Η σύγχρονη ζωή είναι γεμάτη από συναισθηματικές προκλήσεις. Η πίεση για να πετύχουμε, η ανάγκη να «συνεχίζουμε», ο φόβος μη χάσουμε πράγματα και η επιθυμία για καλές σχέσεις και επαγγελματική ικανοποίηση· όλα αυτά μπορούν να προκαλέσουν έναν εκρηκτικό συνδυασμό συναισθημάτων.
Ωστόσο, αυτό που μαθαίνουμε στη κοινωνία μας είναι όχι το πώς να δουλεύουμε τα συναισθήματά μας, αλλά το πώς να τα μπλοκάρουμε και να τ’ αποφεύγουμε. Και το καταφέρνουμε αρκετά καλά: Ανάμεσα στην κατάχρηση αλκοόλ, στα φάρμακα και στο χρόνο με το κινητό και τον υπολογιστή μας, υπάρχουν πολυάριθμοι τρόποι να αποφεύγουμε αυτά που νιώθουμε.
Advertisment
Και όταν τα αντιλαμβανόμαστε, τα απομακρύνουμε με σκέψεις που μας επαναφέρουν «στην τάξη» και τις οποίες έχουμε μάθει από την παιδική ηλικία («σύνελθε», «φέρσου ώριμα», «δεν υπάρχει χρόνος γι’ αυτά). Η αποφυγή, όμως, των συναισθημάτων μας δεν είναι καθόλου καλή τόσο για την ψυχική, όσο και για τη σωματική μας υγεία. Είναι σαν πατάμε το γκάζι και το φρένο του αμαξιού μας παράλληλα, δημιουργώντας μια συσσώρευση εσωτερικής πίεσης.
Τα συναισθήματα έχουν την ενέργεια να πιέζουν για την έκφρασή τους και η καταστολή τους ενεργοποιεί στο σώμα μας δημιουργικές τακτικές για να την αντιμετωπίσει (όπως μυϊκή συστολή και κράτημα της αναπνοής μας). Συμπτώματα όπως το άγχος και η κατάθλιψη, που έχουν μετατραπεί σε επιδημίες του δυτικού (και όχι μόνο) κόσμου, μπορούν να αναπτυχθούν από τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε αυτά τα υποβόσκοντα, αυτόματα και άμεσα συναισθήματα επιβίωσης, που αποτελούν βιολογικές δυνάμεις που δεν πρέπει να αγνοηθούν.
Όταν το μυαλό μας καταπιέζει τη ροή των συναισθημάτων, επειδή είναι πολύ έντονα ή και συγκρουσιακά, πιέζει το σύνολο του οργανισμού μας, δημιουργώντας ψυχική δυσφορία και ανάλογα συμπτώματα. Το συναισθηματικό στρες, που προκαλείται από μπλοκαρισμένα συναισθήματα, δεν έχει μόνο συνδεθεί με ψυχικές παθήσεις, αλλά επίσης με σωματικά προβλήματα όπως καρδιακές παθήσεις, εντερικά προβλήματα, πονοκεφάλους, αϋπνίες και διαταραχές του ανοσοποιητικού.
Advertisment
Οι περισσότεροι άνθρωποι κυβερνώνται από τα συναισθήματά τους χωρίς καμία επίγνωση ότι συμβαίνει. Αλλά μόλις συνειδητοποιήσετε τη δύναμη των συναισθημάτων, απλά και μόνο η αναγνώρισή τους μπορεί να βοηθήσει ιδιαιτέρως.
Ας εξετάσουμε λίγο το παράδειγμα του Frank, ενός ασθενή μου, που είχε ενοχληθεί πολύ για το γεγονός ότι δεν μπορούσε να στηρίξει οικονομικά την αγορά του αγαπημένου του αυτοκινήτου. Κάτι τόσο απλό όσο αυτή η καταπιεσμένη επιθυμία πυροδότησε ένα μείγμα λύπης, θυμού, ταπείνωσης και άγχους. Παρουσίαζε επίσης σωματικά συμπτώματα και παρά το γεγονός ότι ο Frank είχε κάποιες στομαχικές ενοχλήσεις που σχετίζονταν με το στρες του, δεν είχε ιδέα ότι τα συναισθήματά του ήταν εκείνα που προκαλούσαν τον πόνο. Και επειδή δεν είχε δώσει καμία σημασία σε αυτά, δεν διέθετε και τα απαραίτητα εργαλεία για να καταπολεμήσει το συνολικό πρόβλημα.
