Το έχουμε νιώσει σχεδόν όλοι. Είναι ο δισταγμός πριν πούμε κάτι δυσάρεστο. Είναι ο κόμπος στο λαιμό που μας πιάνει, όταν δαγκώνουμε τη γλώσσα μας για να μην πούμε αυτό που σκεφτόμαστε.
Είναι ο φόβος ότι θα πούμε ή θα κάνουμε κάτι που μπορεί να απογοητεύσει κάποιον σημαντικό άλλο και μετά εκείνος θα μας απορρίψει. Θα μας μαλώσει. Θα θελήσει να απομακρυνθεί από τη ζωή μας. Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε το φόβο της απόρριψης;
Advertisment
Η ρίζα του «κακού»
Πριν απαντηθεί αυτή η ερώτηση είναι πάρα πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε τι συνετέλεσε στη δημιουργία αυτού του φόβου. Να καταλάβουμε πότε και υπό ποιες συνθήκες εμφανίστηκε. Οι ρίζες του φόβου της απόρριψης βρίσκονται στην παιδική μας ηλικία. Όταν μεγαλώναμε, στις τρυφερές ηλικίες έως τα 5-7 έτη ο παιδικός εγκέφαλος αναπτυσσόταν ραγδαία και απορροφούσε ό,τι γινόταν στο περιβάλλον μας, ώστε να μάθει το πώς λειτουργεί ο κόσμος. Στη γλώσσα της ψυχοθεραπείας, ήταν η περίοδος όπου αναπτυσσόταν ο ψυχισμός μας.
Από όσα πράγματα μαθαίναμε, αυτό το οποίο είχε τη μεγαλύτερη σπουδαιότητα για την επιβίωσή μας ήταν η σχέση μας με τους γονείς μας (ή τους κύριους φροντιστές όπως είναι ο όρος στην ψυχολογία). Εκείνοι ήταν υπεύθυνοι για την τροφή και την ανατροφή μας. Έπρεπε πρώτα απ’όλα να βρίσκουμε τρόπους ως παιδιά για να τους έχουμε ευχαριστημένους, ώστε να καταφέρουμε να έχουμε την, τόσο απαραίτητη για εμάς, φροντίδα τους.
Σε εκείνη την πολύ ευαίσθητη για εμάς περίοδο ο ιδανικός γονέας υποστηρίζει το παιδί, το καταλαβαίνει και το βοηθάει να εκφράσει αυτά που νιώθει. Του βάζει όρια με κατανόηση και του δίνει το χώρο που χρειάζεται ώστε να αναπτυχθεί με έναν υγιή τρόπο.
Advertisment
Δυστυχώς, η πλειοψηφία, αν όχι όλοι οι γονείς, δεν μπορούν παρά να απέχουν από αυτό το πρότυπο. Είναι άνθρωποι και αυτοί και δεν μπορούν να είναι τέλειοι. Όλοι οι γονείς θα προκαλέσουν τραύματα στα παιδιά τους. Άλλοι περισσότερα άλλοι λιγότερα. Δε γίνεται αλλιώς. Δεν υπάρχει ο τέλειος γονέας. Η εστίαση δεν είναι στο να κατηγορήσω σε αυτό το άρθρο, αλλά στο να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στα παιδιά λόγω του τρόπου με τον οποίο θα αντιμετωπιστούν από τους γονείς τους, στα πρώτα χρόνια της ζωής τους.
Μη αποδοχή
Είναι πολλές οι συνθήκες οι οποίες μπορούν να δημιουργήσουν έντονο φόβο απόρριψης σε ένα παιδί. Ένας αυστηρός γονέας που κάνει πολλές παρατηρήσεις, δημιουργεί την αίσθηση ότι το παιδί έπρεπε να πληρεί συγκεκριμένες προϋποθέσεις για να είναι αποδεκτό.
Ένας γονέας που απειλεί συχνά ότι θα το παρατήσει («Αν δε φας το φαγητό σου, θα σε δώσω στους…»). Ένας καταθλιπτικός γονέας που δεν είχε διάθεση για τίποτα και το παιδί ένιωθε ότι δεν μπορούσε να πάρει την προσοχή του καθόλου εύκολα. Ή ότι έφταιγε αυτό, που η μαμά είναι στεναχωρημένη.
Ένας γονέας που δούλευε σε άλλη πόλη ή χώρα, καθώς το παιδικό μυαλό δεν μπορεί να κατανοήσει για ποιο λόγο ο μπαμπάς ή η μαμά λείπει και είναι πιθανό να νομίζει ότι φταίει εκείνο γι αυτό. Μια υιοθεσία όπου το παιδί νιώθει ότι το απέρριψαν και το παράτησαν από τις πρώτες του στιγμές. Η λίστα φυσικά δεν εξαντλείται εδώ.
Παρελθόν και παρόν
Όποια και να είναι η πρωταρχική αιτία του φόβου της απόρριψης, το βασικό χαρακτηριστικό του είναι ότι προέρχεται σχεδόν ανεξαιρέτως από το παρελθόν. Κι όμως τον αισθανόμαστε τόσο έντονα στο παρόν μας. Τον νιώθουμε σε καταστάσεις όπου μας έρχονται οι σκέψεις:
– Κι αν θυμώσει μαζί μου και δε θέλει να μου ξαναμιλήσει;
– Κι αν τον στεναχωρήσω και δε θέλει να κάνουμε πια παρέα;
– Κι αν τον δυσαρεστήσω και μετά φύγει;
Τις στιγμές αυτές, μοντέλα σχέσεων που έχουμε κάνει στο παρελθόν μας αναδύονται ισχυρά στο παρόν μας και στοιχειώνουν τις σκέψεις μας και όλο μας το είναι. Είναι τόσο ακινητοποιητικός ο φόβος της απόρριψης, που συνήθως υπαγορεύει πλήρως τις κινήσεις μας και έτσι δεν έχουμε βρει ποτέ τη δύναμη να τον τεστάρουμε και να δούμε αν όντως αληθεύει. Ο τρόμος του «τι μπορεί να συμβεί αν» μας κρατάει δέσμιους σε μια γνώριμη αλλά και βασανιστική, επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά. Κάνουμε πίσω. Μαζευόμαστε.
