Η συναισθηματική διατροφή είναι ένα μοτίβο διατροφής, όπου οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το φαγητό, για να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τις στρεσογόνες καταστάσεις.
Ο περισσότερος κόσμος εκδηλώνει μια τέτοια κατάσταση σε κάποια περίοδο της ζωής του. Μπορεί ακόμα και να είναι η έντονη επιθυμία για κατανάλωση μιας ολόκληρης σακούλας με πατατάκια ή μιας σοκολάτας μετά από μια δύσκολη εργασιακή μέρα. Ωστόσο, όταν η συναισθηματική κατανάλωση κάνει την εμφάνισή της συχνά ή γίνεται ο βασικός τρόπος που ένα άτομο έρχεται αντιμέτωπο με τα συναισθήματά του, τότε η ζωή του, η υγεία, η ευτυχία και το βάρος του επηρεάζονται αρνητικά.
Advertisment
Κάποια βασικά στοιχεία για τη συναισθηματική κατανάλωση
• Οι αιτίες για την εμφάνισή της είναι τόσο ψυχολογικοί, όσο και σωματικοί.
• Συχνά, η συναισθηματική διατροφή πυροδοτείται από στρες ή άλλα έντονα συναισθήματα.
• Η μάθηση στρατηγικών αντιμετώπισης μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση των πιο σοβαρών συμπτωμάτων.
Advertisment
Ερεθίσματα που χρειάζονται να αποφεύγονται
Τα συναισθήματα, όπως το στρες, δεν είναι τα μόνα ερεθίσματα που πυροδοτούν την συναισθηματική διατροφή. Άλλα συχνά εμφανιζόμενα ερεθίσματα που οι άνθρωποι αναφέρουν είναι τα παρακάτω:
• Βαρεμάρα: Οι περισσότεροι άνθρωποι ζούνε πολύ δραστήριες και έντονες ζωές και όταν ξαφνικά δεν έχουν τι να κάνουν, στρέφονται στο φαγητό για να γεμίσουν το κενό.
• Συνήθειες: Προκαλούνται κυρίως από νοσταλγία ή συνήθειες που υπήρχαν στην παιδική ηλικία. Ένα παράδειγμα είναι η κατανάλωση παγωτού ως ανατροφοδότηση για μια καλή εργασιακή μέρα.
• Κόπωση: Είναι ευκολότερο να εμφανίσουμε υπερφαγία όταν είμαστε κουρασμένοι ή και δυσαρεστημένοι από τη δουλειά μας. Η τροφή μπορεί να νιώθουμε ότι είναι η απάντηση στην έλλειψη ικανοποίησης από τη δουλειά.
• Κοινωνικές επιρροές: Όλοι έχουμε ένα φίλο που μας βάζει σε πειρασμό να παραγγείλουμε πίτσα ή που μας προσκαλεί συνέχεια σε δείπνο ή για ποτό μετά από μια δύσκολη μέρα. Και είναι εύκολο να παραφάμε με τη συντροφιά οικογένειας ή φίλων.
Στρατηγικές αντιμετώπισης
Το πρώτο βήμα για να ξεφορτωθούμε την συναισθηματική διατροφή είναι να αναγνωρίσουμε τα ερεθίσματα και τις καταστάσεις που μας οδηγούν σε αυτή στην καθημερινότητά μας. Η διατήρηση ενός ημερολογίου μπορεί να βοηθήσει στην αναγνώρισή τους. Το ημερολόγιο μπορεί να μας δείξει και τη συμπεριφορά που εκδηλώνουμε πριν και μετά από τις εκρήξεις συναισθηματικής πείνας.
Στη συνέχεια, μπορούμε να αναζητήσουμε διάφορες ιδέες για τρόπους που μπορούν να αντιστρέψουν όσα πυροδοτούν αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς. Για παράδειγμα,
• Κάποιος που τρώει όταν βαριέται μπορεί να αναζητήσει καλύτερα ένα νέο βιβλίο που να τον συνεπάρει ή να ξεκινήσει ένα νέο χόμπι, για να καταπολεμήσει την κακή συνήθεια της υπερφαγίας.
• Κάποιος που τρώει λόγω στρες μπορεί να στραφεί στη γιόγκα, στο διαλογισμό ή σε ένα χαλαρό περπάτημα, ώστε να μπορέσει να χαλιναγωγήσει και να χειριστεί τα συναισθήματά του.
