Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αποτελούν μια εξαιρετικά δημοφιλή ασχολία. Στην Ελλάδα, δεν έχουμε αρκετά στατιστικά στοιχεία, ωστόσο, στις υπάρχουσες έρευνες αναφέρεται πώς πάνω από τους μισούς εφήβους ασχολούνται τουλάχιστον 3 ώρες ημερησίως, παίζοντας video games. Σε έρευνα της Αμερικανικής Ένωσης για το Λογισμικό ψυχαγωγίας (ESA), η πλειοψηφία των οικογενειών στις ΗΠΑ (65%) έχουν τουλάχιστον ένα άτομο που παίζει τακτικά ηλεκτρονικά παιχνίδια. Ο τυπικός παίκτης είναι 35 χρονών και οι περισσότεροι (72%) είναι 18 χρονών ή και μεγαλύτεροι.
Όσον αφορά στα παιδιά ιδιαιτέρως, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια έχουν κακή φήμη, κυρίως για την υπερέκθεση στη βία. Ωστόσο, υπάρχει και ένα μεγάλο ποσοστό γονιών (το 71% σύμφωνα με την ESA) που αναφέρει τις θετικές συνέπειες αυτών στη ζωή των παιδιών τους. Το μόνο σίγουρο εδώ είναι ότι η βιομηχανία παιχνιδιών γνωρίζει τεράστια άνθηση, αποφέροντας περισσότερα από 34 δισεκατομμύρια δολάρια έσοδα μόνο για το 2016. Αν εσείς ή τα παιδιά σας παίζετε τακτικά ηλεκτρονικά παιχνίδια, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που πρέπει να λάβετε υπόψη σας. Πρόσφατες έρευνες μάλιστα τονίζουν τις πολύ έντονες αλλαγές που τα παιχνίδια αυτά προκαλούν στον εγκέφαλό σας, τόσο τις θετικές, όσο και τις αρνητικές.
Advertisment
Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια παίζουν ένα πολύπλοκο ρόλο στην εγκεφαλική μας υγεία
Μια μετα-ανάλυση 116 παλαιότερων και σύγχρονων ερευνών που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Frontiers in Human Neuroscience επιχείρησε να καθορίσει την «νευρωνική βάση του ηλεκτρονικού παιχνιδιού». Οι ερευνητές σημείωσαν ότι «υπάρχει ένα όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον όσον αφορά στις πιθανές επιδράσεις της μακρόχρονης έκθεσης στα ηλεκτρονικά παιχνίδια και στο αν αυτές οι επιδράσεις είναι σε γενικά πλαίσια θετικές (με τη μορφή γνωστικών, συναισθηματικών και κοινωνικών οφελών)… ή αρνητικές (έκθεση σε βία, παράγοντας παχυσαρκίας, εθισμός, καρδιο-μεταβολικές ανεπάρκειες κλπ.).
Εξαιτίας της αρκετά μεγάλης ποσότητας δεδομένων, οι ερευνητές κατηγοριοποίησαν τα αποτελέσματα σε έξι βασικούς τομείς, με βάσει τις διαφορετικές γνωστικές λειτουργίες και κατάφεραν έτσι να αποκαλύψουν τόσο τις θετικές, όσο και τις αρνητικές εγκεφαλικές επιδράσεις που σχετίζονται με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια.
Advertisment
Τα πλεονεκτήματα των ηλεκτρονικών παιχνιδιών στην υγεία του εγκεφάλου
Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι τα παιχνίδια μπορούν να ωφελήσουν τη προσοχή και οι παίκτες δείχνουν αξιοσημείωτη βελτίωση στην επιλεκτική προσοχή, όπως επίσης στη μοιρασμένη και στη συντηρούμενη προσοχή. Οι ερευνητές επίσης παρατήρησαν βελτιώσεις στην επιλεκτική και περιφερειακή οπτική προσοχή, όπως επίσης και ενίσχυση των αισθητηριακο-κινητικών περιοχών του εγκεφάλου.
Οπτικο-χωρικές ικανότητες
Οι οπτικο-χωρικές δεξιότητες αναφέρονται στην ικανότητά σας να αντιλαμβάνεστε οπτικά τη χωρική σχέση ανάμεσα στα αντικείμενα. Κάποιες εγκεφαλικές περιοχές που σχετίζονται άμεσα με οπτικο-χωρικές δεξιότητες και με την ικανότητα πλοήγησης ενισχύονται στους παίκτες ηλεκτρονικών παιχνιδιών και η έρευνα συμπεραίνει ότι τέτοιες δεξιότητες βελτιώνονται σε συχνούς παίκτες.
Γνωστικό φορτίο
Αυτό το χαρακτηριστικό περιγράφει τους πνευματικούς πόρους που απαιτούνται από ένα άτομο που εμπλέκεται σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα σε ένα ορισμένο χρονικό σημείο. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια επιδρούν θετικά στο γνωστικό φορτίο, όπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες λέγοντας ότι «…συγκεκριμένα, ο αριθμός των ερεθισμάτων που εμφανίζονται ταυτόχρονα στην οθόνη και η πολυπλοκότητα του κάθε ερεθίσματος φαίνεται να έχει ως αποτέλεσμα διαφορετικές αποκρίσεις από τον εγκέφαλο».
