Του Κωνταντίνου Σμιξιώτη
Υπάρχει μια παράδοση στις σχολές μυστηρίων που σύμφωνα μ’ αυτήν ο μαθητής κάποια στιγμή στην εξελικτική του πορεία θα κληθεί να αντιμετωπίσει τον φύλακα του κατωφλιού, τον χειρότερο του φόβο. Αν δε τον ξεπεράσει δε θα μπορέσει να κάνει το επόμενο βήμα, το λυτρωτικό, το απελευθερωτικό. Βέβαια για να φτάσει κάποιος απέναντι σε τούτη την πρόκληση, συνήθως, είναι έτοιμος να την αντιμετωπίσει. Ο φόβος εμφανίζεται όταν ο μαθητής είναι έτοιμος να κάνει το επόμενο βήμα.
Advertisment
Εμείς όμως δε θα εμβαθύνουμε σ’ αυτή την εκδοχή, όχι σ’ αυτό το άρθρο, ωστόσο θα επωφεληθούμε από το νόημα της για να επιχειρήσουμε να ρίξουμε περισσότερο φως στην υπόθεση «φόβος» και κρατάμε την τελευταία φράση της προηγούμενης παραγράφου για να συνεχίσουμε την ανάλυση μας. «Ο φόβος εμφανίζεται όταν ο μαθητής είναι έτοιμος να κάνει το επόμενό του βήμα».
Πριν όμως προχωρήσουμε είναι καλό να κάνουμε έναν σαφή διαχωρισμό από την ενστικτώδη αίσθηση του φόβου, η οποία εκλύεται για προστατευτικούς λόγους. Αν και θα μπορούσαμε να την συνδέσουμε, εξίσου, με συνειρμικές παραστάσεις που πιθανόν ανακαλούνται αλλά και με ακόμη πιο εσωτερικά μηνύματα, σε τούτο το κείμενο δε θα ασχοληθούμε με αυτή την μάσκα του φόβου. Θα θεωρήσουμε ως έμφυτο αντανακλαστικό την περίπτωση εκείνη που κάτι αδιόρατο προσπαθεί να μας προστατεύσει από έναν ενδεχόμενο αλλά ορατό κίνδυνο.
Όταν λοιπόν αναδυθεί μέσα σου η αίσθηση του φόβου, καθώς βρίσκεσαι σε μια δύσκολη κατάσταση, κυρίως ενόψει μιας απόφασης δράσης, συλλογίσου για λίγο. Ένα σημαντικό στοιχείο ορθής αντιμετώπισης, εν αρχή, είναι να μην δράσεις. Η αδράνεια της στιγμής, κι όχι πάντα η συνεχής, είναι χρήσιμη για να εξαγάγεις τα σωστά στοιχεία κάθε περίπτωσης. Κάθισε κάπου, ήρεμα, για λίγο και σκέψου: Άραγε από τι προσπαθεί να με αποτρέψει τούτη τη στιγμή ο φόβος;
Advertisment
Πιθανόν η λογική να δώσει μια γρήγορη απάντηση του τύπου: Θα αποτύχεις, μείνε πίσω. Ή μπορεί ακόμη να ακούσεις μέσα σου μια φωνή να σου λέει: Όχι, δεν έχεις τα απαραίτητα προσόντα γι αυτό. Ή ακόμη: Τρελάθηκες; Τι πας να κάνεις; Τι θα πει ο κόσμος αν δε τα καταφέρεις; Ή ακόμη χειρότερα: Θα καταστραφείς, θα τα χάσεις όλα κι έπειτα θα απομείνεις μόνος σου. Δε θα σε θέλει κανείς. Οι παραπάνω πιθανές απαντήσεις δεν αποτελούν μια απόλυτη λίστα κι είναι φυσικό να αναθεωρείται ή να εμπλουτίζεται ανάλογα με την προσωπική υπόθεση του καθενός.
