Πώς ο Αριστοτέλης μπορεί να αλλάξει τη ζωή σας
Ο Αριστοτέλης ήταν ο πρώτος φιλόσοφος που εξάσκησε το ορθώς σκέπτεσθαι μέσα σε πραγματικές συνθήκες κι όχι σε έναν ιδεατό κόσμο. Παρά το πέρασμα περίπου 2μιση χιλιετιών από τότε παραμένει ο πλέον αρμόδιος να σταθεί δίπλα μας με τη σοφία του και να μας να βοηθήσει στις πιο απλές αλλά και περίπλοκες καταστάσεις. Από ένα φιλικό δείπνο ή μια αίτηση εργασίας μέχρι τη μοιχεία, την κατάθλιψη ή την αγωνία θανάτου ο Αριστοτέλης μπορεί να μας εφοδιάσει με όσα χρειάζονται για να ανταπεξέλθουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Ειδικά σήμερα που οι ρυθμοί έχουν αλλάξει και όλα έχουν γίνει ταχύτερα, η ώριμη και λογική σκέψη του μεγάλου φιλοσόφου μάς χρειάζεται περισσότερο από ποτέ. Να μας δείχνει πώς να καταφέρνουμε, κάνοντας την αρετή συνήθεια και τρόπο ζωής, να φτάνουμε στην ευτυχία (ευδαιμονία) υπό οποιεσδήποτε συνθήκες.
Advertisment
Edith Hall και η σοφία του Αριστοτέλη στη σύγχρονη ζωή
Η φιλοσοφία κινείται σε δύο επίπεδα: το θεωρητικό και το πρακτικό – όπου έδωσε μεγαλύτερη έμφαση ο Αριστοτέλης. Το ζήτημα είναι εμείς τι αποκομίζουμε, τι αφομοιώνουμε, πώς επηρεάζεται προς το καλύτερο η καθημερινότητά μας από τα διδάγματα και τη σοφία κάθε στοχαστή.
Αυτό πράττει η καθηγήτρια Edith Hall στο βιβλίο «Αριστοτέλης – Η αρχαία σοφία στη σύγχρονη ζωή» και το πράττει με επιτυχία. Φέρνει τη σκέψη του Αριστοτέλη στο σήμερα, στις καθημερινές μικρές και μεγάλες αποφάσεις και σκέψεις. Ο Αριστοτέλης της Edith Hall δεν είναι ο δυσνόητος ερευνητής που ασχολείται με τα ουράνια σώματα, τις μηχανικές ιδιότητες, την αντοχή των υλικών ή τους νόμους θραύσης, αλλά ο φιλόσοφος που δε χρειάζεται ειδικές γνώσεις και μπορεί να διαβαστεί από οποιονδήποτε αγαπάει τη γνώση.
Παρατηρούμε την Edith Hall να χρησιμοποιεί τα διδάγματά του για ζητήματα όπως η οργάνωση ενός δείπνου, οι ασχολίες στον ελεύθερο χρόνο ή η αίτηση για μια θέση εργασίας. Αυτό δεν αποκλείει βέβαια το γεγονός πως ο αναγνώστης θα βρει επιδράσεις στη σκέψη του Νίτσε, του Σπινόζα, του Καντ, του Εγέλου (Χέγκελ) ή άλλων μεταγενέστερων του Αριστοτέλη φιλοσόφων. Για παράδειγμα, η επιμονή του Αριστοτέλη για εξατομικευμένη φροντίδα και εστίαση στην ιδιαίτερη κλίση κάθε ανθρώπου μας θυμίζει τον Νίτσε και η σύλληψη του σύμπαντος ως Θεού μας πάει κοντά στην «Ηθική» του Σπινόζα.
