Απόδραση από τη Μέγγενη της Συνήθειας: Οι ισχυρές συνήθειες
χτίζονται αργά και σε βάθος χρόνου,το θέμα είναι να είναι ωφέλιμες
Του Κωνσταντίνου Σμιξιώτη
Advertisment
Μια συνήθεια αλλάζει μόνο αν αντικατασταθεί από μια άλλη συνήθεια. Αυτή είναι μια δυναμική αρχή που βρίσκεται πάντα σε μια κυκλική ισχύ καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Η δύναμη της συνήθειας είναι τόσο ισχυρή όσο περισσότερο επαναλαμβάνεται αλλά κι όσο περισσότερη ικανοποίηση προσφέρει αυτή η επανάληψη.
Η έλξη που ασκεί η συνήθεια είναι λογικό να είναι συνάρτηση της απόλαυσης που αναδύει. Αν μια συνήθεια είναι ωφέλιμη για τον εαυτό και το κοινωνικό σύνολο, ποτέ να μη πάψει να υπάρχει, αλλά γιατί να είναι συνήθεια κι όχι μια συνειδητή κάθε φορά φρέσκια πράξη; Τι γίνεται όμως με κάποιες συνήθειες που στη πορεία αποδεικνύονται βλαβερές;
Αρχικά, το πρόβλημα εντοπίζεται στους λόγους γέννησης μιας συνήθειας. Ωστόσο μια απλή επανάληψη αρκεί για να δημιουργήσει έναν κύκλο δράσης που από μόνος του πλέον έχει τη τάση να επανεμφανίζεται περιοδικά και τις περισσότερες φορές εντελώς μηχανικά. Παρατηρήστε τις συνήθειες σας. Αν είναι εύκολο σημειώστε κάθε πότε νιώθετε επιτακτική την ανάγκη να την επαναλάβετε. Αν το κάνετε θα γνωρίζετε την διάρκεια του κύκλου ζωής αλλά και κάθε πότε θα επανεμφανίζεται. Σ’ αυτά τα κομβικά σημεία μπορούμε να δράσουμε σπάζοντας τον κύκλο, τότε είναι η καλύτερη χρονική στιγμή.
Advertisment
Μια επιθυμία-συνήθεια που καταλήγει σε βλαβερές συνέπειες για τον άνθρωπο ξεκίνησε κάποτε με σκοπό να του προσφέρει είτε ικανοποίηση, είτε μια λύση που δε μπορούσε να βρει πουθενά αλλού. Το αλκοόλ κι οι ουσίες είναι μια τέτοια περίπτωση, θεωρητικής απόδρασης από μια σκληρή και βασανιστική πραγματικότητα, παρόλο που είναι μια λανθασμένη επιλογή. Είμαι υπέρ του πόνου και της διαχείρισης του μέχρι να μετουσιωθεί σε σοφία κι αγαλλίαση παρά σε μια δειλή απόδραση όποια μορφή κι αν αυτή έχει. Αλλά ας μη ξεφεύγουμε από το θέμα μας.
Το να αναλύσουμε τους λόγους της αρχικής κτήσης μιας συνήθειας είναι ένα έργο που ξεφεύγει από την παρούσα μελέτη, αλλά θεωρώ πως είναι ωφέλιμο κάποια στιγμή να το επεξεργαστούμε. Το ζητούμενο στον χώρο αυτού του άρθρου είναι να δούμε γιατί είναι δύσκολο να αλλάξει μια συνήθεια αλλά και πως μπορεί να αλλάξει. Εν τέλει και μέσα από αυτή την πρακτική που θα παρουσιάσουμε εν μέρει θα θίξουμε και τον τρόπο που αποκτάται.