Η πρόκληση
Προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το φόβο της απόρριψης, καλούμαστε να κατανοήσουμε ότι ένα μοντέλο που δημιουργήθηκε στο παρελθόν επηρεάζει καταστάσεις του παρόντος μας. Τη στιγμή που σκεφτόμαστε ότι μπορεί να έχει θυμώσει μαζί μας ο άλλος, ενεργοποιείται ο φόβος ότι ένας γονέας μπορεί να μας παρατούσε, αν δεν συμπεριφερόμασταν όπως ήθελε.
Όταν ψάχνουμε γύρω μας σημάδια για το αν έχουμε πει καμιά βλακεία, όταν νιώθουμε την αγωνία μήπως και κάναμε κάτι που στεναχωρήσαμε τον άλλον και γι’ αυτό έχει πέντε λεπτά να απαντήσει στο μήνυμά μας, εμφανίζεται ο φόβος ότι ο ένας γονέας δε μας δίνει τη σημασία που έχουμε ανάγκη και θα μας εγκαταλείψει.
Όταν τρέμουμε να πούμε όχι σε κάτι που μας ζητείται, αναδύεται ο φόβος ότι αν δεν ήμασταν «καλά» παιδιά, τότε θα χάναμε την αγάπη των γονιών μας. Έχουμε μεγαλώσει όμως από τότε. Οι καταστάσεις δεν είναι πλέον οι ίδιες. Οι άλλοι άνθρωποι δεν είναι τόσο σημαντικοί για την επιβίωσή μας όσο ήταν τότε οι γονείς μας.
Επίσης οι άνθρωποι του παρόντος μας δε νοιάζονται τόσο για εμάς ούτε είναι τόσο ευαίσθητοι στις αντιρρήσεις μας όσο εμείς φοβόμαστε. Έχουν και εκείνοι τα δικά τους τραύματα να τους ανησυχούν. Τα σενάρια που κάνουμε είναι εικασίες βασισμένες στα δεδομένα του παρελθόντος. Όχι του παρόντος. Για να το πούμε λαϊκά, καήκαμε στο γάλα και φυσάμε και το γιαούρτι.
Μια σημαντική λεπτομέρεια είναι ότι πολλές φορές μπορεί να μη θυμόμαστε πού έχουμε καεί. Να έχουμε απωθήσει αυτές τις πληροφορίες. Εκεί η συνδρομή ενός ειδικού μπορεί να αποδειχτεί πολύτιμη ώστε να αντιληφθούμε το γιατί.
Στην πράξη
Είμαι και μαθηματικός και με ενδιαφέρει τι μπορεί να γίνει στην πράξη. Στην πράξη, την ώρα που θα νιώσεις το δισταγμό όταν κληθείς να πεις όχι θυμήσου πως το παρελθόν σου υπαγορεύει ότι θα έρθει η καταστροφή του κόσμου. Όχι το παρόν σου. Πες στον εαυτό σου εκείνη τη στιγμή «Το παρελθόν μου λέει ότι θα με απορρίψει ο άλλος». «Το παρελθόν μου λέει ότι αν πω όχι, θα σταματήσει να θέλει να κάνουμε παρέα».
Θυμήσου ότι ο φόβος σου προέρχεται από το παρελθόν σου. Δεν έχει να κάνει με τι συμβαίνει εδώ και τώρα. Δώσε στον εαυτό σου την ευκαιρία να κάνει το επόμενο βήμα και τότε θα δεις ότι μπορεί να:
– Μη θυμώσει και να σου ξαναμιλήσει
– Να τον στεναχωρήσεις ή να μην τον στεναχωρήσεις αλλά να μην επηρεαστεί η παρέα σας
– Να μην τον δυσαρεστήσεις και να μείνει.
Η δράση αυτή θα χτίσει νέες εμπειρίες. Θα μπορέσεις να ανατρέψεις τα μοντέλα του παρελθόντος και να τα αντικαταστήσεις με τα μοντέλα των σχέσεων που ισχύουν στη σημερινή σου πραγματικότητα. Δεν είναι απλό και χρειάζεται αρκετή προσπάθεια. Θα ξεχαστείς πολλές φορές και δεν πειράζει. Δεν αλλάζουν οι πεποιθήσεις μιας ζωής σε μια μέρα. Μπορεί να χρειαστεί να ζητήσεις και βοήθεια. Όμως γίνεται.
Συμπέρασμα
Η γνώση είναι δύναμη. Δώσε στον εαυτό σου την ευκαιρία να απελευθερωθεί από ένα τεράστιο βάρος. Κατανόησε ότι οι αποσκευές του παρελθόντος είναι ισχυρές αλλά ανήκουν στο παρελθόν. Άφησέ τις εκεί που τους αρμόζει.
- Τι έχει πραγματικά αξία στη ζωή; - 9 Απριλίου 2024
- 24 τραγούδια για ένα… αντισυμβατικό 2024 - 9 Ιανουαρίου 2024
- Η μεταμορφωτική δύναμη του να μιλάς σε αγνώστους - 7 Νοεμβρίου 2023
