Η Gill Edwards, στο βιβλίο της “Άλλαξε τις σκέψεις σου, άλλαξε τη ζωή σου” (Εκδόσεις Διόπτρα), γράφει για την αντίδραση παγώματος, πως προκαλείται, τι συνέπειες έχει και δίνει μια άσκηση θεραπείας.
Οι περισσότεροι γνωρίζουν την αντίδραση μάχης ή φυγής. Όμως, υπάρχει και μια τρίτη αντίδραση που μπορεί να ενεργοποιηθεί από το στρες/Οταν αισθάνεστε ότι απειλείστε αλλά δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα νια να αντιμετωπίσετε την απειλή, οδηγείστε σε μια κατάσταση τραυματικής ακινησίας. Είστε ανήμποροι, σαν ζώο παγωμένο από τα φώτα του αυτοκινήτου που πλησιάζει. Δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα. Αυτή η αντίδραση είναι γνωστή ως «πάγωμα» και η διερεύνηση της μας βοηθάει να καταλάβουμε γιατί οι άνθρωποι είναι τόσο ευπαθείς στα ψυχικά τραύματα.
Advertisment
Εξηγεί ακόμα για ποιους λόγους δυσκολευόμαστε τόσο πολύ να αλλάξουμε και γιατί νιώθουμε κολλημένοι και δεν μπορούμε να επιλύσουμε τα προβλήματα μας, γιατί παραμένουμε προσκολλημένοι σε καταστάσεις που μας προκαλούν στρες και επαναλαμβάνουμε τις ίδιες συμπεριφορές και τις ίδιες αυτοκαταστροφικές επιλογές. Αυτή η αντίδραση μας παγιδεύει σε μια κατάσταση στρες, κι έτσι ανοίγει το δρόμο για κάποια χρόνια πάθηση.
Ενώ η αντίδραση μάχης ή φυγής μας προετοιμάζει για δράση, η αντίδραση παγώματος μας παραλύει. Αν παρακολουθήσετε ένα ζώο που το κυνηγάει κάποιο αρπακτικό, θα δείτε ότι ξαφνικά «κάνει το ψόφιο» ή ότι αρχίζει να τρέχει μέχρι να εξαντληθεί. Κι έπειτα, όταν το αρπακτικό ορμάει για να το αρπάξει, μένει τελείως ακίνητο. Αυτό είναι το λεγόμενο «πάγωμα». Σε αυτό το σημείο, ο οργανισμός του πλημμυρίζει από ενδορφίνες, παρέχοντας άμεση ανακούφιση από τον πόνο και μια «φυσική μέθη», αν πρόκειται να το φάει το αρπακτικό.
Advertisment
Η ακινησία μπορεί επίσης να του εξασφαλίσει περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης, αφού ελάχιστα αρπακτικά θα φάνε ένα ζώο που φαίνεται να είναι ήδη νεκρό. Είναι επίσης πιθανό ότι η συνειδητότητά του βγαίνει από το σώμα του καθώς προετοιμάζεται για το θάνατο, όπως συμβαίνει όταν παθαίνουμε ένα σοβαρό ατύχημα και φαίνεται να πλησιάζει ο θάνατος. Αμέτρητοι άνθρωποι έχουν περιγράψει εξωσωματικές εμπειρίες όταν αντιμετωπίζουν το θάνατο ή ακόμα και όταν μαθαίνουν κάποιο τρομακτικό και τραυματικό νέο. Σε αυτή την κατάσταση, απαλλασσόμαστε από το φόβο και τον πόνο.
Αν η αντίδραση παγώματος έχει χρόνιο χαρακτήρα, το στρες εσωτερικεύεται – και τότε, θα αντιμετωπίσουμε σοβαρά προβλήματα. Αυτή η κατάσταση αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά από τον Σίγκμουντ Φρόιντ και τον Γιόζεφ Μπρόιερ, στις απαρχές της ψυχανάλυσης. Κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι στρατιώτες πολεμούσαν στα χαρακώματα, το πρόβλημα έγινε γνωστό ως «σύνδρομο έκρηξης οβίδας», «καρδιά του στρατιώτη» ή «νεύρωση πολέμου». Πιο πρόσφατα έχει ονομαστεί «διαταραχή μετατραυματικού στρες» (ή ΔΜΤΣ).
Πολλοί γιατροί, βιολόγοι και ψυχολόγοι υποψιάζονται τώρα ότι η ΔΜΤΣ είναι πολύ πιο διαδεδομένη απ’ όσο νομίζαμε αρχικά -ίσως σχεδόν καθολική- και ότι το χρόνιο σοκ και το ψυχικό τραύμα παίζουν καθοριστικό ρόλο στις συναισθηματικές και σωματικές παθήσεις. Οι χρόνιες παθήσεις είναι ασυνήθιστες στη φύση. Τα ζώα, όταν δεν είναι φυλακισμένα σε κλουβιά ή εξημερωμένα, συνήθως ή αρρωσταίνουν και πεθαίνουν ή αναρρώνουν γρήγορα από την αρρώστια.
