Αν υπήρχαν γυαλιά όρασης συναισθημάτων και διάθεσης, οι άνθρωποι θα ήμασταν έκθετοι σε μια εντυπωσιακή αλήθεια: πόσο συχνά νοιώθουμε δυσάρεστα, άβολα, μελαγχολία, αμηχανία ή στεναχώρια και πόσο ‘λίγο’ νοιώθουμε πραγματικά καλά. Αν βλέπαμε και τις σκέψεις των άλλων, θα διαπιστώναμε κάτι ακόμα πιο εντυπωσιακό και κοινό, στους περισσότερους ανθρώπους: λογοκρίνουμε ότι κάνουμε, λέμε, επιθυμούμε, νοιώθουμε, ως ακατάλληλο, παιδικό, γελοίο, αδιάφορο, ντροπιαστικό. Συνολική εντύπωση, οι άνθρωποι απορρίπτουν κομμάτια του εαυτού τους ή της ιστορίας τους και νοιώθουν συχνά άσχημα. Πώς και γιατί φερόμαστε έτσι στον εαυτό μας; Πώς μπορούμε να το αλλάξουμε; Πώς μπορούμε να νοιώθουμε καλύτερα;
Από τα πρώτα παιδικά μας χρόνια μαθαίνουμε τι είναι ‘σωστό και τι λάθος’, ‘τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται’, τι θα πρέπει να μας κάνει να νοιώθουμε ντροπή. Όλοι αυτοί οι άρρητοι κανόνες μαθαίνονται περισσότερο βιωματικά, δηλαδή μέσα από την εμπειρία μας με τους άλλους και στο μικρότερο μέρος λεκτικά. Γι’ αυτό, πέραν από κάποιες συγκεκριμένες αναμνήσεις, μας είναι δύσκολο να θυμηθούμε πότε και πως διαμορφώσαμε τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο και πως αποκτήσαμε τον κώδικα συμπεριφοράς μας. Κι όμως όλος αυτός ο εσωτερικός κόσμος που αναπτύξαμε μέσα μας, χωρίς να το συνειδητοποιούμε καθορίζει στο εδώ και τώρα, πως βιώνουμε μέσα μας ότι συμβαίνει στη ζωή μας, πόσο χαρούμενοι, λυπημένοι, απογοητευμένοι ή θυμωμένοι νοιώθουμε με τις σχέσεις μας και πως αντιδρούμε, πόσο δηλ. πραγματικά επιτρέπουμε να εξερευνούμε, να εκφράζουμε, ν’ απολαμβάνουμε και να μοιραζόμαστε με τους άλλους έναν ολοκληρωμένο, αυθεντικό εαυτό.
Advertisment
Το Παιδί μέσα μας, συχνά έχει τραυματιστεί…
Γυρίζοντας πίσω στο χρόνο, αναζητώντας το περιβάλλον και τις συνθήκες μέσα στις οποίες αναπτυχθήκαμε ως παιδιά, μπορεί να βρούμε χαρούμενες μνήμες αλλά και κάποιες δύσκολες στιγμές, ή περιόδους, στην παιδική κι εφηβική μας ιστορία. Τότε που βιώσαμε πόσο δύσκολη, άδικη ή στενάχωρη μπορεί να γίνει η ζωή, ακόμα από τα πρώτα μας βήματα σ’ αυτήν (από τριών χρονών ως και την εφηβεία). Νομίζουμε πως αυτά ανήκουν στο παρελθόν, ότι τα έχουμε αφήσει πίσω μας, η αλήθεια είναι όμως πως ό,τι μπορεί να έχουμε ξεχάσει σ’ ένα εσωτερικό συρτάρι μέσα μας δεν είναι και νεκρό. Τ’ αποτυπώματα όλων των εμπειριών μας έχουν σμιλέψει τον τρόπο που σκεφτόμαστε σήμερα, τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε κι αισθανόμαστε όσα συμβαίνουν γύρω μας και μας προσδιορίζουν στην ενήλικη ζωή μας. Το ανέκφραστο παιδί μέσα μας, ως ενήλικες πια, μετατρέπεται σ’ ένα εσωτερικό παιδί που μπορεί να εκφράζεται με τη μορφή των ατελείωτων παραπόνων, των αναγκών που δεν καλύπτονται ποτέ, του θυμού προς τους άλλους, την αίσθηση ότι δεν μας αγαπούν αρκετά αυτοί που θέλουμε και μας γεμίζει λύπη, στεναχώρια, παράπονο, συναισθηματική πείνα και οργή. Ωστόσο το εσωτερικό παιδί έχει και μια άλλη όψη.:Κρυμμένο πίσω από τα παιδικά βιώματα και τους περιορισμούς, βρίσκεται κάπου μέσα μας ένα παιδικό κομμάτι που λαχταρά να μοιραστεί τη χαρά, το κέφι, το παιχνίδι, τον αυθορμητισμό, το μοίρασμα και τη δημιουργία με τους άλλους, χωρίς φόβο και άγχος. Συχνά όμως δεν μπορεί.
Η φωνή της λογικής ή ένας Κριτής-επικριτής μέσα μας;
Advertisment
Οι ανασφαλείς ή απαιτητικοί γονείς δημιουργούν ανασφαλή παιδιά. Φαίνεται πως η γονεϊκή συμπεριφορά εσωτερικεύεται στα παιδιά, που νοιώθουν σαν να είναι πάντα εκεί κάποιος για να τους κρίνει σε ότι κάνουν ακόμα κι όταν δεν τους βλέπει κανείς. Αργότερα στη ζωή τους, ως ενήλικες, κουβαλούν μέσα τους έναν αμείλικτο, σκληρό ή αυστηρό κριτή. Έχουν αναπτύξει μέσα τους μια φωνή (τη φωνή του ενήλικα κριτή) που ασκεί κριτική σ’ ότι κάνουν, που δημιουργεί ανασφάλεια για το πόσο τον αγαπάνε οι άλλοι, για το πόσο σημαντικός και ικανός είναι ο εαυτός, για το πόσο αξίζει.
