Λίγα χρόνια πριν, διέρρηξα το ίδιο μου το σπίτι. Μόλις είχα φτάσει σπίτι, γύρω στα μεσάνυχτα στο έρημο χειμωνιάτικο Μόντρεαλ. Είχα πάει στον φίλο μου τον Τζεφ στην άλλη άκρη της πόλης και το θερμόμετρο στη βεράντα έδειχνε μείον 40 βαθμούς. Μην ρωτήσετε αν είναι βαθμοί Κελσίου ή Φάρεναϊτ. Στο μείον 40 οι δύο κλίμακες συναντιούνται. Έκανε πολύ κρύο. Και όπως στεκόμουν στην είσοδο ψάχνοντας στις τσέπες μου, ανακάλυψα ότι δεν είχα τα κλειδιά μου. Για την ακρίβεια, τα έβλεπα μέσα από το τζάμι επάνω στην τραπεζαρία, όπου τα είχα αφήσει. Έτσι έτρεξα γύρω και δοκίμασα όλες τις άλλες πόρτες και παράθυρα, όλα ήταν καλά κλειδωμένα. Σκέφτηκα να καλέσω κλειδαρά -τουλάχιστον είχα το κινητό μου μαζί- αλλά μέσα στη νύχτα θα του έπαιρνε κάμποση ώρα να εμφανιστεί και έκανε κρύο. Δεν μπορούσα να περάσω τη νύχτα στο φίλο μου Τζεφ γιατί νωρίς το επόμενο πρωί πέταγα προς Ευρώπη, κι έπρεπε να πάρω το διαβατήριο και τη βαλίτσα μου.
00:56
Απεγνωσμένος και ξεπαγιασμένος, βρήκα μια μεγάλη πέτρα, έσπασα το παράθυρο του ισογείου, καθάρισα τα θραύσματα του γυαλιού, σύρθηκα μέσα, βρήκα ένα κομμάτι χαρτόνι και κάλυψα το άνοιγμα υπολογίζοντας ότι το πρωί καθ΄οδόν για το αεροδρόμιο θα τηλεφωνούσα στον εργολάβο ζητώντας να το επιδιορθώσει. Αυτό θα ήταν ακριβό, αλλά πιθανώς όχι πιο ακριβό από έναν κλειδαρά στη μέση της νύχτας, έτσι υπολόγισα ότι μου ερχόταν το ίδιο, δεδομένων των συνθηκών.
Advertisment
01:24
Έχω σπουδάσει νευροεπιστήμονας και ξέρω λίγα πράγματα για το πώς αποδίδει ο εγκέφαλος υπό πίεση. Απελευθερώνει κορτιζόλη που αυξάνει τους καρδιακούς παλμούς, ρυθμίζει τα επίπεδα αδρεναλίνης και συγχέει τη σκέψη σας. Έτσι το επόμενο πρωί, όταν ξύπνησα με πολύ λίγο ύπνο, ανησυχώντας για την τρύπα στο παράθυρο, και ένα νοητό σημείωμα να καλέσω τον εργολάβο μου, και τις παγωμένες θερμοκρασίες, και τις επερχόμενες συναντήσεις στην Ευρώπη, και ξέρετε, με τόση κορτιζόλη στον εγκέφαλό μου, η σκέψη μου ήταν θολή, αλλά δεν ήξερα ότι ήταν θολή διότι η σκέψη μου ήταν θολή!
02:01
(Γέλια)
02:03
Και μόνο όταν έφτασα στον έλεγχο εισιτηρίων, συνειδητοποίησα ότι δεν είχα το διαβατήριό μου.
Advertisment
02:08
(Γέλια)
02:10
Έτσι έτρεξα σπίτι μέσα στο χιόνι και τον πάγο, 40 λεπτά, πήρα το διαβατήριό μου, έτρεξα πίσω στο αεροδρόμιο, τα κατάφερα πάνω στην ώρα, αλλά είχαν δώσει τη θέση μου σε κάποιον άλλον, έτσι στριμώχτηκα στο πίσω μέρος του αεροπλάνου, δίπλα στις τουαλέτες, σε ένα κάθισμα χωρίς ανάκλιση, σε μια πτήση οκτώ ωρών. Είχα αρκετό χρόνο να σκεφτώ μέσα σ΄ αυτές τις οκτώ ώρες χωρίς ύπνο.
