Όλοι έχουμε αγαπημένα τραγούδια. Με κάποια κολλάμε αμέσως μόλις τα ακούσουμε και αντηχούν στην εργασιακή μας μνήμη για ώρες ή μέρες, ακόμα κι αν συνειδητά δεν τα συμπαθούμε και πολύ. Τα πετυχημένα τραγούδια διαφημίσεων ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
Και από την άλλη, υπάρχουν τραγούδια στα οποία συνειδητά επιστρέφουμε ξανά και ξανά όσα χρόνια κι αν περάσουν και μας δημιουργούν έντονα συναισθήματα. Γιατί έχουμε όμως αγαπημένα τραγούδια; Και γιατί επιλέγουμε συγκεκριμένα, ακόμα και εκείνα τα απρόβλεπτα που συνειδητά δεν είναι του γούστου μας; Κατά τη διάρκεια διαφόρων φάσεων της ζωής μας επιλέγουμε νέα αγαπημένα και αναπτύσσουμε μία «λίστα» που συνοδεύει τη μοναδική μας ταυτότητα.
Advertisment
Γνωρίζουμε διαισθητικά ότι η μουσική ενεργοποιεί μια αισθητηριακή απόκριση και μια συναισθηματική. Μπορεί να θεωρούμε ένα τραγούδι όμορφο, αλλά αυτό το χαρακτηριστικό είναι μάλλον ανεπαρκές για να γίνει το αγαπημένο μας. Η λειτουργική απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού έχει δείξει ότι ο εγκέφαλός μας επιλέγει μουσική και την επεξεργάζεται σε διάφορες δομές του, κάθε μία από τις οποίες κωδικοποιεί διαφορετικά στοιχεία της, από αφηρημένους ήχους, ρυθμό, μέχρι στίχους και γλώσσα.
Αυτές οι διαφορετικές εγκεφαλικές περιοχές στη συνέχεια στέλνουν πληροφορίες σε άλλες δομές με διαφορετικές λειτουργίες που διαμορφώνουν σύνθετες, αλληλένδετες συσχετίσεις που προκαλούν τόσο την αισθητηριακή εμπειρία όσο και το συναισθηματικό αποτέλεσμα. Ο εγκέφαλος παράγει ισχυρά συναισθήματα από ένα μουσικό ερέθισμα μέσω της ενεργοποίησης ενός νευρολογικού μονοπατιού που ονομάζεται έσω μεταιχμιακό σύστημα.
Είναι ακόμα ασαφές αν ένα αγαπημένο τραγούδι δημιουργεί κάτι νέο συναισθηματικά ή απλά πυροδοτεί προϋπάρχοντα μονοπάτια. Ο γιος μου παρατηρεί την συναισθηματική του απόκριση στη μουσική και έχει δημιουργήσει μια ειδική λίστα για να βελτιώσει ή να αλλάξει τη διάθεσή του όπως εκείνος θέλει.
Advertisment
Βασίζεται στα αγαπημένα τραγούδια για να διαχειριστεί τις συναισθηματικές απαιτήσεις της εφηβείας. Αυτή η συνειδητή χρήση της μουσικής μπορεί να χρησιμοποιηθεί πράγματι για να κινητοποιηθούμε να γυμναστούμε, να δημιουργήσουμε μια διάθεση κατάλληλη για ένα ρομαντικό δείπνο, για να χαλαρώσουμε, αλλά και για να ξεσπάσουμε. Επομένως, επιλέγουμε αγαπημένα τραγούδια, τα οποία συνδέουμε χρηστικά με την εκάστοτε διάθεση.
Μια άλλη θεωρία είναι ότι υπάρχουν τραγούδια που γίνονται αγαπημένα όχι τόσο για τη μουσική δομή ή τους στίχους τους που παράγουν συναίσθημα, αλλά περισσότερο για το τι αναπαριστούν στη μνήμη μας. Η μουσική ακούγεται σε μοναδικά πλαίσια. Υπάρχουν διάφοροι τύποι μνήμης που χρησιμοποιούν ξεχωριστές εγκεφαλικές δομές και μονοπάτια. Από τις πολυάριθμες μορφές μνήμης, ο μουσικός ήχος (παρέα με το οπτικό ερέθισμα) καταγράφεται ως αντιληπτική μνήμη, ενώ το νόημα βιώνεται και κωδικοποιείται από τη σημασιολογική μνήμη (όπως και στην ποίηση).
Το μεταιχμιακό σύστημα παράγει συναισθήματα που συνδέονται με την αντιληπτική μνήμη, την επεισοδιακή μνήμη γεγονότων και τη σημασιολογική. Γι’ αυτό ο εγκέφαλος κωδικοποιεί τη μουσική ως ένα στοιχείο της πολυεπίπεδης ανάμνησης μιας στιγμής ή εμπειρίας.
Το αγαπημένο τραγούδι του συζύγου μου είναι το “You Can’t Always Get What You Want” από τους Rolling Stones και το συνδέει μεταφορικά με τη ζωή του. Νιώθει πως δεν έχει εκπληρώσει το σκοπό του και πως ασχολείται με μονότονες δραστηριότητες, βαρετές, οι οποίες δεν ανταποκρίνονταν στα όνειρα που είχε μικρότερος.
Επίσης, συσχετίζει αυτό το κομμάτι με μια εποχή της ζωής του, κατά την οποία ήταν αρκετά κοινωνικός και ενεργός πολίτης. Πολλοί από εμάς τείνουμε να αγαπάμε ένα τραγούδι, επειδή το έχουμε συσχετίσει με τη νιότη μας. Οι διαμορφωτικές εμπειρίες κατά τη διάρκεια εκείνων των χρόνων έχουν ένα soundtrack που παίζει συνέχεια στο μυαλό μας κάθε φορά που νοσταλγούμε και θυμόμαστε.
Αυτό που είναι επίσης ενδιαφέρον είναι πως η μουσική φαίνεται να ενδυναμώνει τη συνολική μνήμη. Οι έρευνες έχουν δείξει πως η μουσική εμπλέκεται στην εξαρχής διαμόρφωση αναμνήσεων. Η αυτοβιογραφική μνήμη καθορίζει το ποιοι είμαστε. Ακούγοντας μουσική από το παρελθόν αποκαλύπτει ένα ισχυρό συναίσθημα, τη νοσταλγία. Μία έρευνα εξέτασε τη μνήμη και το συναίσθημα όταν ακούμε δημοφιλή τραγούδια του παρελθόντος και βρήκε ότι αυτά πυροδοτούσαν τα θετικά στοιχεία της νοσταλγίας. Αυτός ο τύπος της αυτοβιογραφικής νοσταλγίας ενισχύει τη θετική μας αυτοεικόνα.
Αν και είναι ενδιαφέρουσα αυτή η νευροβιολογική βάση για την ταύτισή μας με συγκεκριμένα αγαπημένα τραγούδια, η έρευνα σε αυτό τον τομέα γίνεται κυρίως για την εκμετάλλευση της μουσικής για θεραπευτικούς λόγους με ασθενείς που εμφανίζουν νευρολογικές παθήσεις.
Lara K Ronan M.D., καθηγήτρια νευρολογίας
Photo: Author/Depositphotos
