Ο εγκέφαλος – η κεντρική «μονάδα ελέγχου» του οργανισμού μας, το κέντρο αποθήκευσης των αναμνήσεών μας και των συναισθημάτων μας. Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, οι φιλόσοφοι πίστευαν ότι στον εγκέφαλο μπορεί να κατοικεί ακόμα και η ψυχή μας. Αλλά τι χρειάζεται να γνωρίζουμε τώρα γι’ αυτόν με τη βοήθεια της επιστήμης;
Το κύριο όργανο του ανθρώπινου νευρικού συστήματος, ο εγκέφαλος, διαχειρίζεται σχεδόν όλες τις δραστηριότητές μας και τις πληροφορίες που λαμβάνονται τόσο μέσα από το σώμα μας, όσο και έξω από αυτό. Είναι το κέντρο των συναισθημάτων μας, των γνωστικών ικανοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της σκέψης, της βραχύχρονης και μακρόχρονης μνήμης και της λήψης αποφάσεων.
Advertisment
Η πρώτη αναφορά σε αυτό το όργανο έχει καταγραφεί σε μια Αρχαία Αιγυπτιακή πραγματεία, γνωστή ως «χειρουργικός πάπυρος Edwin Smith», που χρονολογείται στο 1550 π.Χ. και ανακαλύφθηκε το 1800. Από τότε, η κατανόηση της λειτουργίας του εγκεφάλου έχει επεκταθεί κατά πολύ, αν και ακόμα προσπαθούμε να ξεδιπλώσουμε αρκετά από τα μυστήριά του.
4 σημαντικά στοιχεία που ίσως δεν γνωρίζατε για τον εγκέφαλο
Πόσο μεγάλος είναι ο εγκέφαλός μας;
Το μέγεθός του ποικίλει, ανάλογα την ηλικία, το φύλο και τη συνολική μάζα σώματος. Εντούτοις, οι έρευνες έχουν καταλήξει στο ότι ο ενήλικος ανδρικός εγκέφαλος ζυγίζει, κατά μέσο όρο, περίπου 1.336 γραμμάρια, ενώ ο ενήλικος γυναικείος περίπου 1.198 γραμμάρια.
Όσον αφορά στις διαστάσεις, ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι ο μεγαλύτερος. Για παράδειγμα, ένα είδος φάλαινας – που ζυγίζει 35 – 45 τόνους – είναι γνωστό ότι διαθέτει τον μεγαλύτερο εγκέφαλο στον πλανήτη μας.
Advertisment
Αλλά από όλα τα ζώα στη Γη, ο ανθρώπινος εγκέφαλος διαθέτει τον μεγαλύτερο αριθμό νευρώνων, οι οποίοι αποθηκεύουν και μεταφέρουν πληροφορίες μέσω ηλεκτρικών και χημικών σημάτων. Η Βραζιλιάνα νευροεπιστήμονας Suzana Herculano-Houzel έχει ανακαλύψει ότι οι νευρώνες μας είναι περίπου 86 δισεκατομμύρια.
Από τι αποτελείται ο εγκέφαλος;
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος, μαζί με τον νωτιαίο μυελό, αποτελούν το κεντρικό νευρικό σύστημα. Ο εγκέφαλος από μόνος του διαθέτει τρία μέρη:
– Το στέλεχος του εγκεφάλου, που όπως τα κλαδιά ενός φυτού, διακλαδώνεται και ενώνει τον υπόλοιπο εγκέφαλο με τον νωτιαίο μυελό
– Την παρεγκεφαλίδα, που βρίσκεται στο πίσω μέρος του εγκεφάλου και η οποία εμπλέκεται στη ρύθμιση της κίνησης, της κινητικής μάθησης και της διατήρησης της ισορροπίας,
– Ο εγκεφαλικός φλοιός, το μεγαλύτερο μέρος του εγκεφάλου, το οποίο καλύπτει σχεδόν όλο το κρανίο. Εκεί βρίσκονται ο μετωπιαίος λοβός (συνειδητό, συναίσθημα, έκφραση λόγου, κινητικότητα), ο βρεγματικός λοβός (αισθήσεις όπως αφή, πίεση, πόνος και θερμοκρασία), ο ινιακός λοβός (ελέγχει την όραση) και ο κροταφικός λοβός (μνήμη, αισθήσεις όπως η ακοή και κατανόηση προφορικών λέξεων.
