Αντλώντας από τη βαθιά σοφία της, ανακαλύπτουμε το τέλειο βιβλίο αυτοβοήθειας για το σύγχρονο άνθρωπο και τις δυσκολίες του.
«Αυτός που δεν επιτρέπει να διαταραχθεί η ηρεμία του από τους άλλους, όταν κοντά του οι άνθρωποι βρίσκουν ειρήνη και ηρεμία πέρα από ενθουσιασμούς, θυμό ή φόβο, αυτός είναι ο εκλεκτός μου»
Advertisment
Η Μπαγκαβάτ Γκιτά είναι ένα μικρό κομμάτι του ινδουιστικού έπους Μαχαμπαράτα, ένα ποιητικό χρονικό της ένοπλης διαμάχης μεταξύ δύο συγγενικών ομάδων, των Καουράβας και των Παντάβα. Ο ίδιος ο τίτλος μεταφράζεται στην κυριολεξία ως «ουράνιο τραγούδι» ή το «τραγούδι του Κυρίου», ενώ κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν ότι αντιπροσωπεύει το αποκορύφωμα της ινδικής πνευματικότητας. Η ομορφιά του έργου συνίσταται στο γεγονός ότι λειτουργεί σε πολλαπλά επίπεδα: ποίηση, φιλοσοφία, ιερή γραφή, αυτοβοήθεια.
Το χρονικό είναι η καταγραφή της συζήτησης ενός νεαρού άντρα με το Θεό (στη μορφή του Κρίσνα). Ο νεαρός πολεμιστής Αρζούνα, από τη βασιλική οικογένεια Παντάβα, είναι σε κατάσταση πανικού το πρωινό πριν από τη μάχη. Οι «εχθροί» που καλείται να αντιμετωπίσει είναι τα ξαδέρφια του, που γνωρίζει καλά. Σε αυτή την απελπιστική θέση, ο Αρζούνα στρέφεται για βοήθεια στον αρματηλάτη του, τον Κρίσνα. Οι απαντήσεις που λαμβάνει δεν είναι αυτές που θα επιθυμούσε ν’ ακούσει, όμως είναι μια καλή ευκαιρία να διαπιστώσει πώς λειτουργεί το σύμπαν και ποια είναι η καλύτερη προσέγγιση στη ζωή.
Η ιστορία του είναι αλληγορική, εντούτοις στην ουσία μιλά για τη δράση και τη μη δράση και μας εισάγει στις έννοιες του κάρμα και του ντάρμα. Απόλυτα λογικά, ο Αρζούνα αναρωτιέται γιατί θα πρέπει να μπει στον κόπο να κάνει οτιδήποτε καλό ή να κάνει οτιδήποτε σε έναν κόσμο τόσο κακό. Ωστόσο, όλα γίνονται για κάποιο λόγο, ακόμα και αν ο λόγος της ύπαρξής τους είναι να τα πολεμάμε. Θα ήταν πολύ όμορφα αν μπορούσαμε να αποτραβηχτούμε από τη ζωή, να είμαστε υπεράνω όλων, αλλά αυτό είναι αδύνατο. Όσο είμαστε ζωντανοί δεν μπορούμε να αποφύγουμε τη δράση και τις συνέπειές της: αυτό είναι το κάρμα. Όμως αν πρέπει να ριχτούμε στη μάχη της ζωής, ποιος θα πρέπει να είναι ο οδηγός μας; Θα είναι η δράση που αναλαμβάνουμε κινητοποιημένοι από την επιθυμία και έχοντας την αίσθηση του σκοπού. Οι πράξεις που έχουν κάποιο νόημα φαίνονται πιο περίπλοκες, μερικές φορές σκοτεινές, αλλά στην πραγματικότητα ακολουθούν τη φυσική ροή των πραγμάτων, οδηγούν στη λύτρωση της ύπαρξής μας και είναι πηγή χαράς και ευτυχίας. Η λέξη που ανταποκρίνεται σε αυτή την κατάσταση είναι το ντάρμα.