Το κρίσιμο σημείο είναι να κάνουμε μια τέτοια αναρώτηση η οποία να στοχεύει στον ίδιο μας τον φόβο. Μπορεί να μην τον πετύχουμε με την πρώτη ερώτηση. Αυτό που θα μας βοηθήσει να μαντέψουμε αν βαδίζουμε σωστά με τις αναρωτήσεις, είναι το σφίξιμο στο ηλιακό πλέγμα, το οποίο πάντα εγείρεται όταν αγγίζουμε νοητικά τον φόβο. Με απλά λόγια, όταν η ερώτηση κάνει διάνα, το στομάχι μας θα σφιχτεί αμέσως. Εκείνη τη στιγμή αρχίζουμε να αναλύουμε περισσότερο την κατάσταση. Έχουμε ήδη εντοπίσει μια φλέβα φόβου η οποία πρέπει να στερέψει από το δηλητηριώδες υγρό που μεταγγίζει σε όλο μας τον οργανισμό. Πώς όμως θα το πετύχουμε αυτό; Ποια πρέπει να είναι η επόμενη μας ενέργεια;
Δυο πιθανές διαδρομές είναι οι εξής: Η μια να δράσουμε προς τη πλευρά του φόβου για να μάθουμε από πρώτο χέρι τι θα συμβεί. Συνήθως μένουμε μετέωροι δίχως να γνωρίζουμε το αληθινό αποτέλεσμα. Βασιζόμαστε σε απόψεις άλλων που ίσως στο παρελθόν να αποτύχανε σε μια παρόμοια περίσταση. Καλό είναι να θυμόμαστε όμως ότι: Πρώτον, εμείς δεν είμαστε οι άλλοι και δεύτερον, δε γνωρίζουμε τι πραγματικά έφταιξε στην αποτυχία των άλλων. Συνεπώς η γενίκευση των περιπτώσεων είναι σαν να προσφέρουμε σε κάποιον ασθενή ένα φάρμακο που κάποτε παίρναμε εμείς , επειδή εμφανίζει ίδια συμπτώματα. Τα φαινόμενα όμως απατούν γι αυτό είναι φρόνιμο να εξετάζουμε ενδελεχώς τις συμβουλές των άλλων, αν θα τις απορρίψουμε ή όχι είναι μια απόφαση δευτέρου βαθμού. Αλλά ποτέ δε καταπίνουμε αμάσητη τροφή.
Η άλλη διαδρομή που μπορούμε να ακολουθήσουμε είναι να ιχνηλατήσουμε, από το ερέθισμα του φόβου που μόλις ανακαλύψαμε, προς τον εσωτερικό μας κόσμο για να διαπιστώσουμε ποια είναι η πηγή που τον αναβλύζει. Μέσα από αυτή, την ομολογουμένως, δαιδαλώδη πορεία ίσως κληθούμε να αντιμετωπίσουμε τον δικό μας Μινώταυρο. Ο φόβος είναι ένα συνονθύλευμα στιγμών από λανθασμένες πεποιθήσεις, αρνητικές σκέψεις, υποβολές άλλων, τραυματικές εμπειρίες που χαρακώσανε βαθιά τον ψυχολογικό μας κόσμο, αποτυχημένες προσπάθειες που αφήσαμε στη μέση θεωρώντας ότι δεν έχουμε τις δυνατότητες για ευνοϊκή κατάληξη.
Το τέρας που θα αντικρύσουμε εν πολλοίς είναι ένα νοητικό κατασκεύασμα από αμέτρητες μύχιες σκέψεις που καταχωνιάστηκαν στα απόμερα και σκοτεινά σημεία του μικρού μας εαυτού. Όσο στεκόμαστε αναποφάσιστοι, αν και ποια διαδρομή θα ακολουθήσουμε ή στη χειρότερη περίπτωση δράσης, αν επιλέξουμε την απόδραση ή την οπισθοχώρηση, τότε θρέφουμε αυτό το θηρίο και το γιγαντώνουμε. Ωστόσο τόσο το μέγεθος του, όσο κι η ύπαρξη του είναι μια πλάνη. Μια πλάνη όμως που εφόσον την αποδεχτήκαμε, για μας έγινε η πραγματικότητα μας, όπως μπορεί να συμβεί με κάθε σκέψη που θα την φορτίσουμε με πίστη και συναίσθημα.
