Είναι η ώρα του ύπνου και προσπαθείς να πείσεις τον μικρό εξερευνητή να πλύνει τα δόντια του. Εκείνος όμως προτιμά να αμφισβητήσει τη φύση της πραγματικότητας, παρά να περάσει από μια τόσο βαρετή διαδικασία.
Ορισμένα ερωτήματα είναι πολύ μεγάλα για εμάς τους ενήλικες ώστε να τα «χωρέσουμε« στην καθημερινότητά μας: Τι είναι σημαντικό; Τι είναι αλήθεια και τι ψέμα; Πώς ξέρουμε ότι μπορούμε να εμπιστευθούμε τις αισθήσεις μας; Γιατί υπάρχουμε;
Advertisment
Τα βάζουμε κάπου στην άκρη του μυαλού μας και ασχολούμαστε με καθημερινά πράγματα, όπως με την υγεία, την οικογένεια και την εργασία, ακόμα και με πικάντικα, αλλά στην πραγματικότητα ασήμαντα νέα: έμαθες τι έπαθε η Μαίρη; Όλα καλά μέχρι να έρθει εκείνος ο μικρός εξερευνητής και να αρχίσει να σκαλίζει εκείνα τα ερωτήματα που εμείς έχουμε βάλει στην άκρη.
Τα νήπια δεν διαχωρίζουν ανάμεσα σε μεγάλα και μικρά ερωτήματα, αναζητούν μόνο την απόλυτη αλήθεια. Το βλέπουν ως καθήκον τους να ψάξουν για την αλήθεια, να ανακαλύψουν τη φύση και να μάθουν γιατί δεν μπορούν να φορέσουν τις αγαπημένες τους γαλότσες στο κρεβάτι.
Θέλουν επίσης να μάθουν γιατί δεν θα ξαναδούν ποτέ τη γιαγιά τους. Και γιατί ο ένας σκύλος έχει βούλες ενώ ο άλλος όχι. Και θέλουν διακαώς μία απάντηση, μια αρκετά καλή απάντηση. Και αν μια απάντησή τους δεν απαντηθεί επαρκώς, ξέρουν πώς να ξαναχτυπήσουν με μία λέξη: Γιατί;
Advertisment
Υπάρχουν καθημερινές σκηνές που έχουν μεγάλη ομοιότητα με τους διαλόγους του Πλάτωνα: ο Σωκράτης κάνει τη μία αθώα ερώτηση μετά την άλλη, ξανά και ξανά, μέχρι η συντροφιά του να πέσει στην ίδια της την παγίδα μέσω των ίδιων της των απαντήσεων. Όμως, το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν θες αυτό να συμβεί και σε εσένα μισή ώρα πριν τον ύπνο μετά από μια κουραστική μέρα.
Νήπιο: Γιατί πρέπει να πλένω τα δόντια μου;
Εσείς: Επειδή πάντα πλένουμε τα δόντια μας.
Αυτή η απάντηση φυσικά και δεν το ικανοποιεί. Γιατί αν αναγκαζόμαστε να κάνουμε κάτι, πρέπει να υπάρχει κάποια σοφία σε αυτό, κάποια χρήση. Και έτσι η ανάκριση συνεχίζεται:
Νήπιο: Ναι, αλλά γιατί πάντα πλένουμε τα δόντια μας;
Εσείς: Επειδή τους κάνει καλό.
Νήπιο: Και γιατί τους κάνει καλό;
Εσείς: Επειδή τα διατηρεί καθαρά.
Όντας περήφανοι γι’ αυτή την ολοκληρωμένη απάντηση, μένετε ήσυχοι ότι ο διάλογος έκλεισε. Το παιχνίδι όμως δεν τελειώνει εδώ.
Νήπιο: Ναι, αλλά γιατί;
Εσείς: Επειδή εμποδίζει τα δόντια να χαλάσουν.
Νήπιο: Και γιατί αυτό είναι κακό;
Εσείς: Γιατί μετά θα σε πονάνε και δεν θες να πονάς.
Εδώ μας έρχεται στο νου μία δόση από τη φιλοσοφία του Επίκουρου ότι η μείωση του πόνου είναι σημαντική για μια καλή ζωή. Εμάς μας φαίνεται λογικό το πώς λειτουργεί η φύση, αλλά…
Νήπιο: Αλλά γιατί χαλάνε και πονούν;
Εσείς: Επειδή αυτό είναι η φύση (Ή επειδή έτσι τα έφτιαξε ο Θεός ή το Σύμπαν).
Τα παιδιά συνήθως είναι εύπιστα. Οπότε και σπάνια αμφισβητούν και τα βάζουν με κάποια μυστήρια, ισχυρή δύναμη. Τέλος συζήτησης. Αλλά ίσως η τελευταία απάντηση να μην αρέσει σε εσάς ως γονείς. Ή ίσως το παιδί σας να είναι πιο επαναστατικό και να αμφισβητεί ό,τι βλέπει γύρω του και αυτή η απάντηση να μην του αρκεί. Σε αυτό το σημείο έχετε δύο μονοπάτια που μπορείτε να ακολουθήσετε: «Επειδή το λέω εγώ» και «Επειδή έτσι είναι τα πράγματα, απλώς».
Το «επειδή το είπα εγώ» είναι αρκετά αυταρχικό και σίγουρα δεν επαρκεί. Άλλωστε, αυτό δεν αποτελεί γνώση για το παιδί, το οποίο λειτουργεί μιμητικά και σαν «σφουγγάρι» σε αυτή την τρυφερή ηλικία. Η άλλη απάντηση είναι επίσης αδιέξοδο, αφού δημιουργεί ένα κενό στο παιδί. Μπορεί να νιώσει χαμένο, αφού δεν καταλαβαίνει το «απλά έτσι είναι».
Αν και οι δύο αυτές επιλογές είναι δελεαστικές για έναν κουρασμένο και μπερδεμένο γονέα, είναι και οι δύο απολύτως ακατάλληλες. Ευτυχώς όμως, υπάρχει μια τελευταία επιλογή. Είναι η απάντηση που θα έπρεπε να είχατε δώσει νωρίτερα. Η απάντηση είναι: «Δεν ξέρω».
Ίσως φοβάστε ότι δίνοντας αυτή την απάντηση, αποκαλύπτετε στο παιδί σας ότι είστε ανεπαρκείς σε επίπεδο γνώσεων, ότι δεν είστε ο παντογνώστης που μπορεί να νομίζει. Δεν είναι όμως έτσι τα πράγματα. Εκείνο γνωρίζει ότι έχετε πολλές περισσότερες γνώσεις, ότι του απαντάτε σε όσα ξέρετε και ότι είστε ο προστάτης του. Αυτό δεν το αμφισβητεί.
Λέγοντας «δεν ξέρω» είναι απελευθερωτικό. Σας απελευθερώνει από την τυραννία της βεβαιότητας. Και είναι μια πρόσκληση για να μάθετε μαζί. Να ρωτήσετε το παιδί σας τι νομίζει εκείνο. Να μοιραστείτε τις σκέψεις σας. Δεν λέτε «δεν ξέρω και δεν με ενδιαφέρει», αλλά «δεν ξέρω, αλλά θα ήθελα να μάθω». Για το παιδί σας, όλη αυτή η αναζήτηση δεν ήταν ποτέ για να ακούσουν την σωστή απάντηση όπως και να ‘χει. Ήταν για να εξερευνήσουν μαζί σας, γιατί σας θέλουν πλάι τους.
Christopher L Brooks
