Ποιο είναι το βιολογικό σας ρολόι και πώς λειτουργεί;
Πρόκειται για ένα εσωτερικό βιολογικό ρολόι που σας βοηθά να προσδιορίσετε φυσικά το χρόνο. Είναι επίσης γνωστό και ως κιρκάδιος ρυθμός. Το «κιρκάδιο» προέρχεται από τα λατινικές λέξεις «circa diem» και σημαίνει «γύρω από την ημέρα». Στους ανθρώπους είναι περίπου 24.5 ώρες.
Αν μείνετε στο σκοτάδι για μια μέρα, ο οργανισμός σας και πάλι θα λειτουργεί σύμφωνα με τον κύκλο των 24 ωρών. Γι’ αυτό, το βιολογικό ρολόι είναι ενδοκυτταρικό και σας βοηθά να μπορείτε να διαχειριστείτε και να οργανώσετε σωστά τον χρόνο σας. Αυτό σημαίνει ότι αν τοποθετήσετε κάπου εξωτερικά αυτά τα κύτταρα, θα επιδεικνύουν αλλαγές καθ’ όλο το 24ωρο ως έκφραση των γονιδίων σας.
Advertisment
Ωστόσο, αν δεν έχετε στοιχεία και από το περιβάλλον σας κάθε μέρα, θα πηγαίνετε σχεδόν μισή ώρα πίσω. Γι’ αυτό, είναι περίεργο που ενώ έχουμε ένα μοριακό ρολόι, αυτό χρειάζεται να προσαρμόζεται στο περιβάλλον, ώστε να πηγαίνει σωστά κάθε μέρα.
Θα πρέπει να ακούμε το βιολογικό μας ρολόι ή το κανονικό ρολόι;
Η κύρια σημασία του κιρκάδιου ρυθμού ενέχει την αναμονή και την οργάνωση. Επίσης σας κάνει να ανταποκρίνεστε παθητικά σε συνθήκες του περιβάλλοντος- όταν ξημερώσει και μπει φως στο δωμάτιό σας, θα ξυπνήσετε. Αλλάζει επίσης τη συμπεριφορά σας και την εσωτερική φυσιολογία σας που σηματοδοτεί μια αλλαγή στο περιβάλλον.
Θα πρέπει να ακούμε το βιολογικό μας ρολόι ή το κανονικό ρολόι;
Ένα καλό παράδειγμα είναι η δουλειά με βάρδιες. Παρά το γεγονός ότι μπορεί να δουλεύετε το βράδυ, ο οργανισμός σας θα σας λέει ότι χρειάζεται να κοιμηθείτε. Συνεπώς, θα επηρεαστεί η πνευματική σας επίδοση κατά τη διάρκεια της βάρδιάς σας. Ακόμα κι αν η βάρδια συνεχιστεί για αρκετά χρόνια, ο οργανισμός σας δεν θα αλλάξει και πολύ. Αυτό σημαίνει ότι το φως είναι θεμελιώδες στοιχείο, που ενεργοποιεί το βιολογικό σας ρολόι.
Advertisment
Πώς λειτουργεί;
Το βιολογικό σας ρολόι λειτουργεί σαν Ελβετικό ρολόι. Το βιολογικό ρολόι λειτουργεί σε μια περιοχή γνωστή ως υπερχιασματικός πυρήνας, που βρίσκεται πάνω από το σημείο του εγκεφάλου, όπου οι ίνες του οπτικού νεύρου διασταυρώνονται. Η θέση αυτή δείχνει ότι ο υπερχιασματικός πυρήνας χρειάζεται φως από το περιβάλλον, για να βοηθηθεί στη λειτουργία του.
Παρ’ όλα αυτά, τα γονίδιά σας επίσης επηρεάζουν το βιολογικό σας ρολόι. Γι’ αυτό, το σύστημα απαιτεί τόσο το φως, όσο και τα γονίδια ως πληροφορίες για να λειτουργεί σωστά. Για παράδειγμα, για να μείνετε στον κύκλο των 24 ωρών, ο εγκέφαλός σας χρειάζεται τις πληροφορίες από το φως του ήλιου, που διαπερνούν τα μάτια σας, ώστε να ξεκινήσει τη νέα μέρα. Ο συνδυασμός γονιδίων και φωτός αποτελεί το τέλειο παράδειγμα για την αλληλεπίδραση περιβάλλοντος και βιολογίας για τη σωστή λειτουργία ενός συστήματος.