Ο εγκέφαλος αποτελείται από μαλακό ιστό, που περιλαμβάνει τη φαιά και τη λευκή ουσία, που περιλαμβάνουν τα νευρικά κύτταρα, τα μη νευρικά και τα μικρά αιμοφόρα αγγεία. Περιέχουν υψηλά ποσοστά νερού, όπως επίσης και μια μεγάλη ποσότητα λίπους (σχεδόν 60%).
Ο εγκέφαλος του σύγχρονου ανθρώπου – Homo sapiens sapiens – είναι σφαιροειδής, σε αντίθεση με τους εγκεφάλους των προγόνων μας, που επιμηκύνονταν ελαφριά προς τα πίσω. Αυτό το σχήμα, υποστηρίζουν έρευνες, εξελίχθηκε στον Homo sapiens περίπου 40,000–50,000 χρόνια πριν.
Πόσο πραγματικά «πεινά» ο εγκέφαλός μας;
Παρά το γεγονός ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι ένα πολύ μεγάλο όργανο, η λειτουργία του απαιτεί πολλή ενέργεια. Αν και το βάρος του αποτελεί μόνο το 2% του συνολικού βάρους του ανθρώπινου σώματος, αυτό από μόνο του χρησιμοποιεί το 25% της συνολικής μας ενέργειας.
Γιατί όμως χρειάζεται τόσα «καύσιμα»; Σύμφωνα με εργαστηριακά πειράματα, κάποιοι επιστήμονες έχουν υποθέσει ότι, αν και το μεγαλύτερο μέρος της ξοδεύεται στη διατήρηση της σκέψης και των σωματικών διεργασιών, ένα άλλο μέρος της επενδύεται στη διατήρηση της υγείας των εγκεφαλικών κυττάρων.
Ακόμα κι όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση ανάπαυσης (ακόμα και αναισθησίας, οι επιστήμονες εξηγούν ότι και πάλι ο εγκέφαλος ξοδεύει μεγάλα ποσά ενέργειας. Γιατί συμβαίνει αυτό; Η ενέργεια δεν ξοδεύεται ποτέ χωρίς λόγο από τον εγκέφαλο. Κατά τη διάρκεια αυτής της κατάστασης, ο εγκέφαλος και πάλι επεξεργάζεται πληροφορίες και εμπειρίες, τις οποίες προσπέρασε κατά τη διάρκεια της υπόλοιπης μέρας.
Τι ποσοστό εγκεφάλου χρησιμοποιούμε τελικά;
Ένας άκρως διαδεδομένος μύθος είναι ότι οι άνθρωποι τυπικά χρησιμοποιούν το 10% των εγκεφαλικών τους ικανοτήτων και ότι αν μπορούσαμε να ξεκλειδώσουμε το υπόλοιπο 90%, θα αποκτούσαμε εκπληκτικές ικανότητες. Ακόμα δεν είναι ξεκάθαρο από πού ξεκίνησε αυτός ο μύθος και πώς διαδόθηκε.
Αυτό όμως είναι πολύ μακριά από την αλήθεια. Απλά σκεφτείτε αυτό που προαναφέραμε: Ακόμα και σε κατάσταση ανάπαυσης, ο εγκέφαλος είναι ακόμα ενεργός και απαιτεί ενέργεια. Οι μαγνητικές εγκεφάλων έχουν αποδείξει ότι χρησιμοποιούν σχεδόν όλο τον εγκέφαλό μας και μάλιστα συνέχεια, ακόμα κι όταν κοιμόμαστε, αν και τα μοτίβα δραστηριότητα και η έντασή της διαφέρουν ανάλογα με το τι κάνουμε.
Ακόμα κι αν είστε απασχολημένοι σε μια δραστηριότητα και ορισμένοι νευρώνες ασχολούνται με αυτή, ο υπόλοιπος εγκέφαλός σας είναι απασχολημένος με άλλα πράγματα. Γι’ αυτό, για παράδειγμα, η λύση σε ένα πρόβλημα μπορεί να εμφανιστεί σε μια άλλη στιγμή που δεν θα το περιμένατε.
Photo: Author/Depositphotos
[toggle title="Πηγές"]
https://www.theatlantic.com/technology/archive/2014/07/you-already-use-way-way-more-than-10-percent-of-your-brain/374520/
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnana.2016.00003/full
https://www.pnas.org/content/99/16/10237
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20329590
https://advances.sciencemag.org/content/4/1/eaao5961.full
https://www.nationalgeographic.com/animals/mammals/s/sperm-whale/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8072950
[/toggle]