02:31
(Γέλια)
02:32
Άρχισα να αναρωτιέμαι αν υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω, συστήματα που να μπορώ να εφαρμόσω, που θα αποτρέψουν άσχημα πράγματα να συμβαίνουν. Ή τουλάχιστον, εάν αυτά συμβούν, να ελαχιστοποιείται η πιθανότητα να καταλήξουν σε πλήρη καταστροφή. Έτσι άρχισα να το σκέφτομαι, αλλά οι σκέψεις μου δεν πήραν μορφή παρά ένα μήνα αργότερα. Ενώ δειπνούσα με το συνεργάτη μου, Ντάνι Κάνεμαν, βραβευμένο με Νόμπελ, και κάπως ντροπιασμένος, του είπα ότι έσπασα το παράθυρό μου, και, ξέρετε, ότι ξέχασα το διαβατήριό μου, και ο Ντάνι μου είπε ότι εξασκούσε κάτι που λέγεται «πιθανή επανεκτίμηση».
03:07
(Γέλια)
03:08
Είναι κάτι που πήραμε από τον ψυχολόγο Γκάρυ Κλάιν που έγραψε γι’ αυτό πριν λίγα χρόνια, ονομάζεται επίσης «προαυτοψία». Όλοι γνωρίζεται τη «μετά θάνατον αυτοψία». Όποτε υπάρχει μια καταστροφή, μια ομάδα ειδικών προσπαθεί να καταλάβει τι πήγε στραβά, σωστά; Κατά την «προαυτοψία», εξήγησε ο Ντάνι, κοιτάς μπροστά προσπαθώντας να καταλάβεις όλα όσα θα μπορούσαν να πάνε στραβά, κι ύστερα σκέφτεσαι τι μπορείς να κάνεις για να τα αποτρέψεις ή για να ελαχιστοποιήσεις τη ζημιά.
03:36
Οπότε σήμερα θέλω να σας μιλήσω για πράγματα που μπορούμε να κάνουμε με τη μορφή μιας «προαυτοψίας». Κάποια είναι προφανή, κάποια όχι τόσο. Θα αρχίσω με τα προφανή.
03:47
Μέσα στο σπίτι, ορίστε ένα μέρος για τα πράγματα που χάνονται εύκολα. Τώρα, αυτό ακούγεται σαν απλή λογική και πιθανώς είναι, αλλά υπάρχει πολλή επιστήμη για να το υποστηρίξει, βασισμένη στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η χωρική μας μνήμη. Υπάρχει μια δομή στον εγκέφαλο που λέγεται ιππόκαμπος, και έχει εξελιχθεί εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια ώστε να παρακολουθεί την τοποθεσία σημαντικών πραγμάτων – πού είναι το πηγάδι, πού μπορούν να βρεθούν ψάρια, δέντρα με φρούτα, πού μένουν οι φιλικές και οι εχθρικές φυλές. Ο ιππόκαμπος είναι το μέρος του εγκεφάλου που διογκώνεται στους οδηγούς ταξί του Λονδίνου. Είναι αυτό που βοηθάει τους σκίουρους να βρουν τα καρύδια τους. Κι αν αναρωτιέστε, κάποιος πράγματι έκανε το πείραμα όπου έκοψαν την όσφρηση από τους σκίουρους, και ακόμα έβρισκαν τα καρύδια τους. Δεν χρησιμοποιούσαν τη μυρωδιά, αλλά τον ιππόκαμπο, τον εξαιρετικά ανεπτυγμένο μηχανισμό του εγκεφάλου για την εύρεση πραγμάτων. Αλλά είναι πολύ καλό για πράγματα που δεν μετακινούνται πολύ, όχι τόσο καλό γι’ αυτά που μετακινούνται. Γι΄αυτό χάνουμε τα κλειδιά του αυτοκινήτου και τα γυαλιά και τα διαβατήρια. Στο σπίτι λοιπόν, ορίστε ένα σημείο για τα κλειδιά, ένα γάντζο δίπλα στην πόρτα, ίσως ένα διακοσμητικό μπολ. Για το διαβατήριο, ένα συγκεκριμένο συρτάρι. Για τα γυαλιά σας, ένα συγκεκριμένο τραπέζι. Εάν ορίσετε ένα σημείο και το τηρείτε σχολαστικά, τα πράγματα σας θα είναι πάντα εκεί όταν τα ψάχνετε.