• Κάποιος που τρώει επειδή νιώθει θλίψη ίσως είναι καλύτερα να επικοινωνήσει εκείνη τη στιγμή με ένα φίλο, να πάει για τρέξιμο ή να σχεδιάσει ένα μικρό ταξίδι, για να καταπολεμήσει τα αρνητικά συναισθήματα.
Αυτό που βεβαίως μπορεί να αποδειχθεί λυτρωτικό και βοηθητικό είναι η ψυχοθεραπεία, η οποία μπορεί να σπάσει τον φαύλο κύκλο της συναισθηματικής διατροφής. Το φαινόμενο αυτό δεν αποτελεί απλά ένα ζήτημα έλλειψης αυτοελέγχου και αυτοπειθαρχίας. Οι αιτίες είναι πιο σύνθετες και μπορεί να εμπλέκουν και τους ακόλουθους λόγους:
Ανάπτυξη κατά την παιδική ηλικία
Για κάποιους, η συναισθηματική διατροφή αποτελεί μια μαθημένη συμπεριφορά. Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, οι γονείς προσφέρουν κεράσματα (γλυκά κλπ.), για να κάνουν ένα παιδί να ξεχαστεί ή ως ανταμοιβή για κάτι καλό που κατάφερε. Με τον καιρό, το παιδί που παίρνει ένα μπισκότο, για να ξεχάσει έναν κακό βαθμό σε ένα τεστ θα γίνει ο ενήλικας που θα καταβροχθίζει ένα κουτί μπισκότα μετά από μια δύσκολη μέρα στη δουλειά. Σε ένα τέτοιο παράδειγμα, οι ρίζες της συναισθηματικής διατροφής βρίσκονται βαθιά και μπορεί να δυσκολέψουν το έργο της επίλυσης του προβλήματος.
Δυσκολία αντιμετώπισης των συναισθημάτων
Και βεβαίως είναι συνηθισμένο οι άνθρωποι να παλεύουν με δύσκολα ή άβολα συναισθήματα. Υπάρχει εκεί ένα ένστικτο ή μια ανάγκη να διορθώσουμε ή να καταστρέψουμε γρήγορα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα, που μπορεί να οδηγήσουν σε ανθυγιεινές συμπεριφορές. Και η συναισθηματική κατανάλωση δεν συνδέεται μόνο με αρνητικά συναισθήματα. Για παράδειγμα, υπάρχουν και οι περιπτώσεις της υπερφαγίας λόγω διακοπών και γιορτών.
Σωματική επίδραση του στρες
Υπάρχουν επίσης ορισμένοι οργανικοί λόγοι που προκαλούνται από το στρες και τα έντονα συναισθήματα και μπορεί να οδηγήσουν ένα άτομο στην υπερφαγία:
• Υψηλά επίπεδα κορτιζόλης: Αρχικά, το στρες μειώνει την όρεξη, οπότε ο οργανισμός χρειάζεται να αντιμετωπίσει αυτή την κατάσταση. Αν το στρες δεν υποχωρήσει, μια άλλη ορμόνη που ονομάζεται κορτιζόλη απελευθερώνεται. Η κορτιζόλη αυξάνει την όρεξη και μπορεί να προκαλέσει έντονη πείνα, οδηγώντας σε υπερφαγία.
• Λαιμαργία: Τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης λόγω στρες μπορεί να αυξήσουν την έντονη λαιμαργία και λαχτάρα για γλυκές ή λιπαρές τροφές. Το στρες επίσης συνδέεται με αυξημένες ορμόνες πείνας, που επίσης συνεισφέρουν στην έντονη επιθυμία για ανθυγιεινές τροφές.
• Σεξ: Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι περισσότερο πιθανό να χρησιμοποιήσουν το φαγητό, για να αντιμετωπίσουν το στρες σε σύγκριση με τους άνδρες, ενώ οι τελευταίοι είναι πιο πιθανό να καπνίσουν ή να κάνουν χρήση αλκοόλ.