Σε ποια σκέψη δώσαμε ζωή και γέμισε το μυαλό μας; Ποια οντότητα δημιουργήθηκε και διεκδικεί μερίδιο απ’ τη ζωή μας; Με τι είναι συνδεδεμένη; Πως κατορθώνει κι απορροφά τη ζωτική μας ενέργεια; Πως γνωρίζει τόσο καλά την ή τις αχίλλειες πτέρνες μας; Σταθείτε λίγο στη τελευταία φράση και θα διαπιστώσετε ότι ο φόβος ρίχνει το δόρυ του πάνω σε μια προσκόλληση. Στη πραγματικότητα, η πιο ουσιαστική ερώτηση όταν αναδύεται ο φόβος είναι: Τι φοβάμαι μήπως χάσω; Την περιουσία μου; Την αξιοπρέπεια μου; Την υπηρηφάνεια μου; Την υγεία μου;
Ο φόβος δημιουργεί ένα προπέτασμα καπνού για να μη γίνει ορατός. Θολώνει τα νερά για να μη μπορέσουμε να δούμε στο βυθό της ψυχής μας. Έτσι αντί να εστιάσουμε στις ικανότητες και το ταλέντο μας, σκεφτόμαστε τι δεν έχουμε, τι μας λείπει για να συνεχίσουμε. Στο κατώφλι κάθε μας επιτυχίας, στο σκαλοπάτι κάθε νέας προσπάθειας που θα μας ανυψώσει εξελικτικά, εκεί στέκεται ο φόβος. Άραγε γιατί; Εδώ είναι που πρέπει να αντιγυρίσουμε το ερώτημα; Τι έχει να χάσει και φοβάται ο φόβος; Γιατί καραδοκεί σε εκείνο το σημείο και δε θέλει να περάσουμε; Τι θα συμβεί αν τον προσπεράσουμε; Σκέψου το προσωπικά: Από τι θα ήθελες να απομακρύνεις έναν επίδοξο διεκδικητή; Από κάτι πολύτιμο που δε θέλεις να χάσεις, έτσι δεν είναι; Αναρωτήσου λοιπόν: Τι πολύτιμο βρίσκεται στην άλλη πλευρά του φόβου και γιατί δε θέλει να το αποκτήσω;
Στο σταυροδρόμι των μεγάλων αλλαγών στη ζωή σου, εκεί καρτερεί ο φόβος, αλλά δεν στέκεται απλά ακοίμητος φρουρός, ενίοτε βαδίζει προς το μέρος σου. Ο φόβος υπό αυτές τις συνθήκες αναλαμβάνει ρόλο δασκάλου κι έρχεται να σ’ αφυπνίσει. Τότε ένα εξωτερικό ερέθισμα, ένα φαινόμενο που σου προκαλεί φόβο, προσπαθεί να γίνει ένας καθρέφτης για να κοιτάξεις μέσα του, μια αδυναμία σου. Μια αδυναμία που έφτασε η ώρα να εργαστείς μ’ αυτήν και να την εξαλείψεις. Μη βιάζεσαι όμως να αποφανθείς ότι στο είδωλο της βρήκες την πραγματική αιτία.
Για παράδειγμα: Φοβάσαι ότι θα χάσεις τη δουλειά σου και κατ’ επέκταση θα πεινάσουν τα παιδιά σου, θα χάσεις το σπίτι σου, επειδή δε θα μπορέσεις να βρεις μια άλλη, επειδή είσαι μεγάλος και δε θα σε πάρουν, επειδή δεν υπάρχουν πολλές δουλειές, αλλά υπάρχουν πολλοί άνεργοι. Επειδή, επειδή κι επειδή, μέσα σε όλα τα επειδή είναι απλωμένα τα πλοκάμια του φόβου, αλλά και πάλι, το κεφάλι της Μέδουσας δεν έχει φανεί.
Προσπάθησε να αποφύγεις το λάθος να ρίξεις το βάρος έξω από σένα, για παράδειγμα στη κακιά κοινωνία, που παραδόξως στόχευσε σε σένα ή και σε πολλούς σαν κι εσένα, αλλά απ’ την άλλη υπάρχουν πολλοί που βρίσκουν τρόπους και δημιουργούν ευκαιρίες ή αρπάζουν μια μόλις την αντικρίσουν. Γιατί άραγε η κακιά τύχη, σημάδεψε εσένα; Γιατί επέτρεψε σε άλλους να την αποφύγουν και να συνεχίσουν απρόσκοπτα τη καθημερινότητα τους; Αναρωτήσου πάνω σ’ αυτά, όχι με την στείρα λογική, βάλε και λίγη φαντασία, ανέβα λίγο πιο ψηλά νοητικά για να έχεις μια πανοραμική θέα.