Το σίγουρο όμως είναι πως μια συνήθεια, εν αρχή, δεν σταματά και δεν εξαλείφεται αν δεν αντικατασταθεί. Χρειάζεται τεράστια δύναμη για να σπάσει ένας κύκλος δίχως να δημιουργηθεί ένας νέος, δε το θεωρώ ακατόρθωτο αλλά το άρθρο μου δεν απευθύνεται σ’ αυτή τη κατηγορία των ανθρώπων. Σε βάθος χρόνου μια συνήθεια, ίσως ατονήσει, ίσως γίνει μια απλή ανάμνηση, κάτι επίσης επικίνδυνο όπως θα δείξουμε πιο κάτω, αλλά για να υποχωρήσει χρειάζεται να μπει μέσα στο κύκλο της, ένας άλλος κύκλος μιας άλλης δράσης.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι υπάρχει μια μυστική δύναμη στα αντίθετα: Ο άνθρωπος που θέλει να ξεφύγει από τα χαμηλά πρέπει να επιθυμήσει τα υψηλά. Με λίγα λόγια να αντιστρέψει τις δονήσεις του κι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο στρέφοντας την προσοχή σε ανώτερες αξίες. Το θέμα όμως είναι αν μπορεί κάτι τέτοιο να συμβεί απ τη μια στιγμή στην άλλη. Επ’ αυτού πολλές φορές αναλαμβάνει ρόλο η ίδια η ζωή που έχει τη δύναμη να φέρει τα πάνω κάτω. Ο πόνος μιας δοκιμασίας επίσης, έχει την ικανότητα να αφυπνίσει τον άνθρωπος που έχει αποκοιμηθεί. Αυτές οι περιπτώσεις συνταράσσουν απότομα και συνήθως πετυχαίνουν αυτό που ο άνθρωπος δεν έχει από μόνος του τη δύναμη να επιχειρήσει.
Καλό είναι να μην αφήνουμε τα πράγματα να φτάσουν ως εκεί και να μην επιτρέπουμε τη ζωή να βαλτώνει γιατί η τελευταία είναι τόσο δυναμική αλλά και τόσο συνυφασμένη με την αλλαγή που απεχθάνεται το στάσιμο. Λένε πως όταν φοβάσαι το σκοτάδι είναι προτιμότερο να στρέψεις το βλέμμα σου στο φως. Το πρόβλημα με τα πράγματα ξεκινάει όταν θεωρηθούν δεδομένα. Έτσι πολλές φορές εκτιμούμε το φως όταν πέσει το σκοτάδι. Αλλά ας κλείσουμε αυτή την παρένθεση γιατί θα μας οδηγήσει σε άλλα μονοπάτια.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που δυσκολεύουν την απομάκρυνση μιας συνήθειας; Η ενασχόληση της σκέψης μ’ εκείνην. Η ενασχόληση με πράγματα που τη θυμίζουν. Η μηχανική ζωή που επιτρέπει την υποτροπή εξ αιτίας αμέλειας κι αφέλειας. Σε κάθε περίπτωση η επαγρύπνηση κι η παρατηρητικότητα θα μας φανούν απαραίτητοι παράγοντες στο δρόμο της απαλλαγής. Ακόμη πιο ευεργετική είναι η αδιαφορία προς τη πλευρά της συνήθειας, η απόσυρση κάθε σκέψης απ’ αυτήν. Επειδή όμως κι η απομάκρυνση στης σκέψης συναντά τις ίδιες δυσκολίες μ’ αυτήν της συνήθειας, για να απομακρύνουμε τη σκέψη μας από κάπου πρέπει να βρούμε κάπου να την ακουμπήσουμε. Αναζητούμε λοιπόν ενδιαφέρουσες ενασχολήσεις.
Πως μπορούμε να μικρύνουμε τον κύκλο της συνήθειας; Δημιουργώντας μικρά διαλείμματα ανάμεσα στην διάρκεια της συνήθειας που συνεχώς θα τα διευρύνουμε χρονικά και θα τα εμπλουτίζουμε σε είδος δράσης. Παράδειγμα: Είστε ένας μανιώδης καπνιστής που επιθυμείτε να το ελαττώσετε με σκοπό να το κόψετε. Συνήθως, λένε πως το τσιγάρο κόβεται μια κι έξω, ωστόσο θεωρώ πως δεν υπάρχει μια μοναδική συνταγή για όλους, αλλά είναι σχετική της προσωπικότητας που έχει ο κάθε άνθρωπος. Ένας δυνατός χαρακτήρας με ισχυρό αυτοέλεγχο θα μπορέσει να ακυρώσει τον κύκλο του καπνίσματος πιο εύκολα με την απότομη μέθοδο αλλά αν κάτι δε πάει καλά , αυτοί οι άνθρωποι εμφανίζουν έντονες νευρώσεις εξ αιτίας της πιθανώς αυταρχικής προσωπικότητας τους. Ούτε αυτό είναι όμως απόλυτο, αν έχετε τεράστια δύναμη θέλησης και καυτή επιθυμία, δοκιμάστε το.
