Aν δούμε το κλασσικό βιβλίο του Βίλχελμ Pάιχ «Άκου ανθρωπάκο» πέρα από την αγανακτισμένη, επαναστατική και αλαζονική ματιά του συγγραφέα και εστιάσουμε στα αποστάγματα πρακτικής φιλοσοφίας που κρύβει, μπορούμε να αντλήσουμε χρήσιμα μαθήματα ζωής. Η πίστη στις απεριόριστες δυνατότητες του ανθρώπου και του μεγαλείου της ανοικτής σκέψης, η αντιμετώπιση του φόβου απέναντι στην ελευθερία και τη γνώση, ο προσδιορισμός της ουσιαστικής ελευθερίας που πηγάζει από την υπερνίκηση εσωτερικών δαιμόνων και η διαρκής αμφισβήτηση και αναζήτηση είναι βασικοί άξονές του συγγράμματος. Προσπαθώντας να οριοθετήσουμε το βιβλίο σε άξονες θα μπορούσαμε να αναφερθούμε στις παρακάτω έννοιες:
Αυτογνωσία
Μία βασική αρετή για να μπορέσει ο άνθρωπος να φθάσει στην απελευθέρωση όλου του δυναμικού του. Αυτογνωσία σημαίνει κατανόηση των φωτεινών όσο και των εγγενών σκοτεινών αρνητικών εκφάνσεων της ανθρώπινης προσωπικότητας για μία μετέπειτα προσπάθεια χαλιναγώγησης. «[…] Ανθρωπάκο, πραγματικά πιστεύω στο λαμπρό σου μέλλον. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι σου ανήκει. Γι’ αυτό πρώτα απ’ όλα ρίξε μία ματιά στον εαυτό σου και δες τον όπως πραγματικά είναι. […] Μην τρέχεις να ξεφύγεις. Βρες τα κότσια να αντικρίσεις τον εαυτό σου. […]»
Advertisment
Ελευθερία
Μεγάλη αναφορά γίνεται για την ελευθερία. Την ουσιαστική ελευθερία και όχι την κίβδηλη. Διαρκής αγώνας για την κατάκτησή της και όχι την εκμετάλευση της έννοιας. Ο Ράιχ την ορίζει με βάση εσωτερικούς παράγοντες και αναφέρεται διεξοδικά στους κινδύνους ψευδοκατανόησης και επιβούλευσής της. Ο φόβος μπροστά στην ελευθερία και στην ευθύνη που αυτή συνεπάγεται είναι κοινό χαρακτηριστικό του ανθρωπάκου.
Η ουσιαστική αποδέσμευση από φυλακές και η κατάκτηση της ελευθερίας προϋποθέτει ωριμότητα από τον άνθρωπο. Ειδάλλως θα προσπαθήσει να νικήσει το φόβο απέναντι στο μεγαλείο της ελευθερίας μέσω της σκόπιμης αποτίναξής της σε ένα ζυγό δουλείας και εξάρτησης από άλλους. Ναι, ο Ράιχ πιστεύει στο ανώτερο ιδανικό της ελευθερίας. Και πρωτίστως στην ελευθερία της σκέψης και στην αποποινικοποίηση του εγκλήματος της σκέψης. Όμως δεν θέλει να δεχτεί πως ο ανθρωπάκος μπορεί, χωρίς να αλλάξει και να εξημερωθεί, να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μία ουσιαστική ελεύθερη κατάσταση. Ακανθώδης ο ανήφορος.
«[…] Δεν τολμάς καν να σκεφτείς ότι θα μπορούσες να νιώσεις τον εαυτό σου διαφορετικά: ελεύθερο αντί για υποταγμένο, ανοιχτό αντί για κρυψίνου, ελεύθερο να αγαπήσει ολοκληρωτικά όχι σαν τον κλέφτη μες τη νύχτα.[…]»
Advertisment
Κριτική Σκέψη
Η πάλη ενάντια στη δογματοποίηση και στην a priori αποδοχή θεωριών ακόμα και επιστημονικών δημοσιεύσεων είναι βασική ιδέα του συγγραφέα. Η αλήθεια θέλει να κοιτάς πέρα από αυτό που φαίνεται και σου σερβίρουν. Τα πρότυπα σκέψης που είναι ευθυγραμμισμένα με τον καθωσπρεπισμό και την κοινή γνώμη είναι βαθιές παθογένειες σύμφωνα με το συγγραφέα. Η παραχάραξη ορισμένων ιδεολογιών και κινημάτων προέρχεται από την έλλειψη κριτικού φιλτραρίσματος και κράτημα του αποστάγματος ουσίας.
Οι παρερμηνείες, σκόπιμες και μη, είναι βασικό γνώρισμα του ανθρωπάκου ο οποίος κρατάει ό,τι τον συμφέρει και ό,τι του δηλώνουν πως τον συμφέρει. Βέβαια, ο ίδιος ο συγγραφέας προτρέπει να αποδεχτούμε τα ευρήματά του και τις ψυχαναλυτικές θεωρίες του ως την απόλυτη αλήθεια που κρύβουν και εδώ έρχεται σε σύγκρουση με τα παραπάνω καθώς δεν προτρέπει σε μία κριτική θεώρηση των δικών του έργων αλλά τα αυτοανακηρρύτει με τον δικό του τρόπο ως θέσφατα και απόλυτα αληθή. Επίσης, η διαρκής και έμμονη σύγκρουση με θεωρίας του Φρόιντ ή του Νίτσε ενώ θα μπορούσε να τεκμηριωθεί με λογικά επιχειρήματα μοιάζει να είναι μία προσωπική εμπάθεια και ένας προσωπικός αγώνας υποσκελισμού.
Ο Ράιχ, ένας πολίτης του κόσμου, προσεγγίζει (όσο αντικειμενικά μπορεί εξαιτίας των επαναστατικών του αποχρώσεων) τις θρησκείες και τις ιδεολογίες. Υμνεί το ανθρώπινο μεγαλείο και δεν δέχεται σύνορα και περιορισμούς. Το ηθικό πλαίσιο που ορίζουν οι κοινωνικοί κανόνες και ο καθωσπρεπισμός δεν έχουν θέση στο μυαλό του και αντιλαμβανόμενος, με μία ανθρωποκεντρική διάσταση, την ηθική προσπαθεί να την συνδέσει με την απελευθέρωση σε όλες της τις μορφές. Η μετάβαση από τον ανθρωπάκο στον άνθρωπο αυτή την ανώτατη μορφή και το μεγαλείο απαιτεί διαρκή αγώνα με τον φόβο της επίτευξης.
Η αλήθεια και η ευθύνη πρέπει να αντιμετωπιστούν ως ηθική υποχρέωση του ατόμου. Και η καλύτερη απόδειξη πως αυτός ο αγώνας είναι δύσκολος είναι ο ίδιος ο συγγραφέας που μέσα από το έργο του αντικρούεται η θεωρία που θέτει με την πράξη μιάς και ο ίδιος δεν έχει καταφέρει να απαλλαχθεί από εγγενή εγωιστικά κίνητρα όπως αυτό της αλαζονείας, του εγωκεντρισμού.
Γιώργος Σιούτζος – Photo: Author/Depositphotos
