Πώς ο εγκέφαλος «δυσκολεύει» την απώλεια βάρους
Η κοινωνία μας είναι πλούσια σε φαγητό που προσφέρει τη μέγιστη ευκολία. Χρειάζεται να οδηγήσουμε μόνο λίγα λεπτά και θα βρούμε κάποια αλυσίδα fast food, που να προσφέρει φθηνά, απολαυστικά γεύματα, βουτηγμένα στο λίπος. Ως συνέπεια, έχουμε όλοι προσαρμοστεί σε αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν ερεθίσματα του φαγητού που μας περιβάλλουν. Πιο συγκεκριμένα, οι εγκέφαλοί μας έχουν όλοι συντονιστεί με εκείνα τα φανταχτερά καταστήματα που μας προσφέρουν τροφή με ελάχιστα χρήματα.
Advertisment
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα πλάσμα της συνήθειας- οποιασδήποτε συνήθειας, καλής ή κακής. Μόλις στον εγκέφαλό μας παγιωθεί ένας συγκεκριμένος τρόπος σκέψης, μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο να ανακατευθύνουμε τις νευρωνικές μας οδούς σε κάποιον άλλο τρόπο. Ίσως αυτό να είναι ένας εξελικτικός μηχανισμός άμυνας που να σχετίζεται με τους περιορισμένους πόρους του εγκεφάλου μας.
Διαβάστε: Η ζάχαρη προκαλεί στον εγκέφαλο τις ίδιες βλάβες με την κακοποίηση και το στρες
Ο σκοπός αυτού του συγκεκριμένου άρθρου είναι να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τη βασική σχέση του εγκεφάλου με το φαγητό. Και συγκεκριμένα, γιατί ο εγκέφαλος -μέσω της δομής του- δυσκολεύει τη διαδικασία απώλειας βάρους. Ελπίζουμε ότι αυτό το άρθρο παρέχει μια πρακτική ματιά σε εκείνους που ενδιαφέρονται για αυτό το θέμα. Ίσως να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε, ύστερα, τη δύναμη αυτής της γνώσης, ώστε να προχωρήσουμε σε κάποιες απαραίτητες αλλαγές στις διατροφικές μας συνήθειες.
Advertisment
Ποιοι είναι λοιπόν οι 10 τρόποι που ο εγκέφαλος μας κάνει την απώλεια βάρους μια δύσκολη υπόθεση;
1. Υπερφόρτωση της μνήμης εργασίας
Η μνήμη εργασίας του εγκεφάλου, μας επιτρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας σε συγκεκριμένες δραστηριότητες. Χωρίς τη σωστή λειτουργία αυτής, θα υποκύπταμε σε πολλούς περισσότερους περισπασμούς, απ’ ότι συνήθως κάνουμε. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που η μνήμη εργασίας παίζει επίσης ζωτικό ρόλο στην επίτευξη στόχων. Τα πειθαρχημένα άτομα που ακολουθούν δίαιτα διαθέτουν καλή μνήμη εργασίας, καθώς είναι ικανοί να αποφύγουν σκέψεις που περιέχουν πειρασμούς (π.χ. το να φάνε ένα ανθυγιεινό φαγητό).
2. Παρορμητικότητα
Ένας παρορμητικός εγκέφαλος θα υποκύψει σε δελεαστικά φαγητά πολύ πιο εύκολα από έναν μη παρορμητικό εγκέφαλο. Το επίπεδο της παρορμητικότητας του εγκεφάλου μας επηρεάζει άμεσα την ικανότητα καθυστέρησης της ευχαρίστησης· όπως εκείνο το νοστιμότατο cheeseburger, που δεν αντέχουμε να περιμένουμε να φάμε.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι επιστήμονες έχουν αναπτύξει ένα πρόγραμμα παρέμβασης που ονομάζεται επεισοδιακή μελλοντική σκέψη, μέσω της οποίας κάποιος μπορεί να μάθει να φαντάζεται τους μελλοντικούς στόχους που έχει θέσει για την καλύτερη υγεία του. Πιστεύεται ότι αυτή η διαδικασία μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα αποτελεσματική ενάντια στο παρορμητικό τύπο διατροφής.
3. Αποδυναμωμένη θέληση
Όπως προαναφέρθηκε, οι πόροι του εγκεφάλου μας είναι περιορισμένοι. Η λήψη αποφάσεων που περιλαμβάνει συναισθήματα εσωτερικής σύγκρουσης εξαντλεί τα αποθέματα θέλησής μας ακόμα περισσότερο -το οποίο γίνεται πρόβλημα για τον εγκέφαλο όταν θέλει να αντισταθεί στο φαγητό. Αυτό μπορεί να εξηγεί το γιατί συνήθως διακόπτουμε τις περισσότερες δίαιτες το απόγευμα, όταν δηλαδή πια η στάθμη της γνωστικής μας δεξαμενής χαμηλώνει. Τα καλά νέα είναι ότι ο σωστός ύπνος και η ξεκούραση αναπληρώνουν τους πόρους που χρειάζεται ο εγκέφαλος.
