Κάθε μέρα λαμβάνουμε χιλιάδες αποφάσεις. Ιδανικά, θα πρέπει να αποφασίζουμε προσεκτικά και ορθολογικά μεταξύ των πολλών επιλογών που έχουμε στη ζωή μας, ιδιαίτερα όταν σχετίζονται με την επαγγελματική μας απόδοση. Αν λάβετε μια κακή απόφαση που επηρεάζει αρνητικά τη δουλειά και την οικονομική σας κατάσταση, θα επηρεάσει έμμεσα και την υπόλοιπη ζωή σας.
Αν χρησιμοποιήσετε τον βιοχρόνο σας για να κάνετε συνετές επαγγελματικές επιλογές, θα ωφεληθείτε και στις υπόλοιπες πτυχές της ζωής σας.
Advertisment
Κάντε το τεστ: «Ποιος είναι ο χρονότυπός σας;» και δείτε σε ποια από τις 4 κατηγορίες ανήκετε
Οι αποφάσεις λαμβάνονται είτε ορθολογικά είτε συναισθηματικά, ανάλογα πώς παρουσιάζεται η επιλογή. Το “φαινόμενο της διατύπωσης”, γνωστό φαινόμενο της ψυχολογίας, σημαίνει ότι διαλέγετε με βάση τον τρόπο που σας παρουσιάζεται η επιλογή.
Αν η επιλογή σας είναι διατυπωμένη ως πιθανό όφελος, υπάρχουν λιγότερες πιθανότητες να ριψοκινδυνέψετε. Αν είναι διατυπωμένη ως πιθανή ζημιά, οι πιθανότητες να ρισκάρετε είναι μεγαλύτερες.
Advertisment
Με συναισθηματικούς όρους, αν νιώθετε αυτοπεποίθηση και ασφάλεια, είστε προσεκτικοί. Αλλά αν νιώθετε φόβο και ανασφάλεια, φέρεστε απερίσκεπτα.
Ο ρυθμός του φαινομένου διατύπωσης είναι το πώς αντιδράτε (συναισθηματικά ή ψύχραιμα) ανάλογα με την ώρα της μέρας που λαμβάνετε την απόφαση.
Σε μια έρευνα του Πανεπιστημίου Απαλάχιαν Στέιτ ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να σκεφτούν τι θα έκαναν σε ένα κλασικό παράδειγμα του φαινομένου διατύπωσης που ονομάζεται “ερώτημα της ασιατικής ασθένειας”:
Μια φονική ασιατική ασθένεια μπορεί να σκοτώσει εξακόσιους ανθρώπους. Έχετε δύο επιλογές για να σώσετε κάποιους από αυτούς. Η επιλογή ένα εγγυάται ότι θα επιζήσουν διακόσιοι.
Η επιλογή δύο δεν προσφέρει καμία εγγύηση: η πιθανότητα να σωθούν όλοι είναι ελάχιστη, ενώ το πιθανότερο είναι ότι θα πεθάνουν τετρακόσιοι άνθρωποι.
Το φαινόμενο διατύπωσης παρεισφρέει εδώ μέσω της γλώσσας. Παρότι και στις δύο εκβάσεις είναι πιθανότερο ότι θα επιζήσουν διακόσιοι άνθρωποι, η επιλογή ένα έχει θετική διατύπωση (δεν υπάρχει ρίσκο, και διακόσια άτομα θα ζήσουν οπωσδήποτε!) και η επιλογή δύο αρνητική (υψηλό ρίσκο, τετρακόσια άτομα μπορεί να πεθάνουν!)
Οι επιστήμονες έκαναν αυτή την ερώτηση στους συμμετέχοντες πολλές φορές κατά τη διάρκεια της μέρας και διαπίστωσαν ότι οι απαντήσεις τους ακολουθούσαν ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο.
Όταν οι ερωτηθέντες βρίσκονταν σε ώρες υψηλής εγρήγορσης, παραμέριζαν τις συναισθηματικές αντιδράσεις και επέλεγαν τη λογική πρώτη επιλογή, που λέει ότι θα σωθούν διακόσια άτομα και δεν ενέχει κανένα ρίσκο.
Όταν όμως βρίσκονταν σε ώρες χαμηλής εγρήγορσης, επέλεγαν τη συναισθηματική επιλογή υψηλού ρίσκου, όπου υπάρχει μικρή πιθανότητα να σωθούν όλοι αλλά το πιθανότερο είναι ότι θα πεθάνουν τετρακόσιοι.
Αν το σενάριο αυτό γινόταν ταινία, ο επιστήμονας πρωταγωνιστής θα επέλεγε τη βεβαιότητα της πρώτης επιλογής, αλλά ο επαναστάτης πρώην στρατιώτης θα προσπαθούσε να τους σώσει όλους ακόμα κι αν οι πιθανότητες ήταν ελάχιστες.
Νομίζω πως θα συμφωνήσουμε όλοι ότι είναι πιο συνετό να χρησιμοποιούμε τις λογικές γνωσιακές ικανότητές μας για να επιλέγουμε, αντί να λαμβάνουμε παρορμητικές, συναισθηματικές αποφάσεις.
Την επόμενη φορά που θα βρεθείτε σε δίλημμα μπορείτε να περιμένετε τις ώρες εγρήγορσής σας για να αποφασίσετε.