05:12
Και για τα ταξίδια; Βγάλτε μια φωτογραφία τις πιστωτικές σας κάρτες, το δίπλωμα οδήγησής σας, το διαβατήριό σας, ταχυδρομήστε τα ηλεκτρονικά για να μείνουν στο σύννεφο. Αν αυτά χαθούν ή κλαπούν, θα διευκολύνετε την αντικατάσταση.
05:25
Αυτά είναι μερικά προφανή πράγματα. Θυμηθείτε, όταν είστε αγχωμένοι, ο εγκέφαλος απελευθερώνει κορτιζόλη. Η κορτιζόλη είναι τοξική και προκαλεί θολή σκέψη. Κομμάτι λοιπόν της εξάσκησης του «προ θάνατον» είναι να αναγνωρίζετε ότι υπό πίεση δεν θα είστε στα καλύτερα σας, και πρέπει να ενεργοποιήσετε κάποια συστήματα.
05:43
Και ίσως δεν υπάρχει πιο αγχωτική κατάσταση από όταν αντιμετωπίζετε μια ιατρική απόφαση που πρέπει να πάρετε. Και σε κάποιο σημείο, όλοι θα βρεθούμε σε αυτή τη θέση, όπου πρέπει να πάρουμε μια πολύ σημαντική απόφαση για το μέλλον την ιατρικής φροντίδας δικής μας ή κοντινού μας προσώπου να τους βοηθήσουμε με μια απόφαση.
06:00
Θέλω λοιπόν να μιλήσω για μια πολύ συγκεκριμένη ιατρική κατάσταση. Είναι ωστόσο αντιπροσωπευτική για οποιαδήποτε ιατρική απόφαση, και επίσης για οικονομικές αποφάσεις, για κοινωνικές αποφάσεις, για οποιοδήποτε είδος απόφασης πρέπει να πάρουμε που θα επωφελείτο από μια λογική εκτίμηση των γεγονότων.
06:19
Ας υποθέσουμε ότι πάτε στον γιατρό και ο γιατρός λέει, «Μόλις πήρα τα αποτελέσματά σας, η χοληστερόλη σας είναι λίγο υψηλή». Όλοι γνωρίζετε ότι η υψηλή χοληστερόλη σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, εμφράγματος, εγκεφαλικού. Σκέφτεστε λοιπόν ότι η υψηλή χοληστερόλη δεν είναι το καλύτερο, κι έτσι ο γιατρός λέει «Θα ήθελα να σας δώσω ένα φάρμακο που θα βοηθήσει στη μείωση της χοληστερόλης, μια στατίνη». Πιθανώς θα έχετε ακούσει ότι οι στατίνες είναι ανάμεσα στα πιο ευρέως συνταγογραφούμενα φάρμακα στον κόσμο, σήμερα, ίσως ξέρετε και ανθρώπους που τα παίρνουν. Σκέφτεστε λοιπόν, «Ναι! Δώσ’ μου τη στατίνη».
