Μήπως οι εσωτερικές σας φωνές σας μαλώνουν επειδή δυσκολεύεστε να τηρήσετε τις αρχές σας; Εύχεστε να σταματήσουν για να μπορείτε να απολαύσετε τη νοερή σιωπή απαλλαγμένη από τη φασαρία; Σας «μαστιγώνει» η κριτική των άλλων ανθρώπων που συμμαχεί με τα εσωτερικά σας παράπονα; Σας βασανίζει το FOMO, το ιδιαίτερο αυτό άγχος ότι χάνετε κάτι; Αν ναι, μπορεί να σας διαφεύγει κάτι θεμελιώδες για τη ζωή. Μπορεί, αντίθετα, να είστε καταβεβλημένοι από το βάρος μιας ευρέως διαδεδομένης παρανόησης που άρθρο του psychologytoday ονομάζει περιφραστικά «μέγιστη ηθικολογία».
Οι ηθικές αρχές έρχονται σε αντίθετα ζεύγη. Η ελπίδα είναι καλή, αλλά το ίδιο και ο ρεαλισμός. Δεν είναι πάντα αντίθετα, αλλά συχνά είναι. Για να ελπίζουμε, τεντώνουμε την αλήθεια, νομίζοντας ότι οι πιθανότητές μας είναι καλύτερες από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Βάζουμε έναν αντίχειρα στη ζυγαριά γέρνοντας την προς αυτό που θα θέλαμε να συμβεί. Ο ρεαλισμός σηκώνει τον αντίχειρά μας από τη ζυγαριά. Και τα δύο είναι καλά. Και τα δύο έχουν τη θέση τους και όλοι είμαστε διχασμένοι μεταξύ τους. Δεν είστε μόνο εσείς, είναι όλοι.
Advertisment
Το να είναι κανείς ανοικτός είναι καλό, αλλά το ίδιο και το να είναι σταθερός. Έχουμε θετικά και αρνητικά ονόματα για το καθένα. Μερικές φορές αποκαλούμε κάποιον ανοιχτόμυαλο, που ακούγεται καλό, άλλες τον αποκαλούμε και καχύποπτο, που ακούγεται κακό. Μιλάμε θετικά για σταθερότητα, αφοσίωση, αλλά το λέμε και ξεροκεφαλιά.
Έχουμε και ουδέτερους όρους. Το να είναι κανείς δεκτικός σημαίνει το να εξετάζει και άλλες επιλογές. Μερικές φορές έχει νόημα να εξετάζουμε άλλες επιλογές – μερικές φορές όχι. Μιλάμε για αφοσίωση το να επιμένουμε στην τρέχουσα επιλογή, ούτε καλή ούτε κακή. Μερικές φορές έχει νόημα να επιμένουμε στην τρέχουσα επιλογή – μερικές φορές όμως όχι.
Αφήνοντας κατά μέρος τις θετικές και αρνητικές συνδηλώσεις, οι όροι αυτοί υποδηλώνουν αντίθετες κινήσεις που όλοι κάνουμε. Όλοι είμαστε αισιόδοξοι μερικές φορές και ρεαλιστές κάποιες άλλες. Όλοι είμαστε ανοιχτοί σε κάποια πράγματα και όχι ανοιχτοί σε άλλα. Για όλους μας, εξαρτάται από την κατάσταση. Κανείς δεν είναι πάντα απόλυτα ο ένας ή ο άλλος από αυτούς τους αντίθετους όρους. Όταν τους περιστρέφουμε θετικά ή αρνητικά, τους μετατρέπουμε σε ηθικές απολυτότητες. Όταν αποκαλούμε την αφοσίωση, ξεροκεφαλιά, υπονοούμε τον κανόνα ότι κανείς δεν πρέπει ποτέ να είναι αφοσιωμένος, κάτι που φυσικά είναι παράλογο.
Advertisment
Αν έχετε ποτέ ανατριχιάσει όταν σας αποκαλούν ξεροκέφαλο, πεισματάρη, κλειστόμυαλο, μη δεκτικό, αυτό σημαίνει ότι έχετε πέσει σε «μέγιστη ηθικολογία». Αυτό είναι πολύ πιθανό να είναι απόλυτο. Είναι σαν να φωνάζει ένας οδηγός στο πίσω κάθισμα ότι πρέπει να στρίβουμε πάντα δεξιά σε έναν δρόμο με στροφές που απαιτεί δεξιά και αριστερά στροφές.
