Όταν οι άνθρωποι απομονώνονται από την ανθρώπινη επαφή, το μυαλό τους μπορεί να δημιουργήσει πραγματικά περίεργα πράγματα, αποδεικνύουν επιστημονικά πειράματα. Γιατί συμβαίνει αυτό; Και ποια η εφαρμογή αυτού του συμπεράσματος στην ανθρώπινη ζωή και την ύπαρξη;
Η μοναξιά των ηλικιωμένων
Advertisment
Σε δημοσκόπηση που έγινε το 2000 σε ανθρώπους άνω των 65 ετών βρέθηκε ότι το 10% ήταν από συχνά ή και πάντα σε απόλυτη μοναξιά. Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει αυτό στη λειτουργία του εγκεφάλου τους;
Αληθινή ιστορία
Το μυαλό της Sarah Shourd άρχισε να ρέπει προς την εκτροπή μετά από περίπου δύο μήνες στη φυλακή. Άκουγε φαντάσματα, βήματα και έβλεπε φώτα να αναβοσβήνουν, ενώ περνούσε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας της σκυμμένη στα τέσσερα, με μόνη της επαφή με τον έξω κόσμο, ελάχιστους ήχους που άκουγε, από ένα κενό της πόρτας.
Advertisment
Ηταν καλοκαίρι, όταν η 32χρονη τότε Sarah είχε πάει για πεζοπορία με δύο φίλους της στα βουνά του ιρακινού Κουρδιστάν, όταν συνελήφθησαν και οι τρεις από τα ιρανικά στρατεύματα στα σύνορα με το Ιράν. Κατηγορήθηκαν για κατασκοπεία, κρατήθηκαν σε απομόνωση στη φυλακή Evin στην Τεχεράνη, ο καθένας στο δικό τους ατομικό κελί. Υπέμειναν περίπου 10.000 ώρες με μηδαμινή ανθρώπινη επαφή μέχρι να απελευθερωθούν. Μία από τις πιο ενοχλητικές επιδράσεις αυτής της απομόνωσης, ήταν οι παραισθήσεις.
«Έβλεπα οράματα, άρχισα να βλέπω φώτα που αναβοσβήνουν, τρανταζόταν το κεφάλι μου και κοιτούσα γύρω για να διαπιστώσω τελικά, ότι δεν υπήρχε τίποτα που να μου προκαλεί αυτά τα συμπτώματα», έγραψε η ίδια στους New York Times το 2011. «Κάποιες φορές, άκουγα κάποιον να ουρλιάζει, και δεν ήταν κανείς εκεί, μέχρι που ένιωσα στο πρόσωπό μου τα χέρια ενός φιλικού προς εμένα φύλακα, γεγονός το οποίο με βοήθησε να συνέλθω και να συνειδητοποιήσω, ότι οι κραυγές ήταν δικές μου»
Πώς λειτουργεί η απομόνωση στην καθημερινή ζωή;
Όλοι μας θέλουμε να είμαστε μόνοι μας κατά διαστήματα, για να ξεφύγουμε από τις πιέσεις των συναδέλφων μας ή από την ταλαιπωρία του συνωστισμού. Αλλά αυτό από μόνο του, δεν είναι απαραίτητα κακό. Για τους περισσότερους ανθρώπους, η παρατεταμένη κοινωνική απομόνωση, μπορεί να αποβεί καταστροφική – ιδιαίτερα σε ψυχολογικό επίπεδο.
Ξέρουμε – όχι μόνο από από τις ακραίες εμπειρίες ανθρώπων όπως η Sarah Shourd, αλλά επίσης από ψυχολογικά πειράματα σχετικά με τις επιπτώσεις της απομόνωσης και αισθητηριακής στέρησης στον άνθρωπο – ότι η ακραία απομόνωση δεν είναι επιθυμητή γιατί προκαλεί περίεργες και ανεπιθύμητες αντιδράσεις σ’αυτούς που την υφίστανται.
Γιατί το μυαλό μας αντιδρά με ακραία αρνητικό τρόπο, όταν είμαστε πραγματικά μόνοι μας; Και γιατί δεν υπάρχει τρόπος να το σταματήσουμε αυτό;
Είναι γνωστό από χρόνια στους επιστήμονες ότι η απομόνωση προκαλεί σωματικά προβλήματα. Οι άνθρωποι που ζουν μόνοι τους για πάρα πολλά χρόνια, έχουν υψηλότερη αρτηριακή πίεση, είναι πιο ευάλωτοι στις μολύνσεις και είναι επίσης πιο πιθανόν να εμφανίσουν τη νόσο Αλτσχάιμερ και άνοια. Η μοναξιά παρεμβαίνει αρνητικά, επίσης, σε ένα ευρύ φάσμα της καθημερινής μας isolation.jpg6λειτουργίας, όπως στον ύπνο, στην προσοχή και τη σκέψη, καθώς και στη λεκτική διατύπωση συλλογισμών.
