεχνολογίας και του διαδικτύου που συντελέστηκε από τις αρχές της δεκαετίας του ’90. Τότε ακόμα το ψηφιακό μέλλον ήταν ανοιχτό και προσβάσιμο σε όλους για κάθε λογής εξερευνήσεις και εφευρέσεις. Η τεχνολογία τότε μπορούσε και είχε αρχικά γίνει το «εργαλείο» που θα έδινε περισσότερες ευκαιρίες για ένα μέλλον που θα συμπεριελάμβανε διαφορετικές κοινωνικές και οικονομικές τάξεις.
Όμως, τα ήδη εγκαθιδρυμένα επιχειρηματικά συμφέροντα έβλεπαν τις ίδιες παλιές δυνατότητες κυριαρχίας και απληστίας. Το μέλλον δεν αφορούσε πια τη διαμόρφωση ενός ασφαλούς και ειρηνικού κόσμου για την ανθρωπότητα• ήταν ένα προδιαγεγραμμένο σενάριο, όπου το χρήμα ρέει, γίνονται επενδύσεις, δίνονται κεφάλαια, αλλά που στην πραγματικότητα ο σκοπός είναι ένας: όταν η καταστροφή επέλθει, εκείνοι να είναι οι μοναδικοί που θα επιβιώσουν. Οι προσπάθειες δεν στοχεύουν πια στη συλλογική άνθιση, αλλά στην προσωπική επιβίωση, κάτι βέβαια που δίνει το πάτημα για απαξίωση όλων των ηθικών αξιών.
Κάπως έτσι, οι ακαδημαϊκοί, οι επιστήμονες και οι σχολιαστές άρχισαν να θέτουν αφηρημένες και παραπλανητικές ερωτήσεις, αγνοώντας τα ηθικά διλήμματα που σχετίζονταν με την ασυγκράτητη τεχνολογική ανάπτυξη στο όνομα του καπιταλισμού: Χρειάζεται οι πρώτες αποικίες στον Άρη να είναι δημοκρατικές; Μήπως η αλλαγή του DNA υποβιβάσει την ταυτότητά μου; Μήπως τα ρομπότ θα πρέπει να αποκτήσουν δικαιώματα;
Αγνοώντας κάθε ηθικό και ανθρωπιστικό στοιχείο, δόθηκε το πάτημα στην ανάπτυξη σε μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες να εκμεταλλευτούν και να απλώσουν τα πλοκάμια τους παγκοσμίως και με μία απάνθρωπη χροιά επιτυχίας. Οι περισσότεροι από εμάς παρατήρησαν αυτές τις αλλαγές μέσω της αυτοματοποιημένης εργασίας, της μείωσης των εργασιακών δικαιωμάτων μας και του πλήγματος στην τοπική αγορά.
Ωστόσο, οι πιο αρνητικές επιδράσεις του ψηφιακού καπιταλισμού αποτυπώνονται στο περιβάλλον και στις υπανάπτυκτες χώρες. Πολλά από τα κινητά μας τηλέφωνα και οι υπολογιστές μας κατασκευάζονται από εργατικό δυναμικό σκλάβων στην ουσία. Ταυτόχρονα, η εξόρυξη μετάλλων και τα λύματα των μεγάλων βιομηχανιών καταστρέφουν το περιβάλλον.
Κλείνοντας τα μάτια, το πρόβλημα δεν εξαφανίζεται. Το ότι φτιάξαμε μια τεχνητή πραγματικότητα δεν ακυρώνει την ύπαρξη αυτής εδώ. Όσο περισσότερο αγνοούμε τις οικονομικές, ηθικές και περιβαλλοντικές συνέπειες, τόσο μεγαλύτερο γίνεται το πρόβλημα. Αυτό με τη σειρά του τροφοδοτεί το σενάριο μιας ολικής καταστροφής και κάπως έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος.