Γιατί, λοιπόν, τόσοι άνθρωποι υποφέρουν από χρόνιες και εκφυλιστικές παθήσεις; Γιατί βλέπουμε τόσα αυτοάνοσα νοσήματα; Γιατί τόσο πολλοί υποφέρουν από άγχος ή κατάθλιψη; Μία απάντηση είναι ότι υποφέρουμε συλλογικά από σοκ και τραύμα και ότι κληροδοτούμε αυτή την κατάσταση στην επόμενη γενιά. Κολλάμε στη σωματιδιακή αντίδραση και δεν αποβάλλουμε το τραύμα με τον υγιή και φυσικό τρόπο που το αποβάλλουν τα ζώα.
Ο Πίτερ Λεβίν είναι ψυχολόγος, ιατρικός βιοφυσικός και πρώην σύμβουλος της ΝΑΣΑ σε θέματα στρες. Ο Λεβίν παρατήρησε ότι αν ένα άγριο ζώο ζήσει μια τραυματική εμπειρία που του προκαλεί αντίδραση παγώματος αλλά τελικά επιβιώσει, πάντα τρέμει βίαια μετά το συμβάν. Κυριολεκτικά αποτινάζει το τραύμα από το ενεργειακό του σύστημα. Μπορεί επίσης να κάνει παράξενες κινήσεις, όπως κινήσεις τρεξίματος ενώ είναι ξαπλωμένο, σαν να «ολοκληρώνει» την απόδραση του.
Ύστερα από αυτές τις αντιδράσεις, ο οργανισμός του επανέρχεται στο φυσιολογικό, σαν να μη συνέβη τίποτα. Μάλιστα, οι έρευνες δείχνουν ότι οι τραυματικές εμπειρίες δημιουργούν ανθεκτικότητα και ότι η αποφυγή της αλλαγής και του στρες δεν κάνουν απαραίτητα καλό. Τόσο τα ζώα όσο και οι άνθρωποι γίνονται πιο δυνατοί ύστερα από μια τραυματική εμπειρία, με την προϋπόθεση ότι θα την αποβάλουν.
Άσκηση για την αντίδραση παγώματος
Χορέψτε
Φροντίστε να μη σας ενοχλήσουν για μία ώρα περίπου και, κατά προτίμηση, πηγαίνετε κάπου όπου δεν μπορούν να σας ακούσουν. Γράψτε σε ένα χαρτί δύο ή τρία γεγονότα από το παρελθόν που υποψιάζεστε ότι μπορεί να είναι κολλημένα στο ενεργειακό σας σύστημα. Μπορεί να είναι σοβαρά τραύματα από τα ενήλικα χρόνια σας -όπως ένα τροχαίο ατύχημα, μια εισαγωγή του παιδιού σας στο νοσοκομείο, μια διάγνωση σοβαρής πάθησης ή ένας ξαφνικός χωρισμός από το σύντροφο σας- ή λιγότερο σοβαρά τραύματα από τα πρώτα παιδικά σας χρόνια, όπως ότι «βραχήκατε» στο νηπιαγωγείο, πήγατε στον οδοντίατρο ή χαθήκατε σε μια αγορά. (Όσο πιο μικρή η ηλικία τόσο πιο εύκολα τραυματίζεται ένα παιδί.) Βάλτε μια μουσική με τύμπανα ή μια χορευτική μουσική με έντονο ρυθμό και αφήστε το σώμα σας να κάνει ό,τι θέλει.
Εστιάστε το νου σας σε ένα τραύμα από το παρελθόν και αρχίστε να κινείστε και να χορεύετε με τη μουσική. Δεν έχει σημασία αν δεν θυμάστε το περιστατικό – αρκεί που ξέρετε ότι έχει συμβεί. Το σώμα σας γνωρίζει τι πρέπει να κάνει, γι’ αυτό εμπιστευτείτε το και αφήστε το να σας οδηγήσει. Ακούστε το σώμα σας. Παρατηρήστε τις σωματικές αισθήσεις. Αφήστε ελεύθερο τον εαυτό σας και επιτρέψτε στις ενστικτώδεις κινήσεις σας να αποβάλουν το τραύμα από το σώμα σας. Αφήστε τον εαυτό σας να τρέμει, να τρέχει επιτόπου, να σφαδάζει, να συστρέφεται, να ξετυλίγεται, να ξαπλώνει κάτω. Αφήστε το σώμα σας να κινείται μόνο του, ουρλιάξτε, ξεσπάστε. Αφεθείτε! Κουνηθείτε!
(Σημείωση: Αν δεν δουλεύετε με κάποιο θεραπευτή, χρησιμοποιήστε αυτή τη μέθοδο μόνο για μικρά έως μέτρια τραύματα. Αν υπάρχει κάποιο σοβαρό τραύμα στο παρελθόν σας, όπως παιδική κακοποίηση, βιασμός, ψυχικά τραύματα πολέμου ή σοβαρά τροχαία ατυχήματα, καλό θα είναι να απευθυνθείτε σε έναν αρμόδιο θεραπευτή).