Κατάλληλες ώρες για να λάβετε μια απόφαση – Ακατάλληλες ώρες για να λάβετε απόφαση
Δελφίνια: 10.00 πμ – 2.00 μμ 9.00 μμ – 6.00 πμ
4.00μμ – 10.00μμ 2.00μμ – 4.00μμ
Λιοντάρια: 6.00πμ – 11.00πμ 10.00μμ – 6.00πμ
2.00μμ – 9.00μμ 11.00πμ – 2.00μμ
Αρκούδες: 8.00πμ – 1.00μμ 1.00μμ – 3.00μμ
3.00μμ – 11.00μμ 12.00πμ – 8.00πμ
Λύκοι: 12.00μμ – 2.00μμ 1.00πμ – 12.00μμ
5.00μμ – 1.00πμ 2.00μμ – 5.00μμ
Μια προειδοποίηση για τις “κατάλληλες” και “ακατάλληλες” ώρες. Θυμηθείτε ότι η έλλειψη ύπνου και η υπνική αδράνεια είναι παράγοντες-κλειδιά. Αν νιώθετε κουρασμένοι και θολωμένοι, τότε είναι “ακατάλληλη” ώρα. Οι γνωσιακές δεξιότητες και η απόδοσή σας θα είναι μειωμένες.
Το να πάρετε μια σημαντική απόφαση όταν σας λείπει ύπνος είναι το ίδιο ανεύθυνο με το να αποφασίσετε κάτι μεθυσμένος. Περιμένετε μέχρι να καθαρίσει το μυαλό σας. Πόσος χρόνος απαιτείται εξαρτάται από τον χρονότυπο και το άτομο. Για κάποιους (συνήθως Λιοντάρια) η υπνική αδράνεια μπορεί να διαρκέσει δέκα λεπτά.
Για άλλους (Δελφίνια, Αρκούδες και Λύκοι) μπορεί να διαρκέσει μέχρι και τέσσερις ώρες από τη στιγμή που θα ξυπνήσουν.
Ο ρυθμός προσωπικότητας παίζει και αυτός ρόλο όταν λαμβάνουμε αποφάσεις. Τα Δελφίνια και τα Λιοντάρια προσέχουν γενικά περισσότερο. Οι Λύκοι και οι Αρκούδες δείχνουν περισσότερη παρορμητικότητα.
Συγκεκριμένοι χρονότυποι είναι πιθανότερο να δείχνουν αναποφασιστικότητα και να αποφεύγουν τη λήψη μιας απόφασης. Μπορείτε να μαντέψετε ποιοι; Θα εκπλαγείτε.
Ο ρυθμός αναβλητικότητας είναι ένα συγκεκριμένο πρόβλημα για… όλους, αλλά με διαφορετικούς τρόπους.
Νομίζατε ότι θα πω για τους Λύκους, ε;
Σε μια ισπανική έρευνα οι επιστήμονες θέλησαν να ανακαλύψουν πώς διαχειρίζονται την αναβλητικότητα και την αποφυγή αποφάσεων 509 ενήλικες. Πρώτα καθόρισαν τον χρονότυπο των συμμετεχόντων και έπειτα αξιολόγησαν συγκεκριμένα το μοτίβο αναβλητικότητάς τους.
Τα ευρήματα
Οι πρωινοί τύποι δεν αποφεύγουν τις αποφάσεις. Αν χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα αγοράς νέων ρούχων, τα Λιοντάρια δεν θα διστάσουν να πάνε στο κατάστημα. Όταν όμως φτάσουν εκεί, δυσκολεύονται να αποφασίσουν τι να αγοράσουν.
Οι βραδινοί τύποι, από την άλλη, θα αποφύγουν να πάνε στο κατάστημα, αλλά μόλις φτάσουν δεν θα δυσκολευτούν να αποφασίσουν τι θέλουν.
Φαντάζομαι ότι σε πολλούς από εσάς αυτές οι συμπεριφορές θα φανούν οικείες. Δεν είναι τρομακτικό πόσο μέσα πέφτει πολλές φορές η επιστήμη;
Ανακεφαλαιώνοντας
Η χειρότερη ώρα για να λάβετε μια απόφαση είναι νωρίς το πρωί που ξυπνάτε και στη μέση της νύχτας. Όταν ξυπνάτε, οι διανοητικές σας δυνάμεις και η εγρήγορσή σας υστερούν.
Αν πρέπει να αποφασίσετε για κάτι περιμένετε τουλάχιστον μία ώρα μέχρι να καθαρίσει το κεφάλι σας. Όταν ο εγκέφαλός σας είναι κουρασμένος, δεν μπορεί να εκτελέσει τις διανοητικές λειτουργίες που απαιτούνται για να σκεφτείτε λογικά.
Αν το τηλέφωνο χτυπήσει στις 3.00πμ και σας ζητήσουν να αποφασίσετε, αναβάλετε την απόφαση μέχρι το πρωί. Αν δεν είστε γιατρός ή ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, η απόφαση μπορεί να περιμένει.
Η καλύτερη ώρα για να λάβετε μια απόφαση
Δελφίνια: 4.00 – 11.00 μμ
Λιοντάρια: 6.00 – 11.00πμ
Αρκούδες: 3.00 – 11.00μμ
Λύκοι: 5.00μμ – 12.00πμ.
“Η Δύναμη του Πότε” Michael Breus Εκδόσεις Διόπτρα