06:55
Υπάρχει όμως μια ερώτηση που πρέπει να κάνετε εδώ, μια στατιστική που πρέπει να ζητήσετε για την οποία πολλοί γιατροί δε θέλουν να μιλάνε, κι ακόμα λιγότερο θέλουν να μιλούν γι’ αυτήν οι φαρμακοβιομηχανίες. Είναι ο απαιτούμενος αριθμός για τη θεραπεία, το ΝΝΤ. Τι είναι λοιπόν αυτό το «ΝΝΤ»; Είναι ο αριθμός ατόμων που πρέπει να πάρουν ένα φάρμακο ή να υποβληθούν σε χειρουργείο, ή όποια ιατρική διαδικασία, πριν να βοηθηθεί ένα άτομο. Σκέφτεστε, τι είδους τρελή στατιστική είναι αυτή; Πρέπει να είναι «ένας». Ο γιατρός μου δε θα μου έγραφε κάτι εάν αυτό δε θα βοηθούσε. Ωστόσο, η ιατρική πρακτική δεν λειτουργεί έτσι. Δεν είναι λάθος του γιατρού, εάν είναι λάθος κάποιου, είναι επιστημόνων σαν εμένα. Δεν έχουμε κατανοήσει καλά τους βαθύτερους μηχανισμούς. Αλλά η GlaxoSmithKline υπολογίζει ότι το 90% των φαρμάκων λειτουργούν μόνο στο 30 εώς 50% των ανθρώπων. Ο αναγκαίος αριθμός για τη θεραπεία, για την πιο ευρέως συνταγογραφούμενη στατίνη ποιος νομίζετε ότι είναι; Πόσοι πρέπει να πάρουν το φάρμακο πριν να βοηθηθεί ένας; 300. Αυτό προκύπτει από έρευνα από τους ερευνητές Τζέρομ Γκρούπμαν και Πάμελα Χάρτζμπαντ, που επιβεβαιώθηκε ανεξαρτήτως, από το Bloomberg.com. Εξέτασα ο ίδιος τους αριθμούς. 300 άτομα πρέπει να πάρουν το φάρμακο για έναν χρόνο πριν προληφθεί ένα έμφραγμα, εγκεφαλικό ή άλλο δυσμενές επεισόδιο.
08:12
Πιθανόν τώρα σκέφτεστε, «ΟΚ, έχω 1 στις 300 πιθανότητα να μειωθεί η χοληστερόλη μου. Γιατί όχι, γιατρέ; Γράψ’ το όπως και να ‘χει». Σε αυτό το σημείο όμως πρέπει να ζητήσετε άλλη στατιστική, «Πείτε μου τις παρενέργειες». Σωστά; Για το συγκεκριμένο φάρμακο, οι παρενέργειες επέρχονται στο 5% των ασθενών. Περιλαμβάνουν απαίσια πράγματα -εξουθενωτικό πόνο μυών και αρθρώσεων, γαστρεντερικές διαταραχές- τώρα όμως σκέφτεστε, «5%, δεν είναι πολύ πιθανό να συμβεί σε εμένα, Θα πάρω το φάρμακο». Περιμένετε όμως ένα λεπτό. Θυμηθείτε, με άγχος δε σκέφτεστε καθαρά. Σκεφτείτε λοιπόν πώς θα το χειριστείτε από νωρίτερα, ώστε να μην χρειαστεί να φτιάξετε την αλυσιδωτή λογική επί τόπου. 300 άτομα παίρνουν το φάρμακο, σωστά; Ένα άτομο ωφελείται, 5% αυτών των 300 έχουν παρενέργειες, αυτό μας κάνει 15 άτομα. Είναι 15 φορές πιθανότερο το φάρμακο να σας βλάψει παρά να σας βοηθήσει.
09:04
Τώρα, εγώ δεν λέω εάν θα πρέπει να πάρετε ή όχι τη στατίνη. Λέω απλά ότι θα πρέπει να το συζητήσετε με τον γιατρό σας. Η ιατρική ηθική το απαιτεί, είναι μέρος της αρχής της συναίνεσης εν γνώσει. Πρέπει να μπορείς να έχεις πρόσβαση σε τέτοιου είδους πληροφορίες ώστε να αρχίσει η συζήτηση για το εάν θέλεις να πάρεις ή όχι το ρίσκο.