Οι υπόλοιποι κάντε το εξής: Ανάμεσα σε ένα άλφα αριθμό τσιγάρων που κάνετε, προσθέστε ένα ρόφημα, κατά προτίμηση χυμό φρούτων ή άφθονο νερό κι αφαιρέστε ένα ή δυο τσιγάρα. Επιλέξτε να αφιερώσετε κάποιο χρόνο σε μια αθλητική ενασχόληση, καλύτερα ομαδική, στις ατομικές συνήθως οι σκέψεις έρχονται απρόσκλητα να μας συντροφεύσουν κι αυτό είναι επικίνδυνο επειδή οι σκέψεις συνήθως ανοίγουν συζήτηση με θέματα που εμείς θέλουμε να ξεχάσουμε.
Το μυστικό στην αλλαγή μιας συνήθειας είναι να μη βιάζεστε να δείτε αποτελέσματα. Οι ισχυρές συνήθειες χτίζονται αργά και σε βάθος χρόνου, το θέμα είναι να είναι ωφέλιμες, γιατί όσο πιο πολύ εκτείνονται χρονικά τόσο πιο δύσκολα αντικαθίστανται. Δοκιμάστε καθημερινά να αλλάζετε διαδρομή καθώς επιστρέφετε από τη δουλειά στο σπίτι, το αντίθετο δε θα το πρότεινα επειδή τα πρωινά καθοδόν για τη δουλειά μπορεί να μας αγχώσει μια αλλαγή διαδρομής λόγω έλλειψης χρόνου. Καλό είναι πάντα τις αλλαγές και τις νέες προσθήκες να τις κάνουμε όταν νιώθουμε ψυχικά ισορροπημένοι, σε αντίθετη περίπτωση η επιτυχία δεν θα έχει μεγάλες πιθανότητες. Ο οργανισμός του ανθρώπου αντιδρά κάτω από στρεσογόνες συνθήκες κι όταν συμβαίνει αυτό επικαλείται την πιο μαθημένη δράση, άρα ανασύρει εκ νέου την πιο δυνατή συνήθεια.
Προληπτικά είναι πάντα ωφέλιμο να μην συμπεριφερόμαστε μηχανικά για να μην υποκύπτουμε σε συνηθισμένες δράσεις. Αν κάθε μας ενέργεια είναι συνειδητή με το νου συγκεντρωμένο στο παρόν, τότε καμία δράση δε θα γίνεται από συνήθεια. Επιπρόσθετα είναι έξυπνο ακόμη και μια πράξη ρουτίνας, να προσπαθούμε να την κάνουμε κάθε φορά λίγο διαφορετικά, έτσι ώστε το μνημονικό ίχνος που θα αφήσει στον εγκέφαλο να μην είναι το ίδιο. Να μη χαράζει εν ολίγοις ίδιες βαθιές διαδρομές στη μνήμη, γιατί αυτές ανασύρονται εύκολα κι αυτόματα.
Τα πάντα είναι τρόπος ζωής αλλά το θέμα είναι να ζεις εσύ τη ζωή κι όχι η ζωή εσένα. Το ερώτημα είναι: Ποιος χειρίζεται τον άλλο, εμείς τη ζωή η εκείνη εμάς; Αν τη διάγουμε μηχανικά τότε μάλλον συμβαίνει το δεύτερο, αλλά τότε τι νόημα έχει η ζωή; Ο άνθρωπος της συνήθειας είναι ένας ζωντανός νεκρός, ή ακόμη χειρότερα ένας αναλώσιμος χρήσιμος για άλλους. Το να συνηθίζεις κάτι δεν είναι κακό αν αυτό που συνηθίζεις είναι καλό, κάνει καλό σε όλους και δε το ζεις συνηθισμένα.
Στο σημείο αυτό ίσως θα βοηθούσε η ανάγνωση του άρθρου «Ζήσε ασυνήθιστα».
- Δύσκολες καταστάσεις στη ζωή: Τελικά είναι προβλήματα ή λύσεις; - 10 Νοεμβρίου 2022
- Η καθημερινότητα ως προβολή του «αόρατου κόσμου» - 31 Ιανουαρίου 2022
- Η ψυχολογία της καθημερινότητας: Επιθυμίες και διαπροσωπικές σχέσεις - 13 Νοεμβρίου 2021
