Η μητέρα μου μπήκε στο σπίτι, κρατώντας τα υπάρχοντα της γιαγιάς μου. Δεδομένης της πρόσφατης δήλωσής μου να αποχωριστώ κάποια πράγματα, οι τσάντες αυτές αναπαριστούσαν μια ανεπιθύμητη ανατροπή στο σχέδιο που είχα για απλοποίηση της ποιότητας ζωής μου. Τα ρούχα, η συλλογή με κούκλες της και αρκετά είδη προικός αποτελούν όλα πράγματα που δεν χρειάζομαι στη ζωή μου. Κι όμως, ένιωσα μια έντονη συναισθηματική ώθηση να κρατήσω αυτά τα πράγματα, επειδή με συνέδεαν με τη γιαγιά μου.
Ακόμα και πριν δω εκείνες τις τσάντες, ήμουν ήδη έκπληκτη από δύο έντονες εμπειρίες που είχα μετά από την εγγραφή μου σε ένα σχετικό σεμινάριο, σχεδιασμένο να βοηθά ανθρώπους σαν κι εμένα να απλοποιούν τις ντουλάπες, τα email τους, τα οικονομικά και τη ζωή τους:
Advertisment
1. Όταν αποφάσισα να αφιερώσω 10 με 15 λεπτά την ημέρα σε μια δραστηριότητα που θα με βοηθούσε να απλοποιήσω κάποιο μέρος του σπιτικού μου, τα αποτελέσματα ήταν καταπληκτικά: είχα ήδη ξεφορτωθεί 20 κουτιά με πράγματα και υπήρχαν κι άλλα ακόμα που με περίμεναν.
2. Η εξάρτησή μου από τα πράγματα είναι παράλογα ισχυρή. Αυτά περιλαμβάνουν από lego μέχρι μικρά αποκόμματα χαρτιού (εφημερίδες κλπ.) και άλλα άχρηστα αντικείμενα.
Γιατί είναι τόσο δύσκολο να αποχωριστούμε πράγματα;
Ως ερευνήτρια, έριξα μια προσεκτική ματιά στη βιβλιογραφία, ώστε να κατανοήσω γιατί είναι τόσο δύσκολο να ξεφορτωθούμε πράγματα. Από τη γνωστική οπτική, υπάρχουν αρκετά στοιχεία που δείχνουν ότι είμαστε προκατειλημμένοι να δίνουμε αξία σε πράγματα που κατέχουμε. Έρευνα πάνω στο φαινόμενο της απλής έκθεσης υποδεικνύει ότι όσο περισσότερο εκτιθέμεθα σε κάτι, τόσο πιο αρεστό γίνεται σε εμάς (Zajonc, 1968). Αυτό ισχύει για πράγματα που ακούμε, διαβάζουμε, ονοματίζουμε, δημιουργούμε κλπ. (Borstein, 1989).
Advertisment
Έρευνα πάνω στην αποστροφή απώλειας δείχνει ότι έχουμε την έντονη τάση να κρατάμε πράγματα, ακόμα κι αν δεν θα κάναμε καμία προσπάθεια να τα αποκτήσουμε, αν δεν τα είχαμε εξαρχής (Kahneman & Tversky, 1986). Επιπλέον, έρευνες πάνω στην προκατάληψη του status quo δείχνει ότι κάθε μείωσή του γίνεται αντιληπτή ως απώλεια, ακόμα κι όταν υπάρχουν οικονομικά πλεονεκτήματα από την πώληση ή ανταλλαγή του (Kahneman, Knetsch, & Thaler, 1991). Ωστόσο, οι γνωστικές προκαταλήψεις δεν είναι ο μόνος τρόπος εξήγησης.
Η διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι συναισθηματικά έντονη
Και τα άμεσα, αλλά και τα αναμενόμενα συναισθήματα επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων σχετικά με το τι να κρατήσουμε ή να αφήσουμε πίσω μας (Rick & Loewenstein, 2008). Για να καταλάβετε καλύτερα αυτό που περιγράφω, αυτό που έχετε να κάνετε είναι απλά να επιλέξετε ένα πιθανώς χρήσιμο αντικείμενο ή κάποιο που έχει συναισθηματική αξία και να επιχειρήσετε να το πετάξετε, να το ανακυκλώσετε ή να το χαρίσετε. Πώς νιώθετε; Είμαι βέβαιη πως έχετε αρκετά συναισθήματα. Να κάποια παραδείγματά τους:
• Τύψεις. Ναι, ξόδεψα αρκετά χρήματα για να το αποκτήσω. Ή έπρεπε να το είχα χρησιμοποιήσει περισσότερο. Αν το αποθηκεύσω για κάποια χρόνια ακόμα, ίσως μού φανεί χρήσιμο κάπου. Και ναι, οι τύψεις είναι ένας πολύ καλός λόγος για να το κρατήσετε.
