Ερωτευόμαστε μέσω του νηπιακού μας εγκέφαλου- εκείνου του υπέροχου, συναισθηματικού και αυθόρμητου μεταιχμιακού συστήματος- που ωριμάζει δομικά μέχρι τα 3 έτη. Μένουμε ερωτευμένοι με το πιο ουσιαστικό και σταθερό μέρος του ενήλικου εγκεφάλου – τον προμετωπιαίο φλοιό, ο οποίος ωριμάζει πλήρως γύρω στα 28 μας χρόνια ζωής.
Ο νηπιακός εγκέφαλός μας είναι γεμάτος περιέργεια και χαρά και ενθουσιασμό στην αρχή, αλλά αναπόφευκτα αντιμετωπίζει σύγκρουση και πόνο εξαιτίας των γνωστικών περιορισμών, ειδικά όσον αφορά στην ανικανότητά του να δει άλλες προοπτικές ή να δει άλλα άτομα, απομακρυνόμενος από τα συναισθήματά μας εκείνη τη στιγμή.
Advertisment
Η ενήλικη αγάπη αναδύεται από τις πιο ανθρώπινες αξίες, εκείνες της καλοσύνης, της επιθυμίας για εξέλιξη, της ενσυναίσθησης. Οι περισσότεροι θα συμφωνήσουμε ότι παρά τα απότομα σκαμπανεβάσματα της διάθεσης, τα νήπια είναι κυρίως χαρούμενα, τρυφερά, διασκεδαστικά και περιπετειώδη.
Και αυτά τα χαρακτηριστικά μοιάζουν λίγο – πολύ με την περιγραφή του έρωτα. Η νηπιακή αγάπη μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά διασκεδαστική για τους ενήλικες, όταν δίνουν έμφαση στην περιέργεια, στην εξερεύνηση και στην τρυφερότητα.
Αλλά όταν χρησιμοποιούμε τον νηπιακό εγκέφαλό μας υπό συνθήκες στρες, γινόμαστε παρορμητικοί, απαιτητικοί, αντιδραστικοί και εμμονικοί. Στην πραγματικότητα, τείνουμε να στρεφόμαστε στον νηπιακό εγκέφαλό μας στις ερωτικές μας σχέσεις.
Advertisment
Για όλα τα υπέροχα πράγματα που προσθέτει στη ζωή μας, ο έρωτας αποκαλύπτει τα βαθύτερα ευάλωτα σημεία με τρόπους που οι περισσότεροι δεν έχουμε βιώσει από την νηπιακή μας ηλικία.
Κατά τις πρώτες συγκρούσεις μιας σχέσης, όταν οι συνήθειες της αλληλεπίδρασης έχουν διαμορφωθεί, οι περισσότεροι εραστές νιώθουν συναισθηματικά εξαρτημένοι και αδύναμοι, ευάλωτοι, όσο κι όταν είχαν μάθει να περπατούν.
Οι ενήλικες που αγαπούν σαν νήπια συχνά μπερδεύουν την επικοινωνία με το να κάνουν τους συντρόφους να σκέφτονται και να νιώθουν ακριβώς όπως αυτοί.
Όταν όμως οι εραστές τους σκέφτονται και συμπεριφέρονται διαφορετικά από εκείνους (καθότι διαφορετικοί και μοναδικοί άνθρωποι), νιώθουν απόρριψη και προδοσία.
Οι περισσότεροι παραπονιούνται: «Γιατί δεν μπορείς να είσαι σαν κι εμένα; Γιατί δεν μπορείς να ξέρεις τι νιώθω και να το κάνεις απλά;».
Ο έρωτας εμφανίζεται εύκολα στον νηπιακό εγκέφαλο
Η αλήθεια είναι ότι οι σχέσεις είναι δύσκολες, επειδή ο έρωτας είναι τόσο εύκολος για τον νηπιακό εγκέφαλο.
Στην αρχή, η ευφορία και η απεριόριστη ενέργεια ρέουν συνεχώς από ορμόνες όπως η ωκυτοκίνη και η βασοπρεσίνη, σημαντικές και οι δύο στην κοινωνική συμπεριφορά, στο σεξουαλικό κίνητρο και στο δέσιμο ανάμεσα σε ένα ζευγάρι. Μας κάνουν να νιώθουμε σαν να πετάμε στα σύννεφα και δεν χρειάζεται καν να φάμε ή να κοιμηθούμε.
Η συγκέντρωση είναι μόνιμα στον αγαπημένο ή αγαπημένη μας. Μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα τρελά ερωτευμένα ζευγάρια σε ένα εστιατόριο, σπάνια τρώνε, κυρίως κοιτιούνται, αγνοούν τους ήχους γύρω τους.
Ο νηπιακός εγκέφαλος διευκολύνει το δέσιμο μέσω ενός βασικού τρόπου επιλογής ανάμεσα σε ανθρώπους, την προβολή. Όσο ο νηπιακός εγκέφαλος ερωτεύεται, προσδίδουμε τις καλύτερες συναισθηματικές μας καταστάσεις και ανάγκες στο αντικείμενο της γοητείας.
Και καθώς οι ορμόνες αυτές που μας έκαναν να ενθουσιαστούμε, διαρκούν για λίγους μόνο μήνες, τα ευφορικά συναισθήματα του έρωτα ξεθωριάζουν. Σταματάμε να τα βλέπουμε όλα ιδεαλιστικά και αρχίζουμε να παρατηρούμε στους εραστές μας πράγματα που δεν μας αρέσουν.