Οι σύγχρονες νευροεπιστήμες τονίζουν ότι όσα περισσότερα συναισθήματα και εσωτερικές συγκρούσεις βιώνει ένα άτομο, τόσο περισσότερο άγχος θα νιώθει. Αυτό οφείλεται, εν μέρει, στο πνευμονογαστρικό νεύρο, ένα από τα κυριότερα κέντρα συναισθημάτων στον οργανισμό μας. Αντιδρά σε συναισθήματα που ενεργοποιούνται στον μεσεγκέφαλο, στέλνοντας σήματα στην καρδιά, στους πνεύμονες και στο έντερο.
Αυτά τα σήματα προετοιμάζουν το σώμα να αναλάβει την κατάλληλη και άμεση δράση για την επιβίωσή του. Ετοιμάζεται, δηλαδή, να αντιδράσει στον αντιλαμβανόμενο κίνδυνο, πριν το άτομο αναγνωρίσει ότι ένα συναίσθημα ενεργοποιήθηκε. Όσον αφορά στον Frank, για παράδειγμα, όταν αντίκρισε το αμάξι, ξαφνικά ένιωσε λύπη, ταπείνωση και θυμό. Το στομάχι του άμεσα άρχισε να τον ενοχλεί.
Το στομάχι του συνέχισε να τον πονά, μέχρι, μέσω της θεραπείας, να μάθει να συντονίζεται, να αφουγκράζεται το σώμα του, ώστε να αναγνωρίζει και να ξεχωρίζει το κάθε συναίσθημα, να τους δίνει όνομα και να τα χρησιμοποιεί πού και πού.
Ο ρόλος που παίζουν τα συναισθήματα στην πρόκληση σωματικού πόνου, αλλά και στη διαδικασία επούλωσης, κερδίζει όλο και μεγαλύτερο έδαφος στην ψυχοθεραπεία. Κι όμως, αυτή δεν αποτελεί μέρος ακόμα της βασικής ιατρικής φροντίδας. Επιπλέον, η εκπαίδευση σχετικά με τα συναισθήματα δεν είναι καν μέρος των σπουδών που σχετίζονται με τον κλάδο της υγείας, ακόμα και της ψυχικής υγείας.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να μάθουν οι άνθρωποι όλων των ηλικιών ότι τα συναισθήματα δεν βρίσκονται συνήθως υπό συνειδητό έλεγχο. Οι βασικές αρχές της βιολογίας και της ανατομίας εξηγούν ότι δεν μπορούμε να σταματήσουμε τη γέννηση συναισθημάτων, αφού αυτά προέρχονται από το μεσαίο τμήμα του εγκεφάλου μας που δεν περιέχει σε μεγάλο βαθμό τη συνείδηση.
Ωστόσο, όταν προσφέρονται στους ανθρώπους εκπαίδευση, εργαλεία και δεξιότητες, ώστε να δουλέψουν πάνω σε αυτά, αρχίζουν άμεσα να νιώθουν καλύτερα. Ο Frank αντιμετώπισε αποτελεσματικά τις στομαχικές του ενοχλήσεις, επιτρέποντας στον εαυτό του να νιώσει θλίψη. Πένθησε την απώλεια της πιθανότητας να αποκτήσει εκείνο το αμάξι. Απελευθέρωσε το θυμό του, αφού έμαθε ότι είναι απόλυτα φυσιολογικός. Και υιοθέτησε ορισμένες δεξιότητες, ώστε να μπορεί να τον απελευθερώνει με υγιείς και όχι καταστροφικούς τρόπους. Άρχισε να καλλιεργεί την ενσυναίσθηση προς τον ίδιο του τον εαυτό. Και μόλις βίωσε όλα τα συναισθήματα, τα άφησε να φύγουν.
Οι θεραπευόμενοί μου τείνουν να αποφεύγουν επώδυνα ή συγκρουσιακά συναισθήματα στη ζωή τους -όπως βεβαίως και εμείς οι επαγγελματίες. Αλλά για να θεραπεύσουμε την ψυχή μας, χρειάζεται να βιώσουμε τα συναισθήματα που συνοδεύουν τις ιστορίες μας, όσο και εκείνα που έχουν εγκατασταθεί στο σώμα και μας επηρεάζουν. Με αυτό τον τρόπο, θα γίνουμε λειτουργικοί.
Άρθρο της Hilary Jacobs Hendel
