Μήπως η ανεξαρτησία είναι ένας ωραίος μύθος; Η ελευθερία που θεωρούμε αυτονόητη, δεδομένη και έτοιμη να ασκηθεί δεν ασκείται και τόσο εύκολα; Το άτομο συνήθως επιλέγει να προσαρμοστεί σε αυτό που επιβάλλει η κοινή γνώμη. Προτιμά να γίνει ένα με αυτό, να υποτάσσεται στη βούληση των πολλών και όχι να υπερασπίζεται τις δικές του θέσεις, τα προσωπικά του “θέλω”.
Ο αγώνας για την αλήθεια είναι πολλές φορές αγώνας μοναχικός και η μοναξιά τρομάζει. Το άτομο υποτάσσεται στη μάζα και έτσι η εξάρτηση από τους άλλους οδηγεί στην πλάνη. Το καθιστά αντικείμενο, και όχι ελεύθερο υποκείμενο. Η ηθική ανδρεία και η πνευματική εντιμότητα δυστυχώς είναι πολύ λίγων κλήρος αλλά μόνο με αυτές τις σπάνιες ικανότητες σπάζει ο άνθρωπος τα δεσμά της πλάνης και κατακτά την ελευθερία της αλήθειας.
Advertisment
Μπορεί ο άνθρωπος να πράττει με ελεύθερη βούληση;
Δεν μπορούμε να αλλάξουμε διότι δεν μπορούμε να ενεργήσουμε με ελεύθερη βούληση. Ζούμε σε ένα πλαίσιο αυτοθέλητης ειλωτείας. Αδρανοποιούμαστε από απάθεια, από ζηλωτική παραμονή στην απραξία. Στηριζόμαστε σε σύμβολα (τους αποδίδουμε δυνάμεις, εξουσίες και ευθύνες που δεν έχουν).
Επιβιώνουμε σύμφωνα με τις επιταγές ακραίων ειωθότων(=καθιερωμένες και επιβεβλημένες ενέργειες, περιβεβλημένες πλήρους και υποσυνείδητης ιδιοτέλειας, που στόχο έχουν να εξασφαλίσουν την έξωθεν καλή μαρτυρία).
Ο λόγος που κινητοποιεί την παρόρμηση, την απάθεια, τα σύμβολα και τα ακραία ειωθότα είναι η ιδιοποίηση ταυτοτήτων σε παθολογικό βαθμό απόλυτης ταύτισης με το ιδιοποιούμενο πρόσωπο, αντικείμενο ή ιδιότητα (έντονη έλξη η απώθηση από κάτι, είναι ο ορισμός της ταύτισης).
Advertisment
Βρισκόμαστε σε μια καταγωγική σύγχυση ταυτότητας. Αυτή η ακαθοριστία, το ανεξιχνίαστο της καταγωγής και το αόριστο του επέκεινα, δημιουργεί την αναγκαιότητα στο υποκείμενο, στον άνθρωπο, να συμβληθεί με άλλα υποκείμενα σε συλλογικά μοντέλα που διατηρούν μια σχετική ευστάθεια στην ταυτότητα, τρόπον τινά να ομογενοποιηθεί.
Αν υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε ενώπιον μιας κατάστασης όπου απαιτείται πράξη
– Η έλλογη σκέψη χρονοτριβεί ανυπόφορα να αποφασίσει, αναλύοντας δεδομένα.
– Το συναίσθημα αγνοεί την συμπαρουσία (με την έλλογη σκέψη) και εκμεταλλεύεται το μεσοδιάστημα όπου η έλλογη σκέψη χρονοτριβεί. Το συναίσθημα μάς επιβάλλεται ταχύτερα. Έτσι αγόμαστε και φερόμαστε από παρορμήσεις.
Υπάρχουν τρόποι να πράττουμε με ελεύθερη βούληση αρκεί:
1. Να ισχυροποιήσουμε τη θέληση
Να αποταυτιστούμε αποτινάσσοντας κάθε ταύτιση – ταυτότητα· είναι σχεδόν αδύνατο να το κάνουμε αυτό και δεν είναι επιθυμητό, μπορούμε όμως να τις αντικαταστήσουμε με άλλες ιδεωδέστερης μορφής και περισσότερο επωφελείς και αυτό επιτυγχάνεται μέσω ισχυροποίησης της θέλησης, κάνοντας αυτό που δεν θέλουμε ή μη κάνοντας αυτό που θέλουμε.
2. Να αναπρογραμματίσουμε το νου μας
Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε το νου μας έτσι ώστε να αποκλείει να μας προτείνει επιλογές που είναι τραγικές. Δηλαδή επιδιώκουμε να αναγνωρίσει ο εγκέφαλος κάτι ως κακό, χωρίς να το γνωρίζει ως βιωματική εμπειρία.
3. Να αποδομήσουμε εξιδανικευμένες ταυτίσεις
Πρέπει να βρούμε το απολύτως ασφαλές εποικοδομητικό στοιχείο και πάνω του να εργαστούμε. Το στοιχείο αυτό είναι μέρος της δόμησης, εμπεριέχεται στη δομή που δεν μπορεί να σταθεί απομονώνοντας αυτό το στοιχείο, είναι μέρος της.
Η ελεύθερη βούληση δεν είναι απροσπέλαστη. Αν ισχυροποιήσουμε τη θέληση, αν αναπρογραμματίσουμε το νου μας και αποδομήσουμε εξιδανικευμένες ταυτίσεις τότε ναι μπορούμε να πράξουμε με ελεύθερη βούληση.
Στέλιος Χαλκίτης, συγγραφέας
*Το κείμενο αποτελεί απόδοση από διάλεξη που είχε γίνει στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο της Θεσσαλονίκης
