Άρθρο του συμβούλου και συγγραφέως Rob Kendall
Σας έχει συμβεί ποτέ να βάλετε τις φωνές στο παιδί σας ακόμη κι αν γνωρίζετε από την εμπειρία του παρελθόντος ότι το μόνο αποτέλεσμα θα είναι απλώς να κλειστεί στο δωμάτιό του; Έχετε βρεθεί σε μια επαγγελματική σύσκεψη όπου αγνοήσατε τις ιδέες κάποιου συναδέλφου σας ακόμη και αν είχατε σκοπό να τις ακούσετε; Ή στείλατε ποτέ κάποιο mail στο οποίο γράφατε άσχημα πράγματα ακόμα κι αν κατά βάθος ξέρατε ότι έπρεπε να πάρετε τηλέφωνο για να λύσετε το πρόβλημα κατ’ ιδίαν; Σε κάθε περίπτωση, όταν βλέπουμε τον αντίκτυπο των πράξεών μας, αναρωτιόμαστε γιατί η κρίση μας τη δεδομένη στιγμή μας εγκατέλειψε. Εκ των υστέρων, η κατάλληλη λύση φαίνεται αυτονόητη, αλλά με κάποιο τρόπο εκείνη τη στιγμή παρασυρόμαστε.
Advertisment
Είναι γεγονός ότι πολλές φορές η συμπεριφορά μας είναι απερίσκεπτη. Όταν βρισκόμαστε υπό πίεση, η ενστικτώδης αντίδρασή μας είναι συνήθως να κατηγορήσουμε ή να δικαιολογηθούμε παρά να δώσουμε μια λογική, ισορροπημένη και βασισμένη στις αξίες μας απάντηση. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, αν αναλογιστούμε ότι ιστορικά για το 99% των ανθρώπων η βραχυπρόθεσμη επιβίωση αποτελεί πρωταρχική προτεραιότητα.
Ο δρ Steve Peters, ψυχίατρος και προπονητής ψυχολογικών δεξιοτήτων πολλών παγκοσμίων πρωταθλητών και χρυσών Ολυμπιονικών, εξηγεί τη διαδικασία αυτή στο βιβλίο του «The Chimp Paradox», όπου περιγράφει τους 3 ψυχολογικούς εγκεφάλους: ο εγκέφαλος του Ανθρώπου (μετωπιαίος φλοιός), του Χιμπατζή (μεταιχμιακός λοβός ) και του Υπολογιστή (βρεγματικός λοβός). Ο εσωτερικός μας Χιμπατζής, ο οποίος λειτουργεί με βάση τα συναισθήματα και τις εντυπώσεις που αφορούν την επιβίωση, συχνά αναλαμβάνει τον έλεγχο και σκέφτεται για μας. Μερικές φορές αυτό είναι απαραίτητο, αλλά σε άλλες περιπτώσεις υπερκαλύπτει μια λογική αντίδραση με αποτέλεσμα να μας δημιουργεί προβλήματα.
Όταν πρόκειται για θέματα επικοινωνίας, μέρος του προβλήματος αποτελεί το γεγονός ότι οι συνομιλίες γίνονται πολύ γρήγορα και σχεδόν χωρίς καθόλου διαλείμματα ανάμεσα στους συνομιλητές. Σε μια προσπάθεια να αντιδράσει γρήγορα και να εξοικονομήσει ενέργεια, ο εγκέφαλός του Χιμπατζή αναλαμβάνει δράση.
Advertisment
Πώς αυτό συμβαίνει στην πράξη; Στο βιβλίο μου «Blamestorming», αναφέρω το παράδειγμα της Beth και του Dan που νιώθουν κουρασμένοι και πιεσμένοι στη δουλειά τους. Αφού επιστρέφουν στο σπίτι για να φάνε, ο Dan κάθεται για να δει στην τηλεόραση μια εκπομπή Φυσικής Ιστορίας, μέχρι που εμφανίζεται η Beth:
Beth: Μπορώ να παρακολουθήσω τη σειρά μου;
Dan: Βλέπω αυτή τώρα και βρίσκεται ακριβώς στη μέση…
Beth: Έλα τώρα, ξέρεις πόσο μ’ αρέσει το Hustle. Το βλέπω κάθε Πέμπτη.
Dan: Ναι, αλλά τώρα παρακολουθώ την αγαπημένη μου εκπομπή.
Beth: Την αγαπημένη σου εκπομπή; Με δουλεύεις;
Dan: Κοίτα, δεν μπορείς να έρχεσαι ξαφνικά και να έχεις την απαίτηση να γίνεται το δικό σου.
Το σημαντικό σημείο είναι το εξής: για κάποιον λόγο που δεν είναι σαφής, ο Dan ισχυρίζεται ότι η εκπομπή που παρακολουθεί είναι η αγαπημένη του. Τη στιγμή που τα λόγια βγαίνουν από το στόμα του ξέρει καλά ότι είναι υπερβολικός και η Beth το γνωρίζει επίσης. Στην πραγματικότητα νιώθει ενοχλημένος επειδή η Beth θεώρησε δεδομένο ότι θα άλλαζε κανάλι – σαν να ήταν δικαίωμά της – αλλά ο ίδιος δεν μπορεί να το εντοπίσει και να το κατανοήσει. Αντί γι’ αυτό, υιοθετεί αμυντική στάση.
Αφού ξεκίνησε άσχημα, η συζήτηση συνεχίζεται ως εξής:
Beth: [με σαρκασμό] Εντάξει, ξέχασέ το!
Dan: [υποχωρεί, αλλά ενοχλημένος] Πολύ καλά, μπορείς να δεις τη σειρά σου!