4. Απώλεια της αυτοσυγκέντρωσης
Η παχυσαρκία έχει συσχετιστεί άμεσα με ψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη και το άγχος. Άτομα που τείνουν να τρώνε υπερβολικά μπορεί επίσης να υποφέρουν από έντονα συναισθήματα πλήξης, μοναξιάς και στρες. Για να ανακουφιστούν από αυτή την στρεσογόνα εσωτερική κατάσταση, τα άτομα αυτά συχνά καταναλώνουν φαγητό γεμάτο ζάχαρη και λίπος, αφού αυτά νιώθουν ότι μπορεί να προσφέρουν μια προσωρινή συναισθηματική απόδραση.
5. Έλλειψη αυτοελέγχου
Παρόμοια με την παρορμητικότητα, ο αυτοέλεγχος μπορεί γρήγορα να εξαφανιστεί όταν τρώμε ακόμα και την μικρότερη ποσότητα fast food. Με στόχο να κατευνάσουμε την ενοχή που κάνει την εμφάνιση της όταν τρώμε ανθυγιεινό φαγητό, θα προσαρμόσουμε και την ανάλογη δικαιολογία στην οποία θα αποποιούμαστε της ευθύνης για την παραπάνω ποσότητα. Κάτι όπως «έχω ήδη φάει ένα μικρό κομμάτι. Δεν θα βλάψει να φάω άλλο ένα. Θα συνεχίσω τη δίαιτά μου αύριο».
6. Προκατάληψη προβολής
Κάποιες στιγμές σχετικής συναισθηματικής σταθερότητας, υποτιμάμε την τάση για υπερκατανάλωση ή ανθυγιεινή διατροφή. Αυτή η παρανόηση είναι γνωστή ως προκατάληψη προβολής. Όταν κάποιος εμφανίζεται πολύ σίγουρος για τον εαυτό του όσον αφορά στην ικανότητά του να αντισταθεί στον πειρασμό, συχνά θα βάλει τον εαυτό του σε καταστάσεις δελεασμού και στο τέλος θα ενδώσει εξαιτίας της λανθασμένης υπερβολικής του αυτοπεποίθησης.
7. Προκατάληψη για το αλκοόλ
Το αλκοόλ μειώνει την ικανότητα αντίδρασης σε όλους τους τύπους αρνητικών συμπεριφορών που βλάπτουν την υγεία, συμπεριλαμβανομένης της υπερκατανάλωσης φαγητού. Η μειωμένη αυτοσυγκράτηση μεταμορφώνεται σε μια έλλειψη αυτογνωσίας όπως επίσης και μειωμένου αυτοελέγχου. Σε αυτή την κατάσταση, συχνά δεν διαθέτουμε τις πνευματικές ικανότητες, ώστε να αντισταθούμε στο πειρασμό. Αναμενόμενο, λοιπόν, το ότι τα προγράμματα απώλειας βάρους προωθούν την απώλεια ή μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ. Πέρα από τις θερμίδες, αυτό οφείλεται και στην προκατάληψη για το αλκοόλ.
8. Αυτό – επιβράβευση
Έχει βρεθεί ότι είναι περισσότερο πιθανό να εμπλακούμε σε συμπεριφορές ανθυγιεινής διατροφής μετά την επίτευξη ενός στόχου. Για παράδειγμα, ένας δρομέας που έχει ολοκληρώσει τον πρώτο του μαραθώνιο με επιτυχία μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό του να αντλήσει ικανοποίηση από ένα λιπαρό γεύμα, να κακομάθει δηλαδή τον εαυτό του για την επιτυχία του. Επιτρέπουμε λοιπόν, δίνουμε την άδεια στον εαυτό μας για μια προσωρινή εξαίρεση, για να επιβραβευτούμε για τις επιτυχίες μας.
9. Σήματα απόκρισης στην ιδέα του φαγητού
Αυτός ο μηχανισμός αποτελεί την αντίδραση του εγκεφάλου στην παρουσία του ερεθίσματος – φαγητού. Οι μηχανισμοί απόκρισης μπορούν να ενεργοποιηθούν ακόμα και χωρίς την παρουσία πραγματικής πείνας. Για παράδειγμα, η μυρωδιά της πίτσας από μια τοπική πιτσαρία μπορεί να μας οδηγήσουν σε αυτή για ένα κομμάτι, ακόμα και αν έχουμε ήδη φάει. Η έκθεση στο σήμα του φαγητού μπορεί επίσης να αποσπάσει την προσοχή από ένα φαγητό και να την στρέψει προς την πηγή του σήματος.
10. Η προκατάληψη της προσοχής
Η προκατάληψη της προσοχής είναι απλά η τάση μας να εστιάζουμε την προσοχή μας σε φαγητά που προτίμησης μας. Καθώς τα σήματα που τραβούν την προσοχή μας είναι πιο έντονα για συγκεκριμένους τύπους φαγητού, είναι πιο πιθανό να αναζητήσουμε το φαγητό αυτό, αν έχουμε χαμηλό αυτοέλεγχο ή έλλειψη θέλησης. Φυσικά, ο καλύτερος τρόπος να αμβλύνουμε την δύναμη της προκατάληψης προσοχής είναι να περιορίσουμε την έκθεση σε ανθυγιεινά φαγητά (όπως παγωτό στο ψυγείο κλπ.).