Έτσι δεν νοιώθουν εύκολα ασφάλεια για όσα κάνουν κι ανησυχούν πολύ για την επιτυχία και την αποτυχία, βιώνουν άγχος. Ενδόμυχα φοβούνται την απόρριψη στις σχέσεις τους με τους άλλους. Έχουν ανάγκη για συναισθηματική επιβεβαίωση κι εύκολα μπορεί να νοιώσουν πληγωμένοι, ότι τους απορρίπτουν και ότι δεν τους αγαπούν αρκετά –αλλά και να κρύβουν συχνά την πλευρά αυτή του εαυτού τους από τους άλλους.
Είναι αλήθεια πως οι περισσότεροι από εμάς κουβαλάμε έναν περισσότερο ή λιγότερο αυστηρό κριτή μέσα μας. Πολλές φορές μοιάζει σαν μια φωνή που μειώνει ό,τι καλό κάνουμε στο «είχες τύχη» ή ασκεί κριτική: «θα μπορούσες και καλύτερα». Η φωνή αυτή μας προκαλεί πολλές φορές άγχος, ανησυχία, αίσθημα κατωτερότητας, αβεβαιότητας, αμηχανίας ή ντροπής. Κι ο εσωτερικός ενήλικας μπορεί να πάρει κι άλλη μορφή, να μάθει να είναι πιο υποστηρικτικός και θετικός με μας απ’ ότι μπορεί να μας έμαθαν κάποια χρόνια παλιά στην προσωπική μας ιστορία.
Εκφράζοντας τον αυθεντικότερο εαυτό μας, βιώνουμε ανακούφιση.
Αν μπορούσαμε να δούμε μέσα στον καθένα, το πιθανότερο είναι ν’ ανακαλύπταμε κάπου ένα μικρό παιδί με όνειρα, φαντασία αλλά και φόβους κι έναν ενήλικα που εμφανίζεται στους περισσότερους από μας, κάθε φορά που κάτι κάνουμε λάθος και μας κάνει κριτική. Ανάμεσα στην περιορισμένη παιδική καρδιά και στο εσωτερικό κριτή που επικρίνει, λαχταρά να βρει χώρο και χρόνο ο πιο αληθινός εαυτός μας για να εκφραστεί. Όσο προσπαθούμε να προχωρήσουμε στη ζωή με όσα έχουν εντυπωθεί μέσα μας από τα παιδικά μας χρόνια (κι ας μην τα θυμόμαστε όλα, ούτε να τα σκεφτόμαστε συνέχεια), αλλά τ’ αναβιώνουμε ασυνείδητα κάθε φορά που νοιώθουμε να μας πληγώνουν ή δεν μας καταλαβαίνουν οι άλλοι, κι έναν εσωτερικό ενήλικα που ασκεί κριτική σε κάθε βήμα που κάνουμε, που δεν είναι ποτέ ικανοποιημένος, που βλέπει πιθανούς κινδύνους σε κάθε πρωτοβουλία που σκεφτόμαστε να πάρουμε είναι κατανοητό να νοιώθουμε συχνά δυσάρεστα συναισθήματα. Πίσω απ’ όλα αυτά βρίσκεται κρυμμένος ο αυθεντικός εαυτός που ονειρεύεται (αλλά δεν τολμά εξαιτίας της αυτό-αμφισβήτησης), που επιθυμεί, που θέλει να δημιουργήσει. Ο αυθεντικός εαυτός, μέρη του οποίου μπορεί να γνωρίζουμε κι άλλα που χρειάζεται ν’ ανακαλύψουμε ή ν’ αποκαλύψουμε όταν το πέπλο των φόβων, των ανασφαλειών και της εσωτερικής κριτικής πέσει.
Ο άγνωστος αυθεντικός εαυτός
Συνήθως, παρά τις ανησυχίες μας, ο αυθεντικός εαυτός μας είναι πολύ ομορφότερος, με τις ατέλειες και τις αδυναμίες του, ακριβώς επειδή είναι ένα μοναδικό έργο προσωπικής τέχνης και τεχνικής. Όπως ένα μοναδικό έργο τέχνης, χρειάζεται να δουλευτεί ώστε οι παλιές κακοτεχνίες να γίνουν μοναδικά χαρίσματα του έργου. Οι πληγές που μας οδηγούν σ’ αποτυχίες στις σχέσεις μας με τους άλλους να γίνουν προσωπική βαθύτερη ενσυναίσθηση του εαυτού και των άλλων. Η κριτική, εσωτερική και των άλλων, κατανόηση, αποδοχή και δημιουργική αντίληψη. Το άγχος, ο φόβος ή η ντροπή, να γίνουν αποδοχή ως μικρά κομμάτια της ανθρώπινης εμπειρίας που βοηθούν τα βήματά μας να γίνουν σταθερότερα κι ασφαλέστερα. Η εσωτερική αναστολή ως ένας οδηγός για ν’ αποκαλύπτουμε με σεμνότητα την αυθεντικότητά μας. Οι φόβοι μας για τις κακοτοπιές του κόσμου, μια παραδοχή ότι πρόκειται για έναν φόβο που μοιράζονται όλοι οι άνθρωποι μπροστά στην προσωπική ελευθερία κι αυτοέκφραση.
Όλγα Μουλάκη – Ψυχολόγος