Η φαντασίωση της επιβίωσής μας από το Γεγονός επαναλαμβάνεται συνεχώς από ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, όπου σκηνοθέτες «παίζουν» με τα διάφορα σενάρια. Ταινίες επιστημονικής φαντασίας όπου η συνείδησή μας μεταφορτώνεται σε υπολογιστές και ζει για πάντα, όπου οι άνθρωποι μετατρέπονται σε ζόμπι σε μια μετά – αποκαλυπτική πραγματικότητα και όπου ο σκοπός είναι η επιβίωση των λίγων. Η διαφορά είναι πως αυτά τα σενάρια, για να γίνουν ελκυστικά, περιλαμβάνουν χαρακτήρες από τα κατώτερα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα, οι οποίοι με διάφορους τρόπους καταφέρνουν να επιβιώσουν. Η πραγματικότητα θα είναι όμως η ίδια;
Όταν οι δισεκατομμυριούχοι τον ρώτησαν ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να διατηρήσουν τον έλεγχο των σωμάτων ασφαλείας τους μετά το «Γεγονός», εκείνος τους πρότεινε ότι το καλύτερο που θα είχαν να κάνουν είναι να συμπεριφέρονται σε αυτούς τους ανθρώπους πραγματικά καλά, ξεκινώντας από τώρα. Θα έπρεπε να φέρονται στο προσωπικό ασφαλείας τους σα να ήταν μέλη της οικογενείας τους. Και όσο θα επέκτειναν αυτό το είδος ηθικής και στις υπόλοιπες επαγγελματικές πρακτικές τους, όπως στην αλυσίδα των προμηθευτών, στις προσπάθειας βιωσιμότητας και στην κατανομή του πλούτου, τόσο θα μειωνόταν η πιθανότητα πρόκλησης του ίδιου του «Γεγονότος» εξαρχής. Όλη αυτή η τεχνολογική «μαγεία» που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη θα μπορούσε να εφαρμοστεί για το συλλογικό συμφέρον ολόκληρης της ανθρωπότητας εδώ και τώρα.
Τα λόγια του φάνηκαν να τους διασκεδάζουν αλλά ως εκεί. Δεν ενδιαφέρονταν για το πώς να αποφύγουν το «Γεγονός». Το θεωρούσαν πλέον αναπόφευκτο. Παρόλη τη δύναμη και τον πλούτο τους δεν πίστευαν ότι μπορούσαν να επηρεάσουν το μέλλον. Απλά έχουν αποδεχτεί το χειρότερο σενάριο και επιστρατεύουν όλα τα χρήματα και τις τεχνολογίες τους ώστε να σώσουν τον εαυτό τους – ειδικά εάν δεν θα μπορούν να εξασφαλίσουν μία θέση σε ένα διαστημόπλοιο με προορισμό τον Άρη.
Ο Rushkoff κλείνει με τα παρακάτω λόγια:
«Για καλή μας τύχη, όσοι από εμάς δεν διαθέτουμε τόσα κεφάλαιο ώστε να απαρνηθούμε την ανθρωπιά μας, έχουμε πολύ καλύτερες επιλογές διαθέσιμες. Δεν χρειάζεται να χρησιμοποιούμε την τεχνολογία με τέτοιο αντικοινωνικό και ατομιστικό τρόπο. Μπορούμε να υιοθετήσουμε το προφίλ του καταναλωτή που προσπαθούν να μας επιβάλλουν οι συσκευές και οι πλατφόρμες ή μπορούμε να θυμόμαστε ότι ο πραγματικό εξελιγμένος άνθρωπος δεν μπορεί να πάει πουθενά μόνος.
Το να είσαι άνθρωπος δεν έχει να κάνει με την ικανότητα να επιβιώνεις ή να δραπετεύεις. Είναι ένα ομαδικό άθλημα. Όποιο κι αν είναι το μέλλον των ανθρώπων, θα ανήκει σε όλους!»
Ποιος είναι ο Douglas Rushkof
Ο Douglas Rushkof είναι συγγραφέας, κινηματογραφιστής και λέκτορας του οποίου η εργασία εστιάζεται στην ανθρώπινη αυτονομία σε μια ψηφιακή εποχή. Είναι συγγραφέας 15 best- seller βιβλίων πάνω στα media, την τεχνολογία και την κοινωνία. Κάποια από τα πιο διάσημα βιβλία του είναι τα «Program to be Programmed», «Present Shock» και «Throwing Rocks at the Google Bus»
Κάποια από τα βραβευμένα ντοκιμαντέρ του είναι το «The Merchants Of Cool» και «Career Achievement» ενώ έχει χαρακτηριστεί από το MIT ως ένας από τους 10 διανοούμενους με τη μεγαλύτερη παγκόσμια επιρροή.
Σήμερα, ο Dr Rushkoff εργάζεται ως καθηγητής πάνω στη θεωρία των media και στην ψηφιακή οικονομία στο CUNY/Queens όπου πρόσφατα ίδρυσε και το Εργαστήριο για τον Ψηφιακό Ανθρωπισμό (Laboratory for Digital Humanism).
