Το «φαινόμενο του φωτοστέφανου»: Τι είναι και πώς
επηρεάζει την καθημερινότητά μας
Το «φαινόμενο του φωτοστέφανου» είναι μια γνωστική διαδικασία κατά την οποία η γενική άποψη που έχουμε για έναν άνθρωπο, καθορίζει και τη γνώμη που σχηματίζουμε για το χαρακτήρα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Έτσι, μπορεί να έχουμε την άποψη πως κάποιος είναι «ωραίος» και να πιστεύουμε πως επειδή είναι ωραίος, είναι και «έξυπνος».
Advertisment
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του φαινομένου αποτελούν οι διάσημοι άνθρωποι. Από τη στιγμή που τους θεωρούμε ελκυστικούς και επιτυχημένους, αυτόματα τους θεωρούμε και ευφυείς, ευγενείς και αστείους.
Δείτε – Το φαινόμενο Zeigarnik: Πώς να καταπολεμήσετε την αναβλητικότητα
Ορισμοί για το «φαινόμενο του φωτοστέφανου»
– Το φαινόμενο είναι επίσης γνωστό ως το «φυσικό στερεότυπο της ελκυστικότητας» και η αρχή του «ό,τι είναι όμορφο είναι και καλό», και αναφέρεται στη συνήθεια των ανθρώπων να βαθμολογούν τα ελκυστικά άτομα με μεγαλύτερη επιείκια από τα μη ελκυστικά. Ακόμη, αναφέρεται στον αντίκτυπο μιας αποδεκτής και αγαπητής προσωπικότητας στο να σχηματίζονται βεβιασμένα και μεροληπτικά συμπεράσματα για αυτήν την προσωπικότητα σε όλες τις πτυχές της.
Advertisment
– Σε έρευνα που έγινε το 1915 σε υπαλλήλους δύο μεγάλων βιομηχανιών, βρέθηκε πως η αποτίμηση, διαφορετικών μεταξύ τους, χαρακτηριστικών ενός ανθρώπου, όπως η ευφυία, η εργατικότητα, οι τεχνικές ικανότητες και η αξιοπιστία, συσχετίζονταν σε μεγάλο βαθμό. Τα αποτελέσματα επηρεάστηκαν από τη γενική εικόνα που υπήρχε για τα άτομα που πήραν μέρος στην έρευνα.
Η ιστορία του «φαινομένου του φωτοστέφανου»
Ο ψυχολόγος Edward Thorndike, πρωτοανέφερε τον όρο, το 1920, σε άρθρο του με τίτλο: «Το συνεχές λάθος των ψυχολογικών μετρήσεων». Στο άρθρο του εξηγούσε το σχετικό πείραμα που πραγματοποίησε κατά το οποίο ζήτησε από υψηλόβαθμα στελέχη του στρατού να εκτιμήσουν μια ποικιλία από ιδιότητες των υφισταμένων τους. Μερικές από αυτές ήταν η ικανότητα να ηγηθούν, η αφοσίωση, η αξιοπιστία αλλά και η εξωτερική εμφάνιση.
Σκοπός του Thorndike ήταν να εξετάσει το κατά πόσο η εκτίμηση ορισμένων χαρακτηριστικών, συμφωνούσε με την εκτίμηση άλλων διαφορετικών χαρακτηριστικών. Αυτό που βρήκε ήταν πως όταν τα δεδομένα για ορισμένα χαρακτηριστικά ήταν υψηλά βαθμολογημένα, τότε ακολουθούσαν την ίδια πορεία και τα άλλα χαρακτηριστικά. Κατά τον ίδιο τρόπο, συνέβαινε και με την αρνητική βαθμολογία.
Στην ερώτηση «γιατί συμβαίνει αυτό», οι επιστήμονες απαντούν: Λόγω της ελκυστικότητας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, όταν βαθμολογούμε κάποιον ως ελκυστικό άτομο, τείνουμε να πιστεύουμε πως έχει περισσότερα θετικά στοιχεία στην προσωπικότητά του και πως είναι πιο έξυπνος. Μάλιστα, μια έρευνα, βρήκε πως οι ένορκοι σε ένα δικαστήριο δυσκολεύονται να πιστέψουν πως ένα ελκυστικό άτομο είναι ένοχο. Παράλληλα, όμως, εκτός των θετικών παραμέτρων τα ελκυστικά άτομα κουβαλούν και την ταμπέλα των ματαιόδοξων και των ανθρώπων που προσπαθούν να χειραγωγήσουν τους άλλους λόγω της ελκυστικότητάς τους.
Εκτιμήσεις
– Ένα πολύ σημαντικό πεδίο στο οποίο θα πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή, είναι ο αντίκτυπος του «φαινομένου του φωτοστέφανου» στα σχολεία και πιο συγκεκριμένα στους δασκάλους. Οι δάσκαλοι, είναι πιθανόν όταν δουν έναν μαθητή να φαίρεται καλά, να θεωρήσουν πως αυτός ο μαθητής είναι επίσης έξυπνος, επιμελής και αφοσιωμένος στην τάξη, πριν καν προλάβει να εκτιμήσει στην πράξη αυτά τα στοιχεία. Έτσι, μπορεί κάλλιστα να επηρεαστεί ο βαθμός αποδοχής του από τον καθηγητή αλλά και τους συμμαθητές του, ακόμη και ο βαθμός του για τις σχολικές του επιδόσεις.
– Στον εργασιακό χώρο, η πιο κοινή προκατάληψη που λαμβάνει χώρα και βασίζεται στο «φαινόμενο του φωτοστέφανου», είναι η εκτίμηση του αφεντικού προς τους υφισταμένους του. Αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία όταν έρθει η στιγμή των αξιολογήσεων των υπαλλήλων, όπου ορισμένα χαρακτηριστικά μπορεί να επισκιαστούν ή να τονιστούν πειρισσότερο, λόγω της γενικότερης εικόνας προς το πρόσωπο του εκάστοτε υπαλλήλου.
[toggle title=”Πηγές”]
Rasmussen, K. Halo Effect. In N. J. Salkind & K. Rasmussen (Eds.), Encyclopedia of Educational Psychology, Volume 1. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc.; 2008.
Schneider, F.W., Gruman, J. A., & Coutts, L. M. Applied Social Psychology: Understanding and Addressing Social and Practical Problems. London: SAGE Publications, Inc.; 2012.
Standing, L. G. Halo Effect. In M. S. Lewis-Black, A. Bryman, & T. F. Liao (Eds.), The SAGE Encyclopedia of Social Science Research Methods, Volume 1. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, Inc.; 2004.
Thorndike, E. L. The Constant Error in Psychological Ratings. Journal of Applied Psychology. 1920;4, 25-29.
[/toggle]