Σωματική vs συναισθηματική πείνα
Είναι πολύ εύκολο κάποιος να μπερδέψει τη συναισθηματική πείνα με τη σωματική. Αλλά υπάρχουν χαρακτηριστικά που τις ξεχωρίζουν. Η αναγνώριση αυτών των λεπτών διαφορών αποτελεί το πρώτο βήμα προς την επίτευξη της διακοπής αυτού του αρνητικού μοτίβου διατροφής.
Η πείνα εμφανίζεται γρήγορα ή σταδιακά;
Η συναισθηματική πείνα έχει την τάση να εμφανίζεται γρήγορα και ξαφνικά και να νιώθουμε την ανάγκη επείγουσα. Η σωματική πείνα δεν είναι συνήθως τόσο έντονη ή ξαφνική, εκτός αν το άτομο έχει πολλές ώρες να φάει.
Η έντονη επιθυμία κατευθύνεται προς μια συγκεκριμένη τροφή;
Η συναισθηματική πείνα συνήθως σχετίζεται με έντονη λαχτάρα για fast food ή για κάτι ανθυγιεινό. Κάποιος που είναι σωματικά πεινασμένος θα φάει μάλλον οτιδήποτε, ενώ κάποιος που πεινάει συναισθηματικά θα θελήσει κάτι συγκεκριμένο και μάλλον λιπαρό, όπως τηγανητές πατάτες ή πίτσα.
Υπάρχει ασυνείδητη κατανάλωση;
Η ασυνείδητη κατανάλωση συμβαίνει όταν κάποιος τρώει χωρίς να δίνει προσοχή ή να απολαμβάνει αυτό που καταναλώνει. Ένα παράδειγμα είναι όταν τρώμε ένα ολόκληρο πακέτο παγωτού, ενώ παράλληλα παρακολουθούμε τηλεόραση, χωρίς να έχουμε πραγματικά την πρόθεση να φάμε τόσο πολύ. Αυτή η συμπεριφορά συνήθως συμβαίνει κατά την συναισθηματικά διατροφή και όχι κατά την πραγματική, σωματική πείνα.
Η πείνα προέρχεται από το στομάχι ή από το κεφάλι;
Η συναισθηματική πείνα δεν προέρχεται από το στομάχι. Η συναισθηματική έχει την τάση να ξεκινά, όταν ένα άτομο σκεφτεί μια συγκεκριμένη τροφή ή την ίδια του τη λαιμαργία.
Μετανιώνετε ή νιώθετε ενοχές για αυτό που καταναλώσατε;
Όταν ενδίδουμε στον πειρασμό να φάμε λόγω στρες, συνήθως μετά μετανιώνουμε, νιώθουμε ντροπή ή ενοχές. Αυτές οι αποκρίσεις έχουν την τάση να σχετίζονται με τη συναισθηματική πείνα. Από την άλλη πλευρά, όταν ικανοποιούμε τη σωματική μας πείνα, καταναλώνοντας θρεπτικά συστατικά και απαραίτητες θερμίδες, δεν νιώθουμε σε καμία περίπτωση άσχημα.
Συμπέρασμα
Η συναισθηματική διατροφή αποτελεί μια συνηθισμένη εμπειρία και δεν σχετίζεται συχνά με τη σωματική, οργανική πείνα. Κάποιοι άνθρωποι θα υποκύψουν σε αυτό το φαινόμενο συχνά στη ζωή τους, ενώ άλλοι θα αντιληφθούν ότι επιδρά σημαντικά στη ζωή τους και ότι απειλεί ακόμα και τη υγεία τους (σωματική και ψυχική).
Όποιος βιώνει αρνητικά συναισθήματα σε σχέση με τις διατροφικές του συνήθειες, είναι καλύτερο να επισκεφθεί έναν γιατρό, ώστε να το συζητήσει. Εκείνος/η θα του συστήσει έναν πιστοποιημένο διατροφολόγο ή κάποιον ψυχοθεραπευτή, ώστε να επιλύσει τις βαθύτερες αιτίες που προκαλούν τη συναισθηματική διατροφή.
Photo: Author/Depositphotos
[toggle title="Πηγές"]
https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?contenttypeid=1&contentid=4517
www.conci.com/weight-loss-tips/physical-or-psychological-hunger
https://www.beaumont.org/health-wellness/blogs/recognize-and-confront-emotional-eating-triggers
https://www.health.harvard.edu/newsletter_article/why-stress-causes-people-to-overeat
[/toggle]