• Στεναχώρια. Αν αποχωριστώ τις αγαπημένες κούκλες της γιαγιάς μου, αποχωρίζομαι και τις αναμνήσεις από τη γιαγιά μου και όλα όσα σήμαινε για εμένα; Ειλικρινά, είναι ένα ακόμα σημαντικό συναίσθημα και αυτό.
• Φόβος. Ζω στο δυτικό κόσμο και έχω 30 μπλούζες. Είναι σίγουρο ότι δεν χρειάζομαι τόσες πολλές, κι όμως φοβάμαι ότι πρέπει να προετοιμαστώ για κάτι ξαφνικό κι έτσι χρειάζεται να τις κρατήσω.
• Συναισθήματα χαράς (ευτυχίας). Πέρασα τόσο ευτυχισμένα χρόνια με αυτό το μάρσιππο αγκαλιάς. Τόσες χαρούμενες στιγμές με τα παιδιά μου, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν το χρειάζομαι πια. Όμως, νιώθω ότι αν το χαρίσω αλλού, θα χάσω και τις πολλές ευτυχισμένες στιγμές που συνδέονται με αυτό.
• Αγάπη. Στα συρτάρια μου, κάτω από τα ρούχα, μέσα στα βιβλία και κρυμμένα σε κουτιά, βρίσκονται πολλά γράμματα και κάρτες, που είναι από ανθρώπους που αγάπησα και με αγάπησαν, γεμάτα γλυκιά λόγια που ποτέ δεν θέλω να χάσω. Αποτελούν απόδειξη και υπενθύμιση του παρελθόντος μου.
4 τρόποι να νιώσετε καλά με τον εαυτό σας, όταν αποχωρίζεστε πράγματα
1. Αναγνωρίστε ότι ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να δίνει μεγαλύτερη αξία σε πράγματα τα οποία κατέχουμε (σχεδόν στιγμιαία). Αυτό ισχύει και όταν πια δεν χρειαζόμαστε αυτά τα πράγματα.
2. Αφήστε το χρόνο να χαλαρώσει αυτό το δεσμό εξάρτησης. Ο αποχωρισμός τους αποτελεί μια διαδικασία, οπότε ορισμένες φορές βοηθά ακόμα και το να τοποθετήσετε κάποια πράγματα στο γκαράζ ή στην αποθήκη για λίγους μήνες και ύστερα θα νιώσετε ότι είναι ευκολότερο να τα πετάξετε.
3. Αξιολογήστε ποιά πράγματα όντως αξίζει να κρατήσετε. Αναφορικά με τα πράγματα της γιαγιάς μου, υπήρχαν κάποια ερωτικά γράμματα ανάμεσα σε εκείνη και στον παππού μου, γραμμένα κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Όμορφα και συγκινητικά, έχουν τεράστια συναισθηματική αξία, για να τα πετάξω.
4. Βρείτε τρόπους να ξεφορτώνεστε και τις τύψεις, τη στεναχώρια, το φόβο και κρατήστε μόνο την ευτυχία και την αγάπη, ασχέτως του τι κατέχετε ή όχι τελικά. Οι αναμνήσεις δεν είναι υλικές.
Κανένα αντικείμενο δεν έχει τη δύναμη να με προστατεύσει από τα αρνητικά συναισθήματα που κάποιες φορές θα νιώθω, όπως ενοχές και φόβο. Και κανένα αντικείμενο δεν μπορεί επίσης να με κρατά για πάντα συνδεδεμένη με τα θετικά συναισθήματα που κάποτε είχα βιώσει στη ζωή μου, όπως έρωτα. Είμαστε όλοι αλχημιστές, ικανοί να εμβαπτίσουμε τα πράγματά μας σε έντονα συναισθήματα. Αλλά αν θυμόμαστε ότι έχουμε αυτή τη δύναμη, τότε θα μπορούμε επίσης να κρατάμε μέσα μας αυτές τις αναμνήσεις και να αποσυνδεόμαστε από τα αντικείμενα που μπορεί να κάνουν δυσλειτουργική και χαώδη την καθημερινότητά μας.
Mica Estrada, βοηθός καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικών επιστημών και στο Ινστιτούτο για την Υγεία και τη Γήρανση στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια – Photo: Author/Depositphotos