Η ηθικολογία κάνει χρήση της ηθικής ρητορικής όπως αυτή για να δικαιολογήσουμε αυτό που θέλουμε να πάρουμε. Αν κάποιος θέλει να αλλάξετε γνώμη, είναι ελεύθερος να προσπαθήσει, αλλά μπορεί να το «ντύσει» έτσι ώστε να μοιάζει με ηθική επιταγή. «Συμφωνήστε μαζί μου, αλλιώς είστε κλειστόμυαλοι». Μετατρέπει το «θέλω» σε «οφείλεις». Όλοι μπαίνουμε στον πειρασμό να το κάνουμε αυτό μερικές φορές.
Παρόλα αυτά, είναι ψεύτικο, και όσοι ζουν με την ηθικολογία συχνά καταλήγουν να αυτοκαταστρέφονται. Η μεγιστοποίηση της ηθικοποίησης είναι η λανθασμένη αίσθηση ότι το αντικείμενο του παιχνιδιού της ζωής είναι να μεγιστοποιήσουμε τη θετική πλευρά – χαρακτηριστικό ενός πράγματος και να εξαλείψουμε εντελώς την αντίθετη, την αρνητική. Όμως, αυτό είναι υπερβολικό και δεν στηρίζεται σε καμία πραγματικότητα.
Οι πιθανότητες είναι ότι τουλάχιστον μερικά από τα εσωτερικά σας παράπονα είναι οι φωνές της ηθικοποίησης που μεγιστοποιούνται. «Γιατί είμαι τόσο αδιάφορος;». Λες και μπορεί και πρέπει να νοιάζεται κανείς πάντα για τα πάντα. «Γιατί είμαι τόσο εγωιστής;», λες και μπορεί και πρέπει να είναι κανείς εντελώς ανιδιοτελής. «Γιατί φοβάμαι την οικειότητα;», λες και ο φόβος πρέπει οπωσδήποτε να εξαλειφθεί και η οικειότητα είναι πάντα η απάντηση.
Τι, λοιπόν, μπορείτε και πρέπει να κάνετε σχετικά με τη μεγιστοποίηση της ηθικοποίησης; Έχει τα προσωπικά της οφέλη. Όταν θέλετε να πείσετε κάποιον να κάνει αυτό που εσείς προτιμάτε, μπορείτε να ηθικολογήσετε. Έχει όμως ένα προσωπικό κόστος, αυτές τις επικριτικές εσωτερικές φωνές που σας περιφρονούν συνεχώς επειδή δεν ανταποκρίνεστε σε αυτές τις ψευτοηθικολογικές απολυτότητες.
Συνεπώς, οι επιλογές είναι τρεις:
1. Παραμείνετε αφοσιωμένοι στην ακραία ηθικολογία. Εκμεταλλευτείτε την ψεύτικη μόχλευσή της, αλλά συνεχίστε να ακούτε μέσα σας αυτές τις επικριτικές, δυσάρεστες φωνές.
2. Κρατήστε το «σπαθί» της ηθικοποίησης ενώ είστε θωρακισμένοι από αυτό: Γίνετε ένας κυνικός υποκριτής που ηθικολογεί στους άλλους, ενώ αγνοεί όλες τις ηθικές υποχρεώσεις.
3. Πετάξτε το σπαθί της ηθικολογίας και ασχοληθείτε με την πραγματικότητα της ζωής, αντιμετωπίζοντας για πάντα τα διλήμματά της σχετικά με το πότε αξίζει να προτιμήσετε ποια από τις αντίθετες κινήσεις, πότε να είστε ανοιχτοί ή κλειστοί, στοργικοί ή αδιάφοροι, ρεαλιστές ή αισιόδοξοι, ανεκτικοί ή προστατευτικοί – ο κατάλογος συνεχίζεται. Θα χάσετε την ικανότητα να ηθικολογείτε για λογαριασμό των προτιμήσεών σας, αλλά θα κερδίσετε ψυχική ηρεμία.
Θα απελευθερωθείτε από τους ακραίους ηθικολόγους, αλλά θα αναγκαστείτε να περάσετε όλη σας τη ζωή αναζητώντας τη σοφία να παρατηρήσετε τις διαφορές μεταξύ των καταστάσεων που απαιτούν καθεμία από αυτές τις αντίθετες, άλλοτε λανθασμένες και άλλοτε σωστές κινήσεις. Και όταν μαντεύετε λάθος πότε να κάνετε τι, δεν θα κατηγορείτε τον εαυτό σας. Θα προσαρμοστείτε γιατί θέλετε να είστε ηθικοί, παρόλο που έχετε τελειώσει με την ηθικολογία. Ποια θα είναι η επιλογή σας;
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/ambigamy/202110/how-stop-beating-yourself-and-enjoy-reality