Beth: Δεν χρειάζεται, δεν θέλω να διακόψω την ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ εκπομπή σου!
Dan: Ορίστε δες τη. Έκανες ολόκληρη φασαρία για να αλλάξεις κανάλι.
Beth: Καθόλου. Συνέχισε να βλέπεις τη δική σου.
Αν κάποιος εξετάσει το θέμα λογικά, η Beth και ο Dan είναι τώρα εντελώς μπερδεμένοι. Λίγα λεπτά πριν, αγωνίζονταν για το δικαίωμά τους να δουν την εκπομπή που ήθελαν. Δευτερόλεπτα αργότερα, καβγαδίζουν για να ΜΗΝ την παρακολουθήσουν, μόνο και μόνο επειδή και οι δύο θέλουν να φανούν ηθικά σωστοί.
Χρησιμοποιώ αυτό το παράδειγμα επειδή οι διαφωνίες πολύ συχνά ξεκινούν με τετριμμένες συζητήσεις και επιπλέον επειδή οι σχέσεις μας αποτελούνται από χιλιάδες μικρές και φαινομενικά ασήμαντες αλληλεπιδράσεις που είτε μας οδηγούν πιο κοντά στις αξίες μας είτε μας απομακρύνουν. Όταν οι σχέσεις στο σπίτι ή τη δουλειά καταρρέουν, συνήθως αυτό οφείλεται σε μια σταδιακή και καταστροφική διαδικασία διαπληκτισμών, ξεκαθαρίσματος και επανάληψης όλης αυτής της διαδικασίας. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό σιγά σιγά καταστρέφει τη χαρά, την ικανοποίηση και την ευτυχία.
Ποια είναι η λύση; Τα παρακάτω 3 βήματα θα αυξήσουν τις πιθανότητες να κάνετε λογικές κι όχι απερίσκεπτες συζητήσεις.
Βήμα 1ο:
Μην είστε απλώς παρόντες στις συζητήσεις – κατανοήστε τις. Συνειδητοποιήστε τον τρόπο που αλλάζει το στυλ ομιλίας σας όταν είστε αγχωμένοι ή πιεσμένοι καθώς και το αν γίνεστε πιο αυταρχικοί ή απόμακροι. Παρακολουθήστε τον τρόπο που μια σύσκεψη στη δουλειά καταστρέφεται όταν οι άνθρωποι ανταγωνίζονται για να πάρουν τον λόγο. Προσέξτε όταν η ανταλλαγή μηνυμάτων κινδυνεύει να βγει εκτός ελέγχου. Η καθημερινότητα προσφέρει ατελείωτες ευκαιρίες για να παρατηρήσετε όλες αυτές τις αλληλεπιδράσεις αντί να προχωράτε στα τυφλά. Αν ο Dan και η Beth κατάφερναν να διακρίνουν ότι η συνομιλία τους αποτελούσε μια μάχη για δικαιοσύνη, θα είχαν την ευκαιρία να αλλάξουν στάση.
Βήμα 2ο:
Παρατηρήστε ότι κάθε συζήτηση περιλαμβάνει πολλά σημεία επιλογής. Τα σημεία αυτά μας υπενθυμίζουν ότι δεν είναι αναγκαίο να αντιδράσουμε με τον αυθόρμητο τρόπο που ελέγχεται από τον εγκέφαλο του Χιμπατζή. Για παράδειγμα, ο Dan θα μπορούσε εύκολα να μαγνητοσκοπήσει την υπόλοιπη εκπομπή και να τη δει αργότερα, αλλά πάνω στην παρόρμηση της στιγμής δεν σκέφτηκε αυτή τη λύση. Όταν παρατηρήσετε σημεία επιλογής, εμφανίζονται ταυτόχρονα και εναλλακτικές προσεγγίσεις του προβλήματος. οι οποίες ενθαρρύνουν την υπευθυνότητα και όχι τις κατηγορίες.
Βήμα 3ο:
Έχοντας μπροστά σας τα σημεία επιλογής, πρέπει να αποφασίσετε ποιό δρόμο θα διαλέξετε. Μπορείτε να βρείτε τη λύση ρωτώντας τον εαυτό σας τι είναι πιο σημαντικό για εσάς στη συζήτηση. Όταν κάνετε αυτή την ερώτηση, ενεργοποιείτε τον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου σας ο οποίος σχετίζεται με υψηλότερες δεσμεύσεις και αξίες. Στην περίπτωση του Dan, η λύση θα ήταν τόσο απλή όσο να περάσει ένα ευχάριστο και χωρίς άγχος βράδυ με την Beth. Μόλις θα το προσδιόριζε αυτό, θα ήταν προφανές ότι έπρεπε να αλλάξει τροχιά. Θα έβρισκε καινούριες επιλογές και λύσεις κι έτσι θα ήταν πιο ανοιχτός σε έναν συμβιβασμό. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για την Beth.
Αυτό βέβαια δεν είναι κάτι εύκολο και χρειάζεται εξάσκηση και πειθαρχία. Αλλά αν ο Dan και η Beth ακολουθήσουν αυτά τα 3 βήματα σταθερά, θα έχουν λιγότερες λεκτικές συγκρούσεις και θα αποκτήσουν συνήθειες ενίσχυσης και επιβεβαίωσης κι όχι άλλες που αποβαίνουν καταστροφικές. Οι διαφωνίες μπορεί να είναι κάτι υγιές, αλλά αυτό εξαρτάται από το αν είναι λογικές ή ανούσιες. Κάνοντας περισσότερες συζητήσεις που συνάδουν με τις αξίες τους, ο Dan και η Beth θα θέσουν τις βάσεις προκειμένου να βελτιώσουν τη σχέση τους.