Η τύχη είναι μια βολική δικαιολογία που θα συντηρήσει την πραγματική σου αδυναμία. Τι φοβάσαι; Τι νομίζεις ότι σου λείπει; Γιατί εστιάζεις σ’ αυτό που θεωρείς αδυναμία κι όχι σε κάτι μοναδικό που θα σε βοηθήσει να δημιουργήσεις ένα πιο όμορφο μέλλον. Δεν είσαι ένα πετραδάκι που κάποιος θα κλωτσήσει στην άκρη, είσαι ένα κύμα που απλά κυματίζει μέσα σε απέραντους ωκεανούς.
Οραματίσου ότι είσαι ελεύθερος από άγκυρες και ταξίδεψε όπου αγαπάς, όταν έρθει η ώρα να δέσεις στο λιμάνι, για λίγο, όλο και κάποιος καβοδέτης θα εμφανιστεί. Ποτέ δεν είσαι στ’ αλήθεια μόνος, ακόμη κι όταν στέκεσαι μέσα στη πιο μεγάλη ερημιά. Πάντα θα έχεις τον Εαυτό σου για συντροφιά, μόνο που προσωρινά τον έχεις αφήσει εσύ μόνο. Ωστόσο θα πρέπει να θυμάσαι ότι: η αγάπη, όπως συχνά θα έχεις ακούσει να μιλούνε γι αυτήν, δεν είναι το αντίδοτο του φόβου αν δεν είναι η αληθινή, γιατί μια αγάπη που σε κάνει εξαρτημένο με το αντικείμενο της, που με τη σκέψη ότι θα το χάσεις λιγοψυχάς, είναι μια νοθευμένη αγάπη.
Υπάρχει όμως η πραγματική αγάπη, η κρυστάλλινη, που πραγματικά μπορεί να σε βοηθήσει. Άφησε αυτή την αγάπη να σε πλημμυρίσει. Αγάπησε πρώτα το εαυτό σου, το έχεις ανάγκη, για να νικήσεις τον φόβο και να μπορέσεις να αγαπήσεις τον κόσμο ανιδιοτελώς. Στερώντας τον εαυτό σου από την καθαρή κι ανόθευτη αγάπη γεννάς μέσα σου μυριάδες φόβους, που σαν αόρατα σαρκοβόρα μικρόβια θα σε κατασπαράξουν. Πώς θέλεις να σε προσλάβουν σε μια νέα εργασία, όταν ήδη εσύ έχεις απορρίψει τον εαυτό σου, μες το μυαλό σου; Πώς μπορείς να πείσεις έναν εργοδότη ότι έχεις να του προσφέρεις πολλά, όταν από μόνος σου έχεις πεισθεί ότι δεν είσαι ικανός για τίποτε; Κατάλαβες που ζει ο φόβος; Σε όσες πεποιθήσεις ρίζωσες μέσα σου κι όταν βλαστήσανε οι καρποί που σου δώσανε ήταν ο Φόβος.
Όταν λοιπόν ένα φαινόμενο που φοβάσαι σε πλησιάζει, θυμήσου: Ήρθε η ώρα να μάθεις καλύτερα τον εαυτό σου, ήρθε η στιγμή που πρέπει να ρίξεις φως σε σκοτεινά σημεία της ψυχής σου, ήρθε η ώρα να μπεις στο πεδίο της μάχης. Μη σε νοιάζει το αποτέλεσμα, δεν υπάρχουν ηττημένοι, παρά μόνο νικητές. Ο χαμένος κερδίζει σοφία για την επόμενη μάχη, ο νικητής δύναμη, επίσης για μια μελλοντική μονομαχία.
Το άρθρο συνεχίζεται… όπως κι ο πόλεμος στη ζωή.
Αυτό το άρθρο αποτελεί μέρος της σειρά άρθρων του Κωνσταντίνου Σμιξιώτη «Οι Μάσκες του Φόβου»
- Δύσκολες καταστάσεις στη ζωή: Τελικά είναι προβλήματα ή λύσεις; - 10 Νοεμβρίου 2022
- Η καθημερινότητα ως προβολή του «αόρατου κόσμου» - 31 Ιανουαρίου 2022
- Η ψυχολογία της καθημερινότητας: Επιθυμίες και διαπροσωπικές σχέσεις - 13 Νοεμβρίου 2021
