Η ατοπική δερματίτιδα αφορά περίπου το 10% των ενηλίκων και παιδιών στην Ελλάδα. Αν και υπάρχουν αρκετές θεραπείες για την πάθηση, μια καινοτόμος μελέτη έρχεται να αλλάξει καθοριστικά την αντιμετώπισή της. Ο Δρ Richard Martin*, που συμμετείχε στην επιστημονική ομάδα μας μίλησε για την καινοτομία της νέας θεραπείας.
Η ατοπική δερματίτιδα, μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση, έχει αποδειχθεί ότι συνδέεται με την υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς το δέρμα των ασθενών εμφανίζει μη φυσιολογική διαπερατότητα. Η μη φυσιολογική λειτουργία του επιδερμικού φραγμού επιτρέπει τη διείσδυση αλλεργιογόνων στο δέρμα, με αποτέλεσμα την εκδήλωση αλλεργικών αντιδράσεων. Το δέρμα γίνεται ξηρό και φολιδωτό, προκαλώντας φαγούρα και φλεγμονές. Στην αντιμετώπισή των συμπτωμάτων έχουν δοκιμαστεί από ενυδατικές κρέμες μέχρι κορτιζονούχα σκευάσματα και ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.
Advertisment
«Πρόκειται για έναν περίεργο συνδυασμό γενετικής προδιάθεσης και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η ρύπανση, τα ακάρεα της σκόνης, τα ζώα, η διατροφή, ακόμη και οι μεταβολές της θερμοκρασίας ή των επιπέδων υγρασίας στην ατμόσφαιρα, παίζουν ρόλο. Επίσης, έχουμε παρατηρήσει ότι οι έντονες συναισθηματικές μεταβολές μπορούν να προκαλέσουν εξάρσεις και υφέσεις της ατοπικής δερματίτιδας», εξηγεί ο Δρ Martin.
Μέχρι σήμερα οι διάφορες θεραπείες στόχευαν αρχικά στην αντιμετώπιση της φλεγμονής του δέρματος και στη συνέχεια στην ανασύσταση του επιδερμικού φραγμού ώστε να αποκατασταθεί ο προστατευτικός του ρόλος για τον οργανισμό.
«Η μελέτη μας, που δημοσιεύεται στο τεύχος Νοεμβρίου του British Journal of Dermatology, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν αρκεί μόνο να αποκατασταθεί η λειτουργία του φραγμού του δέρματος για να πετύχουμε ύφεση διαρκείας. Πρέπει επίσης να αποκατασταθεί και η ισορροπία μικροβιώματός του», διευκρινίζει ο Δρ Martin.
Advertisment
Μικροβίωμα ονομάζεται η κοινότητα των μικροοργανισμών που αποικίζουν το σώμα μας και απαρτίζεται από δισεκατομμύρια βακτήρια, μύκητες και ιούς. Όπως και με το DNA, έτσι και το μικροβίωμα κάθε ανθρώπου είναι ξεχωριστό και διαρκώς μεταβλητό. «Η ποικολομορφία του μικροβιώματος εξαρτάται από την ηλικία, το φύλο και το μέρος του σώματος, καθώς και από τον τόπο κατοικίας, το επάγγελμα, τη χρήση φαρμάκων και πολλούς άλλους παράγοντες», σημειώνει ο ερευνητής.
Η μελέτη «Use of an emollient to control skin microbiome dysbiosis associated with atopic dermatitis» αποδεικνύει λοιπόν ότι, ακόμα και αν αποκατασταθεί ο επιδερμικός φραγμός, όταν το μικροβίωμα παραμένει σε ανισορροπία, η οξεία ξηρότητα, η φαγούρα και ερεθισμός συνεχίζουν να απέρχονται.
«Αποφασίσαμε λοιπόν να εστιάσουμε ακριβώς σ’ αυτό το πρόβλημα. Την αποκατάσταση της ισορροπίας του μικροβιώματος», εξηγεί ο Δρ Martin και μας αποκαλύπτει ότι αυτό επετεύχθη χάρη σε έναν μαλακτικό ενδυτατικό παράγοντα που υπάρχει στη φύση.
«Η ιδέα προέκυψε πριν περίπου 27 χρόνια όταν μελετούσα τον ρόλο των ιαματικών λουτρών στην αρχαιότητα. Ανέκαθεν, τόσο στην αρχαία Ελλάδα, όσο και στην Ρωμαϊκή Εποχή, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το νερό και τις πηγές για τη θεραπεία πολλών παθήσεων. Αυτό με ώθησε να πάρω δείγμα από ιαματικά λουτρά στη Νότια Γαλλία και αναλύοντάς το διαπίστωσα ότι ένα στοιχείο ήταν κυρίαρχο. Το βακτήριο aqua posae filiformis, το οποίο αυξάνει κατά πολύ την έκφραση των γονιδίων που κωδικοποιούν τους βιοδείκτες της φυσικής άμυνας του δέρματος», λέει ο ερευνητής.
