Εδώ υπάρχει ένα παράδοξο. Αν το βασικό συστατικό της χαράς βρίσκεται πολύ πιο πάνω από την εγωκεντρικότητά μας, τότε δεν είναι προσωπική ήττα και «ανόητος εγωισμός», όπως θα έλεγε ο Δαλάι Λάμα, η επικέντρωση στην προσωπική μας χαρά και ευτυχία; Μήπως ο Αρχιεπίσκοπος δεν είπε πως είναι λάθος να κάνουμε την αναζήτηση της χαράς και της ευτυχίας αυτοσκοπό και, επομένως, να εστιάζουμε σε αυτά;
Έρευνες δείχνουν ότι η καλλιέργεια της προσωπικής χαράς και ευτυχίας δεν ωφελεί μόνο το άτομο, αλλά και το σύνολο. Όταν καταφέρουμε να ξεπεράσουμε τον δικό μας πόνο και τη δυστυχία μας, γινόμαστε περισσότερο προσβάσιμοι στους άλλους. Ο πόνος μας κάνει εξαιρετικά εσωστρεφείς. Είτε είναι σωματικός είτε ψυχικός, μας εξαντλεί και δεν αφήνει περιθώριο εστίασης σε κάτι άλλο.
Advertisment
Ο ψυχίατρος Χάουαρντ Κάτλερ, στο βιβλίο που έγραψε μαζί με τον Δαλάι Λάμα, αναφέρει τα εξής: «Στην πραγματικότητα, οι έρευνες αποδεικνύουν ότι όσοι νιώθουν δυστυχία, τείνουν να είναι πιο εσωστρεφείς και κοινωνικά αποτραβηγμένοι, μελαγχολικοί, ακόμα και εχθρικοί. Αντιθέτως, οι ευτυχείς άνθρωποι είναι πιο κοινωνικοί, ευέλικτοι και δημιουργικοί, και είναι σε θέση να αντέξουν τις αντιξοότητες της ζωής ευκολότερα. Κυρίως, είναι πιο αγαπητοί και συγκαταβατικοί από τους θλιμμένους ανθρώπους».
Κάποιοι ίσως να αναρωτιούνται τι ρόλο παίζει η προσωπική μας χαρά απέναντι στην αδικία και την ανισότητα του κόσμου. Πώς σχετίζεται η ευτυχία μας με την αντιμετώπιση της δυστυχίας των άλλων; Κοντολογίς, όσο περισσότερο θεραπεύουμε τον δικό μας πόνο, τόσο μπορούμε να στραφούμε προς τον πόνο των άλλων.
Εντούτοις, κατά περίεργο τρόπο, ο Δαλάι Λάμα και ο Αρχιεπίσκοπος λένε ότι για να απαλύνουμε τον δικό μας πόνο θα πρέπει να ασχοληθούμε με τον πόνο των άλλων. Είναι ένας ενάρετος κύκλος, όχι ένας φαύλος κύκλος. Όσο περισσότερο στρεφόμαστε προς τους άλλους, τόσο μεγαλύτερη χαρά παίρνουμε· και όσο μεγαλύτερη χαρά παίρνουμε, τόσο μεγαλύτερη χαρά προσφέρουμε.
Advertisment
Στόχος είναι όχι μόνο να εξασφαλίζουμε χαρά για τον εαυτό μας, αλλά όπως το έθεσε ποιητικά ο Αρχιεπίσκοπος, «να είστε μια δεξαμενή χαράς, μια όαση ειρήνης, μια λίμνη γαλήνης που να κελαρύζει γύρω από τους άλλους». Καθώς βλέπουμε, η χαρά είναι μεταδοτική – όπως η αγάπη, η συμπόνια και η γενναιοδωρία. Το να έχει κανείς χαρούμενη διάθεση δεν σημαίνει απαραίτητα να διασκεδάζει.
Το θέμα μας εδώ είναι το είδος της χαράς που συμπονάει, ενδυναμώνει και είναι περισσότερο μια πνευματική κατάσταση του νου, απολύτως συνδεδεμένη με τον κόσμο. Όταν κάποτε σχεδιάζαμε με τον Αρχιεπίσκοπο έναν κύκλο μαθημάτων που θα αναφερόταν σε εκπροσώπους ειρήνης και ακτιβιστές που ενεργοποιούνται σε περιοχές με διαμάχες, επιμέναμε ότι η ειρήνη πρέπει να έρχεται εκ των ένδον.
Δεν μπορούμε να φέρουμε την ειρήνη αν δεν την έχουμε μέσα μας. Κατά παρόμοιο τρόπο, δεν μπορούμε να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο αν δεν καλυτερεύσουμε τις ζωές μας. Ανυπομονούσα να μάθω πώς μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς τα εμπόδια στη χαρά, που αναπόφευκτα εμφανίζονται, αλλά ήξερα πως το θέμα αυτό έπρεπε να περιμένει μέχρι αύριο. Ο χρόνος έφτανε για μία σύντομη ερώτηση πριν το μεσημεριανό γεύμα.
Τελικά, ρώτησα τον Δαλάι Λάμα πώς είναι να ξυπνά κανείς με χαρά κάθε πρωί και διηγήθηκε την εμπειρία του. «Νομίζω ότι αν πιστεύεις έντονα σε κάποια θρησκεία, κάθε πρωί που ξυπνάς, ευχαριστείς τον Θεό γιατί σου έδωσε άλλη μία ημέρα. Και προσπαθείς να κάνεις το θέλημά Του. Για κάποιον που δεν πιστεύει σε Θεό, όπως εγώ, αλλά είναι βουδιστής, θυμάμαι την ώρα εκείνη τις διδασκαλίες του Βούδα, τη σημασία της ευγένειας και της συμπόνιας, και εύχομαι να γίνει κάτι καλό για τους άλλους, ή τουλάχιστον να απαλυνθεί ο πόνος τους.
Τότε θυμάμαι ότι όλα τα πράγματα συσχετίζονται και αλληλοεξαρτώνται. Έπειτα θέτω τους στόχους της ημέρας: αυτή η ημέρα θα πρέπει να είναι σημαντική. Σημαντική, με την έννοια ότι θα βοηθήσω τους άλλους, αν μπορώ· και αν δεν μπορώ, τουλάχιστον δεν θα τους βλάψω. Έτσι, η ημέρα είναι σημαντική».
Απόσπασμα από το βιβλίο των Δαλάι Λάμα, Ντέσμοντ Τούτου και Douglas Abrams “Το βιβλίο της χαράς” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο
