Σε μια παλιά βιβλιοθήκη, με βαριά ξύλινα ράφια και μυρωδιά παλιών βιβλίων, ένας ψυχίατρος, ένας φιλόσοφος και ένας ιερέας κάθονται γύρω από ένα στρογγυλό τραπέζι, με αχνιστούς καφέδες μπροστά τους. Σήμερα θα μιλήσουν για την αμαρτία, ένα θέμα που ταλανίζει τον άνθρωπο σχεδόν από τις απαρχές της ιστορίας του. Η συζήτηση ξεκινά χαλαρά, μα γρήγορα βαθαίνει.
Ψυχίατρος: Η αμαρτία είναι ένας ηθικός όρος που έχει βαρύνει την ανθρώπινη ψυχολογία επί αιώνες. Όμως, αν το δούμε από την πλευρά της ψυχικής υγείας, πολλές συμπεριφορές που θεωρούνται «αμαρτίες» είναι απλώς ανθρώπινα λάθη, φυσιολογικές εκφάνσεις του ψυχισμού. Αντί να στιγματίζουμε, δεν θα ήταν πιο ωφέλιμο να μιλάμε για κατανόηση και θεραπεία;
Advertisment
Ιερέας: Κατανοώ την προσέγγισή σου, αλλά η αμαρτία δεν είναι απλώς ένα λάθος· είναι μια απομάκρυνση από τον Θεό, μια ρωγμή στη σχέση μας μαζί Του. Δεν μιλάμε μόνο για ψυχολογικές επιπτώσεις, αλλά για κάτι βαθύτερο: την αλλοίωση της ψυχής. Και αν δεν υπήρχε η έννοια της αμαρτίας, τι θα καθοδηγούσε τον άνθρωπο να επιλέξει το καλό αντί του κακού;
Φιλόσοφος: Ενδιαφέρουσα σκέψη. Αλλά ας το θέσουμε διαφορετικά: η αμαρτία είναι ένας ηθικός μηχανισμός που χρησιμοποιήθηκε επί αιώνες για να διαμορφώσει την κοινωνική συμπεριφορά. Αν ανατρέξουμε στον Αριστοτέλη ή στον Σπινόζα, βλέπουμε ότι η ηθική δεν χρειάζεται τη θρησκευτική έννοια της αμαρτίας για να υπάρξει. Μπορούμε να μιλάμε για «αρετή» και «κακία» ως εκφάνσεις του τρόπου που ζούμε ευτυχισμένοι ή δυστυχισμένοι, ανεξάρτητα από θρησκευτικές προϋποθέσεις.
Ψυχίατρος: Άρα, θεωρείς ότι η έννοια της αμαρτίας είναι περιττή στη σύγχρονη κοινωνία;
Advertisment
Φιλόσοφος: Όχι ακριβώς. Η αμαρτία μπορεί να λειτουργεί ως ένα πολιτισμικό εργαλείο, αλλά ίσως πρέπει να απομακρυνθούμε από την τιμωρητική της διάσταση. Να την εξετάσουμε ως αυτογνωσία: τι σημαίνει να αισθάνομαι ενοχές; Μήπως οι ενοχές αυτές με βοηθούν να επαναξιολογήσω τις πράξεις μου, ή μήπως με εγκλωβίζουν σε ένα ατέρμονο αίσθημα ανεπάρκειας;
Ιερέας: Αλλά αν αφαιρέσουμε την αμαρτία, τι θα συμβεί με την έννοια της μετάνοιας; Χωρίς αυτή, πώς μπορεί ένας άνθρωπος να βρει λύτρωση; Η πίστη μας δεν θέλει να καταπιέζει, αλλά να οδηγεί στη συγχώρεση. Και αυτό δεν είναι απλώς ψυχολογικό εργαλείο, είναι μια υπαρξιακή πραγματικότητα.
Ψυχίατρος: Συμφωνώ ότι η συγχώρεση είναι θεραπευτική. Όμως, έχω δει ανθρώπους να βασανίζονται από αίσθημα ενοχής και αυτοτιμωρίας, χωρίς να καταφέρνουν να συγχωρέσουν τον εαυτό τους. Ίσως πρέπει να δούμε την αμαρτία όχι ως αιώνιο βάρος, αλλά ως ένα στάδιο προς την αυτοβελτίωση.
Φιλόσοφος: Άρα, καταλήγουμε ότι η αμαρτία είναι ταυτόχρονα μια κοινωνική κατασκευή, μια πνευματική έννοια και μια ψυχολογική κατάσταση. Ο τρόπος που την αντιλαμβανόμαστε εξαρτάται από το πώς βλέπουμε τον άνθρωπο: ως ένα ον με ψυχή που συνδέεται με το θείο, ως ένα βιολογικό ον που επηρεάζεται από ενορμήσεις και τραύματα, ή ως ένα λογικό ον που αναζητά την ηθική ζωή. Ίσως το σημαντικότερο δεν είναι να βρούμε μία απόλυτη απάντηση, αλλά να συνεχίσουμε να θέτουμε αυτά τα ερωτήματα.
Ιερέας: Και ίσως να θυμόμαστε ότι, όποια προσέγγιση κι αν διαλέξουμε, η αγάπη και η συγχώρεση είναι οι γέφυρες που μας ενώνουν.
Η συζήτηση συνεχίζεται, τα φώτα της βιβλιοθήκης τρεμοπαίζουν και τα βιβλία μοιάζουν να αφουγκράζονται τις σκέψεις τους…