Οι μηχανισμοί πίσω από αυτά τα αποτελέσματα είναι ακόμα ασαφείς, αν και αυτό που είναι σήμερα γνωστό στους επιστήμονες, είναι ότι η κοινωνική απομόνωση πυροδοτεί μια ακραία ανοσολογική ανταπόκριση – δηλαδή μία μεγάλη έκλυση ορμονών που σχετίζονται με το στρες και την πρόκληση φλεγμονών. Αυτό μπορεί να εξυπηρετούσε κάποτε τον προϊστορικό άνθρωπο – που όταν απομονωνόταν από την μεγαλύτερη ομάδα αντιμετώπιζε μεγάλους φυσικούς κινδύνους – αλλά για τον σύγχρονο άνθρωπο τα αποτελέσματα αυτής της λειτουργίας, είναι ως επί το πλείστον επιβλαβή.
Είναι γεγονός ότι κάποιες από τις πιο σοβαρές επιπτώσεις της μοναξιάς κρύβονται στο μυαλό. Στην αρχή η απομόνωση διαστρεβλώνει την αίσθηση του χρόνου. Ένα από τα πιο περίεργα αποτελέσματα της είναι η «χρονική μετατόπιση», που αναφέρεται σ’αυτούς που έχουν περάσει μεγάλες περιόδους της ζωής τους υπογείως και μάλιστα χωρίς φυσικό φως.
Απομόνωση και αίσθηση του χρόνου
Το 1961, η γαλλίδα γεωλόγος Michel Siffre αποφάσισε να πάει για δύο εβδομάδες να μελετήσει έναν υπόγειο παγετώνα κάτω από τις γαλλικές Αλπεις. Τελικά κατέληξε να μείνει επί δύο μήνες, γοητευμένη από το πώς το σκοτάδι επηρεάζει την ανθρώπινη βιολογία. Αποφάσισε να εγκαταλείψει το ρολόι της και να ζήσει «σαν ζώο». Κατά τη διεξαγωγή των πειραμάτων με την ομάδα της που περέμεινε στην επιφάνεια, ανακάλυψε ότι ο αντικειμενικός χρόνος των 5 λεπτών, η ίδια τον μετρούσε ως 120 δευτερόλεπτα.
Μία παρόμοια εμπειρία «επιβράδυνσης του χρόνου»,καταγράφηκε κι από τον κοινωνιολόγο σπηλαιολόγο Maurizio Montalbini, ο οποίος το 1993, πέρασε 366 ημέρες σε ένα υπόγειο σπήλαιο κοντά στο Πέζαρο της Ιταλίας, που είχε σχεδιαστεί από τη NASA με σκοπό την προσομοίωση διαστημικών αποστολών, σπάζοντας ταυτόχρονα το δικό του παγκόσμιο ρεκόρ υπόγειας απομόνωσης . Όταν βγήκε στην επιφάνεια, ήταν πεπεισμένος ότι είχαν περάσει μόνο 219 ημέρες. Αποδείχθηκε ότι οι κύκλοι ύπνου-ξύπνιου του, είχαν σχεδόν διπλασιαστεί σε διάρκεια. Από τότε, οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι στο σκοτάδι οι περισσότεροι άνθρωποι τελικά προσαρμόζονται σε έναν κύκλο 48ωρου: 36 ώρες δραστηριότητας και εγρήγορσης που ακολουθείται από 12 ώρες ύπνου. Οι λόγοι είναι ακόμα ασαφείς.
Το πείραμα με την κάμερα του BBC
Το 2008, η κλινική ψυχολόγος Ian Robins διεξήγαγε το πείραμα Hebb, σε συνεργασία με το BBC, απομονώνοντας έξι εθελοντές για 48 ώρες σε ηχομονωμένα δωμάτια σε ένα πρώην πυρηνικό καταφύγιο. Τα αποτελέσματα ήταν παρόμοια. Οι εθελοντές υπέστησαν άγχος, ακραία συναισθήματα, παράνοια και σημαντική επιδείνωση της ψυχικής λειτουργίας τους. Επίσης σοβαρές παραισθήσεις, όπως μία στοίβα από 5.000 κενά κελύφη στρειδιών, ένα φίδι, ζέβρες, μικροσκοπικά αυτοκίνητα, το δωμάτιο να απογειώνεται, κουνούπια, ή μαχητικά αεροσκάφη βουίζουν γύρω.
Παρακολουθήστε το πείραμα, όπως το κατέγραψαν οι κάμερες του BBC:
