Ο Ιούλιος Καίσαρας σταμάτησε την
ανταρσία του στρατού του με μία μόνο λέξη
Υπάρχουν δύο τρόποι για να ηγηθεί κανείς ενός οργανισμού: μέσω της ισχύος ή του εξαναγκασμού. Ο πρώτος οδηγεί τον ηγέτη συντομότερα στην επίτευξη των στόχων του – αλλά είναι πολύ δυσκολότερος. Γι΄αυτό τον λόγο, πολλοί ηγέτες καταφεύγουν στον εξαναγκασμό.
Advertisment
Ισχύς είναι η ικανότητα να παρακινείτε τους άλλους να ενεργούν με τον τρόπο που θέλετε. Αγγίζετε την καρδιά και το μυαλό τους, και σας ακολουθούν επειδή το επιθυμούν. Πραγματική ισχύς σημαίνει ότι η ομάδα γίνεται προέκταση της βούλησής σας. Αυτός είναι ο τελικός στόχος κάθε ηγέτη. Αντίθετα, εξαναγκασμός είναι η χρήση εξωτερικών απειλών ή πίεσης για να ωθήσετε τους άλλους να δράσουν. Η ηγεσία μέσω της άσκησης πίεσης έχει αμφίβολη αποτελεσματικότητα και δεν μπορεί να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα.
Αν πάρουμε ως κριτήριο την ικανότητα να επικοινωνεί κανείς πραγματικά με τους άλλους, να τους δίνει βαθύτερο κίνητρο και να αποδεικνύει συνεχώς την υπεροχή της ισχύος επί του εξαναγκασμού και της βίας, τότε δεν υπάρχει καλύτερο πρότυπο ηγεσίας από τον Ιούλιο Καίσαρα. Ελάχιστοι πρωτοπόροι που ήταν τόσο μπροστά από την εποχή τους κατάφεραν να σπάσουν τα καλούπια και να ακολουθήσουν με τέτοια αποφασιστικότητα αυτόν τον αχαρτογράφητο δρόμο.
Ήταν 47 π.Χ. Ο Ιούλιος Καίσαρας στεκόταν μπροστά από το στρατό του, τον ισχυρότερο που είχε συγκεντρώσει ποτέ η Ρώμη. Για δεκαπέντε χρόνια προήλαυναν σε όλη την Ευρώπη, πολεμώντας ενάντια στα γερμανικά φύλα, τους Γαλάτες, ακόμη και κόντρα σε ρωμαϊκά στρατεύματα που είχαν αποστατήσει.
Advertisment
Είχαν διαβεί το Στενό της Μάγχης και είχαν γίνει οι πρώτοι Ρωμαίοι που είχαν δει το απόκοσμο και τρομακτικό νησί του Βορρά.
Είχαν ακολουθήσει το στρατηγό τους στις εσχατιές του κόσμου, είχαν κατατροπώσει κάθε εχθρό και είχαν αναμετρηθεί νικηφόρα με το θάνατο. Τώρα είχαν επιστρέψει στην ιταλική χερσόνησο και είχαν στασιάσει.
Ήταν η ώρα να καρπωθούν όσα τους είχε υποσχεθεί ο Καίσαρας: Θα τους έδινε αναδρομικούς μισθούς και γη για να καλλιεργούν, θα τερμάτιζε τις συνεχείς εκστρατείες και δεν θα πολεμούσαν ξανά εναντίον Ρωμαίων. Αυτά ήταν τα κίνητρα που είχε χρησιμοποιήσει για να παρακινήσει το στρατό του. Όμως οι κατακτήσεις διαδέχονταν η μια την άλλη και η τήρηση των υποσχέσεων μεταφερόταν πάντα στην επόμενη νίκη. Δεν πήγαινε άλλο.
Αρχικά, ο στρατός αρνήθηκε να προχωρήσει. Ύστερα, η άρνηση έγινε δυσαρέσκεια και η αγανάκτησή του ξεχείλισε και μετατράπηκε σε οργή. Ο πιο φονικός στρατός του κόσμου στασίασε και άρχισε να μαίνεται, οργισμένος και ακέφαλος. Χιλιάδες στρατιώτες από την πιο επίλεκτη πολεμική μονάδα στην ιστορία εξεγέρθηκαν και αντί να πολεμούν αλλοεθνείς εχθρούς, στράφηκαν κατά των πολιτών τους οποίους είχαν ορκιστεί να προστατεύουν και κατά του αρχηγού τους.
Δεν ήταν κάτι που συνέβη από τη μια στιγμή στην άλλη. Ο στρατός είχε δυσανασχετήσει με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, στο μεγαλύτερο διάστημα της ανταρσίας, ο Καίσαρας βρισκόταν μακριά από τον στρατό του, στην Αίγυπτο. Αρμένιζε στο Νείλο σε ταξίδι αναψυχής με τη γοητευτική βασίλισσα της Αιγύπτου, Κλεοπάτρα. Για όσο θα διαρκούσαν οι διακοπές του, που έγιναν σε τόσο ακατάλληλο χρόνο, ο Καίσαρας είχε αναθέσει τη διοίκηση των στρατευμάτων του, που είχαν στρατοπεδεύσει στην Ιταλία, στον στρατηγό του, Μάρκο Αντώνιο, που δεν είχε ούτε το χάρισμα ούτε τις ηγετικές ικανότητες του Καίσαρα.
Δεν χρειάστηκε να περάσει πολύς καιρός μέχρι ο Μάρκος Αντώνιος να χάσει τον έλεγχο και, με δεδομένη την απουσία του Καίσαρα στη ν Αίγυπτο, να μην μπορέσει να αποτρέψει τελικά την πτώση του ηθικού του στρατού. Μόλις ο Καίσαρας πληροφορήθηκε την κρισιμότητα της κατάστασης στην Ιταλία, επέστρεψε αμέσως για να αναμετρηθεί με τους στρατιώτες του. Χωρίς να σταματήσει για να συγκεντρώσει σωματοφυλακή ή να πάρει μέτρα για να διασφαλίσει την προσωπική του ασφάλεια, πέρασε σιωπηλά αλλά αποφασιστικά μπροστά από τα στρατεύματα και ανέβηκε στο βήμα. Αν ένιωσε ανησυχία που βρισκόταν σε αντιπαράθεση με τον ίδιο του το στρατό δεν το έδειξε.
Παρότι στεκόταν μπροστά σε χιλιάδες εκπαιδευμένους δολοφόνους που τις τελευταίες εβδομάδες είχαν λεηλατήσει τις γύρω περιοχές, παρέμεινε ψύχραιμος και σιωπηλός. Στάθηκε εκεί μέχρι όλο το στράτευμα να σωπάσει από σεβασμό προς τον διοικητή του. Είχε ηρεμήσει τα πνεύματα προτού καν βγάλει μιλιά. Ο Καίσαρας είπε μόνο μία λέξη και έπειτα σιώπησε αφήνοντάς τη να αιωρείται. Στην αρχή, οι στρατιώτες σάστισαν. Θα απαντούσε στις διαμαρτυρίες τους με μία μόνο λέξη; Και, ύστερα, συνειδητοποίησαν τη βαρύτητά της. “Πολίτες”.
Ο Καίσαρας δεν επέλεξε να χρησιμοποιήσει βία φέρνοντας άλλα στρατεύματα για να καταπνίξει την ανταρσία. Δεν χρησιμοποίησε βία, ούτε απειλές για να ξαναπάρει τον έλεγχο. Όχι. Ο Καίσαρας χρησιμοποίησε την ισχύ του για να παρακινήσει το στρατό του. Βρήκε τρόπο να αγγίξει τη συλλογική ψυχή τους και να τους υπενθυμίσει ότι δεν ήθελαν να χάσουν την εύνοιά του. Δεν τους είπε να σταματήσουν την ανταρσία, αλλά τους έδωσε τις απαραίτητες πληροφορίες για να τους επιτρέψει να επιλέξουν μόνοι τους μια πολύ πιο βιώσιμη και αυθεντική απόφαση.
Με αυτή τη μία του λέξη, η εξέγερση σταμάτησε. Αλλά τι το μαγικό είχε; Πώς ένας ηγέτης μπορεί να έχει τόσο κύρος, τόση βαρύτητα, ώστε να μπορεί να κάμψει την αιμοσταγή αδιαλλαξία ενός ολόκληρου στρατού που τον πρόδωσε με τόσο μικρή προσπάθεια; Από πολλές απόψεις, ο Καίσαρας αποτελεί ένα πρώιμο παράδειγμα του αρχέτυπου του φωτισμένου και προοδευτικού ηγέτη της σύγχρονης εποχής. Ναι, ήταν αναμφίβολα προϊόν της εποχής του και η εποχή εκείνη αποτελεί αντανάκλαση εντελώς διαφορετικών αξιών και πρακτικών.
Δεν μπορούμε να εκλάβουμε κάθε πράξη του Καίσαρα ως αυστηρό υπόδειγμα του πώς πρέπει να ηγούμαστε στον σύγχρονο κόσμο. Ωστόσο, ήταν τόσο μπροστά από την εποχή του, τόσο διαφορετικός και ευφυής, που το στιλ ηγεσίας του πλησίαζε στον σύγχρονο τρόπο ηγεσίας περισσότερο από οποιασδήποτε άλλης προσωπικότητας στην ιστορία.
Κάθε χρόνο, εκατομμύρια άνθρωποι μελετούν τη λίστα με τα τελευταία επιχειρηματικά best sellers αναζητώντας το επόμενο πρωτοποριακό βιβλίο ηγεσίας ή περιμένουν την επόμενη έκδοση του Harvard Business Review για να διαβάσουν τα τελευταία άρθρα κάποιας “πεφωτισμένης” αυθεντίας του μάνατζμεντ.
Πολλές φορές, οι ιδέες που παρουσιάζουν αυτοί οι συγγραφείς είναι πολύ διορατικές, αλλά πολύ συχνά, προέρχονται από τις προσωπικές τους εμπειρίες, γι΄αυτό στερούνται ανάλυσης και αντικειμενικότητας. Έτσι, η αναζήτηση για τις έγκυρες και πάγιες αρχές της ηγεσίας συνεχίζεται μέσα από προσωρινές τάσεις και παροδικές ιδέες.
“Ιούλιος Καίσαρας – Η Τέχνη της Ηγεσίας” Phillip Barlag εκδόσεις διόπτρα
Photo: Author/Depositphotos