Η συμπεριφορά και οι σωματικές σας ανάγκες λειτουργούν κυκλικά
Ο καθημερινός κύκλος του οργανισμού σας είναι αποτέλεσμα μιας ορμόνης γνωστής με το όνομα μελατονίνη. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, υπάρχει λιγότερο φως, οπότε η ορμόνη που είναι υπεύθυνη για να σας κάνει να νυστάξετε, παίρνει τον έλεγχο. Αυτό σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια της μέρας, η μελατονίνη ενεργοποιεί στον εγκέφαλο το σήμα ότι ήρθε η ώρα για ύπνο. Όταν ο ήλιος ανατέλλει, η παραγωγή της μελατονίνης αδρανοποιείται και το βιολογικό ρολόι μας ξυπνά.
Το βιολογικό ρολόι μπορεί να ελέγξει κι άλλα συστήματα που ακολουθούν καθημερινό πρόγραμμα, επειδή κάποια επίσης ελέγχονται από ορμόνες και άλλες ουσίες που λαμβάνουν στοιχεία από το περιβάλλον. Για παράδειγμα, η ορμόνη που είναι υπεύθυνη για τον μεταβολισμό και την πείνα ενεργοποιείται και απενεργοποιείται κατά τη διάρκεια της μέρας. Ωστόσο, οι ουσίες που ενισχύουν την φλεγμονώδη αντίδραση ενεργοποιούνται τη νύχτα και μειώνονται κατά τη διάρκεια της μέρας.
Εργασία με βάρδιες
Η εργασία με βάρδιες αποτελεί ένα καλό παράδειγμα του πώς μπορείτε να αποδιοργανώσετε τον κύκλο σας και να αναπτύξετε κάποια δυσλειτουργία στον κιρκάδιο ρυθμό σας. Όταν έχετε νυχτερινή βάρδια, δεν θα επηρεαστεί μόνο το πρόγραμμα του ύπνου. Θα επιδράσει επίσης και σε άλλα συστήματα του οργανισμού σας και πολλές φορές μετατρέπεται σε ένα χρόνιο ζήτημα. Οι ερευνητές δεν έχουν ακριβώς βρει πώς σχετίζονται όλα τα συστήματα μεταξύ τους, αλλά υφίστανται και μεταβολικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Γι’ αυτό, αυτά τα φαινόμενα υπογραμμίζουν πώς συγκεκριμένοι τρόποι ζωής και συμπεριφορές μπορούν να επιδράσουν στο βιολογικό σας ρολόι. Γι’ αυτό νιώθετε ότι νυστάζετε κατά τη διάρκεια της νύχτας και ενεργοποιήστε τη μέρα. Σε αντίθετη περίπτωση, η οργανική σας χημεία μεταβάλλεται λόγω της αλλαγής συνηθειών σε σχέση με το περιβάλλον.
Jet lag
Όταν κάνετε κάποιο υπερατλαντικό ταξίδι, το βιολογικό σας ρολόι απορρυθμίζεται. Τότε νιώθετε νύστα, αποπροσανατολισμό και έχετε θολωμένη σκέψη στις λάθος ώρες της ημέρας. Αυτό οφείλεται στην αλλαγή της ζώνης ώρας. Η ζώνη ώρας του βιολογικού σας ρολογιού είναι διαφορετική σε σχέση με εκείνη του περιβάλλοντος. Το jet lag θεωρείται διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού.
Eπομένως, ο μόνος τρόπος να το αντιμετωπίσετε είναι να επιτρέψετε στον οργανισμό σας να προσαρμοστεί στη νέα ώρα. Ωστόσο, μπορεί να χρειαστεί και αρκετές ημέρες, μέχρι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες να βοηθήσουν το εσωτερικό σας ρολόι να προσαρμοστεί.
Photo: Author/Depositphotos