Η επιστημονική ομάδα αφού κατάφερε να καλλιεργήσει τον παράγοντα aqua posae filiformis σε ιαματικό νερό La Roche Posay, τον δοκίμασε σε πάσχοντες από ατοπική δερματίτιδα. Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, συνέκρινε τα αποτελέσματα μεταξύ δειγμάτων από τους ίδιους τους ασθενείς και όχι με δείγματα από δέρμα υγιών ατόμων, όπως έχει γίνει στο παρελθόν.
«Στην έρευνα πήραν μέρος 49 ασθενείς, ηλικίας 3 έως 39 ετών με ατοπικό δέρμα, κατά μέσο όρο οκτώ χρόνια, και ποικίλης βαρύτητας. Πήραμε δείγματα από τις πάσχουσες περιοχές, καθώς και από γειτονικές τους ζώνες που ήταν φυσιολογικές, αλλά πάντα από την ίδια ανατομική περιοχή. Οι ασθενείς για τρεις μήνες μπορούσαν να χρησιμοποιούν τον παράγοντα aqua posae filiformis τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα, πρωί και βράδυ», εξηγεί ο Δρ Martin.
Οι 1,5 εκατομμύρια καταγραφές που έκαναν οι ερευνητές και στη συνέχεια ανέλυσαν έδειξαν ότι, πριν τη θεραπεία η μικροβιακή κοινότητα των περιοχών με ατοπική δερματίτιδα ήταν διαφορετική από εκείνη των υγιών περιοχών. Συγκεκριμένα, η βακτηριακή ποικιλομορφία των πρώτων ήταν σημαντικά μικρότερη. «Ο πλούτος του μικροβιώματος αποτελεί δείκτη απουσίας βλαβών, έξαρσης ή υποτροπής για την κλινική κατάσταση των ατοπικών ασθενών», σύμφωνα με τον Δρ Martin.
Μετά τη θεραπεία με τον ενυδατικό παράγοντα aqua posae filiformis, η γενική κατάσταση όλων των συμμετεχόντων βελτιώθηκε σημαντικά. Πάνω από το 1/3 των ασθενών παρουσίασε βελτίωση της κλινικής εικόνας πάνω από 75%. Οι δερματικές βλάβες μετά τη θεραπεία βελτιώθηκαν σημαντικά και σε αρκετές περιπτώσεις εξαφανίστηκαν.
Οι ασθενείς ανέφεραν υψηλό επίπεδο ικανοποίησης από τη θεραπεία, τόσο σε ότι αφορά την αποτελεσματικότητά της, όσο και ως προς την ευκολία χρήσης της. Το τελικό προϊόν είναι εύκολο απορροφήσιμο από το δέρμα, δεν αφήνει λιπαρότητα, δεν έχει δυσάρεστη οσμή και δεν προϋποθέτει τίποτα περισσότερο από έναν σχολιαστικό καθαρισμό της πάσχουσας περιοχής, πριν την εφαρμογή. Τέλος, η απουσία παρενεργειών συσχετίστηκε άμεσα με την συμμόρφωση των πασχόντων καθ’ όλη τη διάρκεια της τρίμηνης θεραπείας.
Να σημειωθεί ότι, οι ασθενείς βρίσκονται υπό ιατρική παρακολούθηση ώστε να καταγραφεί για πόσο χρόνο θα είναι ελεύθεροι συμπτωμάτων. Πάντως, έχουν λάβει ήδη σχετικές οδηγίες για να χρησιμοποιήσουν και πάλι το ενυδατικό προϊόν σε περίπτωση νέας έξαρσης.
«Η έρευνά μας αποδεικνύει τη σημασία του μικροβιώματος και της ποικιλομορφίας του δέρματος. Και η θεραπεία με aqua posae filiformis μπορεί να βοηθήσει τις πάσχουσες περιοχές του δέρματος να φτάσουν σε μικροβιακή ποικιλομορφία τις υγιείς περιοχές, του ίδιου ασθενή», υπογραμμίζει ο Δρ Martin.
Η αξία της μελέτης ωστόσο πάει ακόμα πιο πέρα από τη θεραπεία της ατοπικής δερματίτιδας. Οι ερευνητές μπορούν πλέον με τη χρήση του μικροβιολογικού αποτυπώματος του δέρματος για τη διάγνωση της πάθησης να προβλέπουν τον κίνδυνο υποτροπής και έτσι να αποτρέπονται χρόνιες και επικίνδυνες δερματικές βλάβες. Επιπλέον, η μελέτη μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την ανάπτυξη νέων πιο στοχευμένων θεραπειών ικανών να αποκαταστήσουν την ποικιλομορφία των μικροβιακών αποικιών στους ασθενείς με ατοπία, ώστε να επιβραδύνεται η εμφάνιση των συμπτωμάτων και να υποχωρούν ταχύτερα οι εξάρσεις.
* Ο Richard Martin, είναι Research Associate in Biotechnology, Head of «New Technologies Axis», στο Department of Biotechnologies, L’Oreal Research & Innovation, Tours, France.
Μαίρη Μπιμπή – health.in.gr