Advertisment
Ο ρόλος της λογικής
Η Μπαγκαβάτ Γκιτά είναι ένα θαυμάσιο βιβλίο γιατί ενσωματώνει το λογικό νου, ικανό να επιλέγει το μονοπάτι ενός σκοπού και όχι τον αυτοματισμό μιας ζωής με πυξίδα την επιθυμία. Αν ο Αρζούνα ακολουθήσει την επιθυμία του και δεν πολεμήσει, δεν μαθαίνει τίποτα. Αντ΄ αυτού, ο Κρίσνα τον παροτρύνει να «πολεμήσει στην καλή μάχη»: αυτό είναι το καθήκον του, ο σκοπός του στη ζωή, το ντάρμα του. Απελευθερωμένος από την αναποφασιστικότητα, κατανοεί ότι είναι το εργαλείο ενός θεϊκού κάρμα. Το δίδαγμα της ιστορίας είναι ότι ο νεαρός πολεμιστής, βάζοντας στο μικροσκόπιο και έχοντας αμφιβολίες για τις ίδιες του τις πράξεις, αλλά και για την ίδια του την ύπαρξη, επιδεικνύει τη λογική. Στη σημερινή εποχή έχουμε την τάση να θεωρούμε τη λογική ισοδύναμη με την εξυπνάδα. Αυτό δεν ισχύει απόλυτα: και οι υπολογιστές, τους οποίους χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας δεν διαθέτουν επίσης εξυπνάδα; Στην πραγματικότητα η λογική είναι η διαδικασία που ακολουθούμε για να ανακαλύψουμε τη θέση μας στον κόσμο, μια σειρά από ενέργειες και δράσεις προκειμένου να ολοκληρώσουμε, αλλά και να δώσουμε νόημα στην ύπαρξή μας. Αυτό είναι το στοιχείο που μας δίνει την ανθρώπινη υπόστασή μας. Η Μαγκαβάτ Γκιτά δεν είναι ένας μυστικιστικός δρόμος: φανερώνοντας το μονοπάτι που οδηγεί στη λογική, αποκαλύπτει τη μεγαλύτερή μας δυνατότητα και τη μεγαλύτερη περιουσία μας.
Η εργασία
Η Μαγκαβάτ Γκιτά υπογραμμίζει τρία διαφορετικά στοιχεία της φύσης: Tamas (σκοτάδι), Rajas (φωτιά), και Sattva (φως). Ένα στυλ ζωής που ανήκει στην κατηγορία Rajas είναι γεμάτο δράση, ατέλειωτες δουλειές και επιχειρήσεις, αυξανόμενες επιθυμίες για ολοένα και περισσότερα πράγματα. Σχετίζεται με το κέρδος και ενώ είναι καλύτερο από το στοιχείο Tamas (εσωστρέφεια, νωθρότητα, άγνοια, έλλειψη φροντίδας), δεν παύει να ανήκει στην κατηγορία της μετριότητας. Και η ζωή του φωτός, η Sattva; Θα γνωρίζετε ότι τη βιώνετε όταν οι προθέσεις σας είναι ευγενείς, όταν η δουλειά σας είναι το καταφύγιό σας, ακόμα και όταν την κάνετε χωρίς κανένα αναμενόμενο κέρδος. Το σημείο – κλειδί σε αυτό το ιερό βιβλίο είναι ότι, εκτός κι αν κάνετε τη δουλειά που αγαπάτε, επιβαρύνετε την ψυχή σας. Η Μαγκαβάτ Γκιτά λέει ότι υψηλότερη κι από την ηρεμία του διαλογισμού είναι η ηρεμία που έρχεται όταν παραδινόμαστε στους καρπούς των πράξεών μας. Σε αυτή την πνευματική κατάσταση απελευθερωνόμαστε από τις προσδοκίες, επιτρέποντας στο αναπάντεχο και το αξιοσημείωτο να αναδυθεί.