Advertisment
Από την Ευτυχία έως την επικοινωνία
Το βιβλίο διαρθρώνεται μετά από μια κατατοπιστική εισαγωγή σε 10 κεφάλαια: Στο πρώτο, που τιτλοφορείται «Ευτυχία», η συγγραφέας μάς παραθέτει τους τρόπους επίτευξης της ευδαιμονίας (ευτυχίας) και της καλύτερης εκδοχής του εαυτού, ενώ, παράλληλα, τονίζει και τη σημασία του σεβασμού και της καλοσύνης στον περίγυρο και την κοινότητα. Στο δεύτερο κεφάλαιο, στο «Δυναμικό», μας δίνει τους τρόπους του Σταγειρίτη φιλοσόφου ώστε να εκμεταλλευτούμε τις δυνατότητές μας στο έπακρο. Τρίτο κεφάλαιο οι «Αποφάσεις» όπου δίδεται η σημασία της ευβουλίας και ο καλύτερος τρόπος του βουλεύεσθαι (εξετάζω και παίρνω την καλύτερη δυνατή απόφαση). Το τέταρτο κεφαλαίο, η «Επικοινωνία», περιλαμβάνει τους κανόνες και τα είδη ρητορικής του φιλοσόφου, τους κανόνες απλού συλλογισμού και τους προτιμότερους τρόπους σύνταξης ενός βιογραφικού (ή αίτησης εν γένει).
Κι από την Αυτογνωσία ως τη θνητότητα
Στην «Αυτογνωσία», στο πέμπτο κεφάλαιο, αναλύεται το πώς η αυτοαξιολόγηση συμβάλει στην ευημερία του ανθρώπου, πώς να αντιμετωπίσουμε τις προσβολές, ποιο είναι το αποτέλεσμα του θυμού και της οργής στον εσωτερικό μας κόσμο. Στις «Προθέσεις» η Edith Hall αναζητά με τη βοήθεια του φιλοσόφου τα κίνητρα πίσω από κάθε πράξη, την προσωπική ευθύνη κάθε πράξης και πότε πρέπει να λέγεται ή να αποσιωπάται η αλήθεια. Στο πολύ ενδιαφέρον έβδομο κεφάλαιο, το οποίο τιτλοφορείται «Αγάπη», μαθαίνουμε πώς εννοούσε ο Αριστοτέλης την αγάπη, ποια η γνώμη του για την μοιχεία και για τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις, ποιες οι κατηγορίες φιλίας, τι να περιμένουμε από την κάθε μία και πώς να τις αντιμετωπίζουμε.
Το επόμενο κεφάλαιο, η «Κοινότητα», ασχολείται με τη θέση κάθε ανθρώπου στο σύνολο και σε κάθε ευρύτερη ομάδα, αλλά και με την οικολογία και ζωολογία. Προτελευταίο κεφάλαιο, η «Σχόλη», όπου αναπτύσσεται η πρωτεύουσα σημασία της αναψυχής και του ελεύθερου χρόνου στην ευτυχία του ανθρώπου. Επίσης, στο κεφάλαιο αυτό η συγγραφέας δείχνει με αριστοτελικά κριτήρια γιατί μια ταινία, ένα μυθιστόρημα ή ένα ποίημα είναι τόσο σημαντικά στη διαμόρφωση του ψυχικού κόσμου. Στο πιο εκτενές και τελευταίο κεφάλαιο, την «Θνητότητα» μαθαίνουμε πως μια ζωή ευτυχισμένη νικά την αγωνία του θανάτου και πώς να βρίσκουμε παρηγοριά μέσω της αριστοτελικής σκέψης όταν χάνουμε κάποιον δικό μας.
Κάθε κεφάλαιο αναπτύσσεται αρμονικά, με στρωτό λόγο και καθημερινό λεξιλόγιο. Επίσης, η σκέψη της Hall γίνεται δραστικότερη με την πληθώρα παραπομπών σε γνωστές ταινίες (στις σελίδες του βιβλίου θα δούμε πώς ο Αριστοτέλης επηρέασε μετρ του είδους όπως ο Γούντι Άλεν, Α. Κουροσάβα, Ν. Αρονόφσκι, κ.α.), αλλά και σε γνωστά μυθιστορήματα και ποιήματα.
Ὁ ἀνεξέταστος βίος οὐ βιωτός ἀνθρώπῳ, (ο ανεξέταστος βίος δεν αξίζει να βιωθεί), είχε πει ο Σωκράτης, και παρόλο που ο Αριστοτέλης έβρισκε κάπως σκληρή τη ρήση αυτή, πιστεύω πως η Hall την υπερασπίζεται στο βιβλίο της. Παραθέτει πολλές προσωπικές εμπειρίες και πόσο επηρέασαν τις επιλογές της, τα διδάγματα του φιλοσόφου. Είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί και αποδεικνύει πως η φιλοσοφία δεν είναι σκέτη θεωρία αλλά θεμέλια λίθος για μια ευτυχισμένη και γεμάτη από νόημα ζωή.
Δημήτρης Μιχελουδάκης