Και δεν είναι ότι έχουμε πρόβλημα με αυτό που πραγματικά είναι, απλά πριν, όλα φαίνονταν τόσο τέλεια! Αν απλά σταματούσαμε σε αυτή την απομυθοποίηση, δεν θα ήταν και τόσο άσχημα. Αλλά ο εμμονικός, νηπιακός εγκέφαλος δεν μπορεί να σταματήσει να προβάλει.
Όταν νιώθει άσχημα, προβάλλει αρνητικά χαρακτηριστικά στον απογοητευτικό πια σύντροφο. Αυτή η αναπόφευκτη διάψευση προσδοκιών είναι που προκαλεί και την αρχή των τσακωμών, σχεδόν από το δεύτερο χρόνο. Παλεύουν, στο λάθος μέρος του εγκεφάλου τους, να ισορροπήσουν αυτό που εγώ αποκαλώ την Μεγάλη Ανθρώπινη Αντίφαση.
Η Μεγάλη Ανθρώπινη Αντίφαση
Τα ανθρώπινα όντα διαφέρουν ανάμεσα στα υπόλοιπα ζώα ως προς την ανάγκη τους να ισορροπούν δύο αντίθετες επιθυμίες. Η επιθυμία να είμαστε αυτόνομοι – να αποφασίζουμε, να φανταζόμαστε, να νιώθουμε μόνοι μας- πρέπει να ανταγωνιστεί με μια εξίσου δυνατή επιθυμία να συνδεθούμε με τους συντρόφους μας.
Θέλουμε να είμαστε ελεύθεροι και ανεξάρτητοι, χωρίς να νιώθουμε ότι μας ελέγχουν. Την ίδια στιγμή, θέλουμε όμως και να βασιζόμαστε στους άλλους -και να μπορούν κι εκείνοι να το κάνουν σε εμάς.
Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στην ανάγκη γι’ αυτονομία και σύνδεση είναι τόσο σημαντικός που δείχνει την πλήρη δύναμή του στην νηπιακή ηλικία. Η νηπιακή ηλικία αποτελεί το πρώτο στάδιο ανάπτυξης, κατά το οποίο τα παιδιά φαίνεται να συνειδητοποιούν ότι είναι κάτι ξεχωριστό από τους φροντιστές τους, όταν συνειδητοποιούν ότι τα συναισθήματά τους διαφέρουν από εκείνα των γονέων τους.
Μέχρι τότε, ένιωθαν ότι δεν ξεχώριζαν από εκείνους, κάτι που τους παρείχε μια αίσθηση ασφάλειας και άνεσης. Η νέα συνειδητοποίηση αυτής της διαφοροποίησης αναδεικνύει μια περιέργεια και έναν ενθουσιασμό, αλλά επίσης θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια της προηγούμενης κατάστασης.
Τώρα πρέπει να παλέψουν με μια ασαφή αίσθηση εαυτού, ευάλωτη στην αρνητική ταυτότητα: Δεν ξέρουν ποιοι είναι, αλλά ξέρουν ποιοι δεν είναι -αυτοί που οι άλλοι θέλουν από αυτούς. Έτσι, φτάνουμε στις δύο αγαπημένες φράσεις των νηπίων: «Δικό μου» και «Όχι».
Η αυξανόμενη σύγκρουση με τους γονείς, καθοδηγούμενη από την επιθυμία για αυτονομία θέτει σε κίνδυνο την άλλη ανθρώπινη επιθυμία, της σύνδεσης. Του να νιώθουμε ότι μας εκτιμούν και ότι εκτιμάμε, ότι μας νιώθουν, ότι μας συμπαραστέκονται.
Η εχθρότητα απέναντι στους γονείς, όσο σύντομη κι αν είναι σε διάρκεια, προκαλεί άβολα συναισθήματα ενοχής, ντροπής και άγχους, που πυροδοτούν έντονο συναισθηματικό στρες.
Η εσωτερική σύγκρουση είναι τρομακτική για τα νήπια, επειδή δεν διαθέτουν την αυτό-ρυθμιστική δύναμη του ενήλικου εγκεφάλου. Δεν μπορούμε να εξισορροπήσουμε τις αντικρουόμενες επιθυμίες της αυτονομίας και της σύνδεσης στον νηπιακό εγκέφαλο.
Για να διαρκέσει η αγάπη, πρέπει να αναπτύξουμε τη δεξιότητα να στρεφόμαστε στον ενήλικο εγκέφαλό μας κάτω από συνθήκες στρες. Εκεί, μπορούμε να αντικαταστήσουμε τους νηπιακούς μηχανισμούς άμυνας των κατηγοριών, της άρνησης και της αποφυγής με τους ενήλικους μηχανισμούς αντιμετώπισης της βελτίωσης, της εκτίμησης, της σύνδεσης και της προστασίας.
Να ένα γρήγορο τεστ για να δείτε αν χρησιμοποιείτε ο ένας ή και οι δύο τη νηπιακή πλευρά του εγκεφάλου σας: Καταγράψτε κάποιους διαλόγους από τις συγκρούσεις σας.
Ανεξαρτήτως του περιεχομένου, αν διακρίνετε να επαναλαμβάνονται κατά κάποιο τρόπο οι δηλώσεις τύπου «Δικό μου» ή «Με τον δικό μου τρόπο» ή «όχι!», τότε μάλλον χρησιμοποιείτε τον νηπιακό τρόπο αντιμετώπισης της σχέσης σας.
Steven Stosny, Ph. D., συγγραφέας, σύμβουλος ψυχικής υγείας – Photo: Author/Depositphotos