Σταθερότητα
Φανταστείτε το εξής: κάθεστε στον καναπέ σας παρακολουθώντας στην τηλεόραση ένα ρεπορτάζ για ένα λαμπερό πάρτι. Ξαφνικά και παρά την προφανώς ψευδεπίγραφη διάχυτη χαρά, πιάνετε τον εαυτό σας να νιώθει κατωτερότητα ή να σκέπτεται: Ναι, θα ήθελα κι εγώ να είμαι εκεί! Αν εξετάσουμε μια τέτοια αντίδραση σε βαθύτερο επίπεδο θα ανακαλύψουμε ότι πρόκειται για την εστίαση στους άλλους και την αναζήτηση της αποδοχής τους. Στην πραγματικότητα μιλάμε για μια ζωή γεμάτη φόβο και, στην περίπτωση που τα πράγματα δεν πάνε κατ΄ευχήν, για απόγνωση. Η Μαγκαβάτ Γκιτά μας διδάσκει ότι μπορούμε να πετύχουμε μια κατάσταση, στην οποία δεν έχουμε ανάγκη από οποιαδήποτε εξωτερική επιρροή για να αισθανθούμε καλά, πολύ απλά γιατί ο εαυτός μας έχει αξία. Ένας από τους σημαντικότερους δρόμους που οδηγεί σε αυτή την κατάσταση είναι ο διαλογισμός, που βοηθά να αποστασιοποιηθούμε από τα συναισθήματά μας, για παράδειγμα από το φόβο. Μέσα από το διαλογισμό μπορούμε να ανακαλύψουμε έναν εαυτό άτρωτο στην κριτική, χωρίς αισθήματα φόβου ή κατωτερότητας, έτοιμο να ανταποκριθεί σε οποιαδήποτε πρόκληση της ζωής.
«Με τον τέλειο διαλογισμό έρχεται η τέλεια πράξη» σημειώνεται στο κείμενο. Το βιβλίο αναφέρει επανειλημμένα ότι τα πεφωτισμένα άτομα παραμένουν ίδια στην επιτυχία και την αποτυχία, δεν παρασύρονται από τα γεγονότα ή τα συναισθήματα. Στην ουσία η Μαγκαβάτ Γκιτά είναι ένας οδηγός για το πώς πετυχαίνεις τη σταθερότητα εκτιμώντας την εφήμερη φύση της ζωής και την αέναη κίνηση του χρόνου.
Όσοι είναι προκατειλημμένοι με τα θρησκευτικά βιβλία ίσως εκπλαγούν ανακαλύπτοντας ότι η Μαγκαβάτ Γκιτά είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα που αναφέρονται στην κυριαρχία του νου. Ο Θεός λέει στον Αρζούνα: «Σου έχω δώσει λόγια σοφίας πιο μυστικά και από τα απόκρυφα μυστήρια. Φύλαξέ τα στη σιγαλιά της ψυχής σου και κατόπιν ακολούθησε την ελεύθερη βούλησή σου». Ο θεός είναι παντοδύναμος, αλλά ο άνθρωπος έχει την ελευθερία της βούλησης. Η Γκιτά μας δίνει αυτό το μάθημα εδώ και αιώνες και μάλιστα αξιοποιώντας τη δύναμη της ποίησης, της γλώσσας, της καρδιάς. Για κάποιους ίσως αποτελέσει το τέλειο βιβλίο αυτοβοήθειας καθώς δεν είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο, ενώ παραμένει μια πηγή βαθιάς σοφίας δείχνοντας το μονοπάτι της σταθερότητας του νου και της απόλαυσης που αντλούμε από την εργασία μας, κάτι που δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρο στους ταραγμένους καιρούς μας.
Ντίνα Πετροπούλου, δημοσιογράφος
e-mail: in_dina@yahoo.com