Γνωστικός έλεγχος
Ο γνωστικός έλεγχος περιλαμβάνει ικανότητες όπως η αναστολή συμπεριφοράς, η εναλλαγή δραστηριοτήτων και η λειτουργική μνήμη, οι οποίες απαιτούνται κατά τη χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Κι αυτή πρόκειται για άλλη μια περιοχή όπου τα παιχνίδια αυτά φαίνεται να μας ωφελούν, με τους ερευνητές να σημειώνουν ότι παρατηρήθηκαν αξιοσημείωτες αλλαγές στις προαναφερθείσες λειτουργίες που συνδέονται με την προμετωπιαία εγκεφαλική περιοχή.
Απόκτηση νέων δεξιοτήτων
Εδώ πρόκειται για μια ακόμη θετική πλευρά των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Οι τακτικοί παίκτες φαίνεται να ωφελούνται, αποκτώντας νέες δεξιότητες. Σύμφωνα με τους ερευνητές, «η έκθεση σε ένα παιχνίδι αρχικά φάνηκε να προκαλεί ενίσχυση της δραστηριότητας μιας εγκεφαλικής περιοχής, αλλά αμέσως μετά και καθώς η επίδοση βελτιώθηκε μετά από επαναλαμβανόμενες εκθέσεις, όλο και λιγότεροι πόροι απαιτούνταν για την εκτέλεσή της». Αυτό σημαίνει ότι μια νέα δεξιότητα αποκτιέται και ο οργανισμός συνηθίζει.
Τα μεινεκτήματα των ηλεκτρονικών παιχνιδιών στην υγεία του εγκεφάλου
Εκτός λοιπόν από τα θετικά στοιχεία που ωφελούν τον εγκέφαλό μας, τα μειονεκτήματα φαίνεται να είναι η επίδραση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών στις περιοχές που σχετίζονται με την ανταμοιβή. Τέτοιες εγκεφαλικές περιοχές, έχει δειχθεί, ότι επηρεάζονται σε άτομα με εθισμό στα ηλεκτρονικά παιχνίδια με ψυχολογικές συνέπειες, παρόμοιες με άλλες διαταραχές εθισμού, όπως τα τυχερά παιχνίδια. Η «διαταραχή διαδικτυακών παιχνιδιών» έχει προταθεί να συμπεριληφθεί ως μια νέα ψυχιατρική διαταραχή στην τελευταία έκδοση του επίσημου οδηγού DSM για τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας.
Το ενδιαφέρον είναι ότι οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει ευδιάκριτες διαφορές στους εγκεφάλους ατόμων εθισμένων στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, σε σύγκριση με τους επαγγελματίες παίκτες, διαφορές που επιμένουν ακόμα και αφού οι πρώτοι ελέγξουν το ποσοστό του χρόνου που ξοδεύουν στο παιχνίδι ημερησίως. Τα νευρωνικά μοτίβα των εθισμένων ατόμων ήταν ενδεικτικά ενός μη ισορροπημένου συστήματος ανταμοιβής στον εγκέφαλο.
Το άλλο ισχυρό μειονέκτημα είναι η έκθεση σε βίαιο περιεχόμενο, σοβαρό ζήτημα και εμφανές σε πολλά παιχνίδια που απευθύνονται σε ενήλικες. «Είναι πιθανό η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε βίαιο περιεχόμενο να πυροδοτεί διαδικασίες απευαισθητοποίησης που επηρεάζουν περιοχές που συνδέονται με τα συναισθήματα και την προσοχή», αναφέρουν οι ερευνητές. Κι αυτό οφείλεται στις μειωμένες συναισθηματικές αποκρίσεις στη θέαση βίαιων καταστάσεων, μπλοκάροντας την ικανότητα ενσυναίσθησης.
Διαφορετικές έρευνες με στόχο την επισήμανση του είδους των παιχνιδιών, υπεύθυνων περισσότερο για προβληματική χρήση ήταν τα παιχνίδια ρόλων (role- play games) και τα παιχνίδια πρώτου προσώπου (first person games), ειδικά που περιλαμβάνουν όπλα. Αρνητικές συνέπειες αναφέρονταν κυρίως από κορίτσια παρά από αγόρια και περιελάμβαναν:
• Διατροφικά προβλήματα
• Προβλήματα ύπνου και όρασης
• Έντονες συγκρούσεις με γονείς
• Απώλεια αίσθησης χρόνου
• Μη ενασχόληση με το σχολείο
Συμπερασματικά, πρέπει να πούμε ότι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορούν να αποτελέσουν ένα ασφαλές και ψυχαγωγικό χόμπι με δυνατότητες για απόκτηση και ενδυνάμωση δεξιοτήτων. Ωστόσο, μπορούμε να αδράξουμε αυτά τα οφέλη, χωρίς να πέσουμε στην παγίδα του εθισμού, αποφεύγοντας να χάνουμε τον έλεγχο του χρόνου και επιλέγοντας συγκεκριμένα είδη παιχνιδιών, που θα αποφεύγουν κυρίως την υπερέκθεση στη βία. Βεβαίως, ο εθισμός και πάλι καραδοκεί, καθώς ανάλογα με την ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε, αντιλαμβανόμαστε και διαφορετικά την ανάγκη για ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Τα πράγματα εύκολα μπορεί να ξεφύγουν και χρειάζεται αυτοέλεγχος και προσοχή.