09:21
Τώρα ίσως να σκέφτεστε ότι επινόησα τον αριθμό ΝΝΤ για να σας σοκάρω, αλλά είναι αρκετά συνηθισμένος αυτός ο αριθμός ΝΝΤ. Για τις πιο διαδεδομένες χειρουργικές επεμβάσεις σε άνδρες άνω των 50 ετών, αφαίρεση του προστάτη λόγω καρκίνου, ο απαραίτητος αριθμός για τη θεραπεία είναι 49. Σωστά, 49 χειρουργεία πραγματοποιούνται για κάθε ένα άτομο που βοηθάται. Και οι παρενέργειες σε αυτή την περίπτωση επέρχονται στο 50% των ασθενών. Συμπεριλαμβάνουν ανικανότητα, στυτική δυσλειτουργία, ακράτεια ούρων, απόσχιση του ορθού, ακράτεια κοπράνων. Και αν είσαι τυχερός και είσαι ανάμεσα στο 50% που τα έχει αυτά, θα διαρκέσουν μόνο κάνα-δυο χρόνια.
10:00
Η ιδέα λοιπόν της «προαυτοψίας» είναι να σκέφτεσαι εκ των προτέρων τις ερωτήσεις που θα μπορούσατε να κάνετε που θα σπρώξουν τη συζήτηση μπροστά. Δεν χρειάζεται να κατασκευάσετε όλο αυτό επί τόπου. Θέλετε επίσης να σκεφτείτε πράγματα όπως η ποιότητα ζωής. Διότι συχνά έχετε μια επιλογή, «Θέλω μια ζωή συντομότερη, χωρίς πόνο, ή μια μακρύτερη ζωή που μπορεί να τελειώσει με πολύ πόνο;» Για όλα αυτά πρέπει να μιλήσετε, να σκεφτείτε τώρα, μαζί με την οικογένειά σας. Ίσως να αλλάξετε γνώμη στην ένταση της στιγμής, αλλά τουλάχιστον θα έχετε εξασκηθεί σε αυτό το είδος σκέψης.
10:33
Θυμηθείτε, το μυαλό μας υπό στρες απελευθερώνει κορτιζόλη, κι ένα από τα πράγματα που συμβαίνουν τότε είναι ότι πολλά συστήματα δεν λειτουργούν. Υπάρχει ένας εξελικτικός λόγος γι’ αυτό. Μπροστά στον θηρευτή, δεν χρειάζεσαι το πεπτικό σου σύστημα, ή τη λίμπιντο ή το ανοσοποιητικό σύστημα, γιατί εάν το σώμα ξοδεύει μεταβολισμό σε αυτά τα πράγματα, και δεν αντιδράς γρήγορα, μπορεί να γίνεις το μεσημεριανό του λιονταριού οπότε τίποτα δεν έχει σημασία. Δυστυχώς, ένα από τα πράγματα που ξεφεύγει κατά τις στιγμές άγχους είναι η λογική σκέψη, όπως έδειξαν ο Ντάνυ Κόνεμαν και οι συνεργάτες του. Πρέπει λοιπόν να εκπαιδεύσουμε τους εαυτούς μας ώστε να σκεφτόμαστε εκ των προτέρων, σε τέτοιες καταστάσεις.
11:15
Το σημαντικό εδώ νομίζω είναι, να αναγνωρίζουμε ότι όλοι είμαστε ατελείς. Όλοι πότε πότε θα αποτύχουμε. Η ιδέα είναι να σκεφτόμαστε από πριν τι μπορεί να είναι αυτές οι αποτυχίες, ώστε να θέσουμε σε εφαρμογή συστήματα που βοηθούν στην ελαχιστοποίηση της ζημιάς ή αποτρέπουν άσχημα γεγονότα από το να συμβούν εξαρχής.
11:36
Επιστρέφοντας σε αυτή τη χιονισμένη νύχτα στο Μόντρεαλ, όταν επέστρεψα από το ταξίδι μου, έβαλα τον εργολάβο μου να εγκαταστήσει μια κλειδαριά με συνδυασμό στην πόρτα με ένα κλειδί της μπροστινής πόρτας μέσα, ένα συνδυασμό εύκολο να θυμηθείς. Και οφείλω να παραδεχτώ, ακόμα έχω στοίβες αλληλογραφίας ατακτοποίητες, και σωρούς ηλεκτρονικών μηνυμάτων που δεν έχω διαβάσει. Άρα δεν είμαι εντελώς οργανωμένος, αλλά βλέπω την οργάνωση ως μια σταδιακή διαδικασία, και πλησιάζω προς τα εκεί.
12:01
Σας ευχαριστώ πολύ.
