Και τι σημαίνουν οι «υπέρμετρες φιλοδοξίες;». Για κάποιον που μεγάλωσε στην Αμερική, οι φιλοδοξίες θεωρούνται αρετές, ενώ οι υπέρμετρες φιλοδοξίες φανερώνουν ένα κράμα δυναμισμού και επιμονής. Είναι δυνατόν να μας έχει παραπλανήσει όλη αυτή η πλεονεξία και η απληστία μας;
Τελικά, μήπως έχουμε πέσει έξω και το μόνο που πετυχαίνουμε είναι να τελειοποιούμε μια συνταγή για το άγχος, τη δυσαρέσκεια και την απογοήτευση; Μπορεί να είναι και θέμα προτεραιοτήτων. Τι αξίζει και τι χρειαζόμαστε στ’ αλήθεια; Σύμφωνα με τον Αρχιεπίσκοπο και τον Δαλάι Λάμα, όταν καταλάβουμε πόσο λίγα πράγματα χρειαζόμαστε – την αγάπη, δηλαδή, και τους δεσμούς με τους άλλους – τότε παύουμε να είμαστε τυφλά προσηλωμένοι στην πλεονεξία και την απληστία, τις οποίες θέσαμε ως επίκεντρο της ευημερίας μας.
Advertisment
Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να μας παρασύρουν οι ρυθμοί της σύγχρονης ζωής και η παραζάλη· αντίθετα, μπορούμε να ζούμε συνειδητά. Ο Δαλάι Λάμα μας προτρέπει να γίνουμε πιο ρεαλιστικοί αν θέλουμε να βρούμε την εσωτερική γαλήνη, αντί να πηγαίνουμε ασυντόνιστα από το ένα πράγμα στο άλλο. Ανάμεσα στα συμπτώματα του χρόνιου στρες συμπεριλαμβάνονται η αίσθηση του κατακερματισμού και το ανελέητο κυνήγι του χρόνου, που μοιάζει σαν να μην μπορούμε να ζήσουμε στο παρόν.
Αυτό όμως που τελικά αναζητούμε είναι μια ζωή πιο ήρεμη και χαρούμενη, και οφείλουμε να δώσουμε χώρο γι’ αυτήν. Ο Αρχιεπίσκοπος κάποτε μου εξήγησε ότι ο ίδιος έχει ανάγκη από χρόνο για προσευχή και στοχασμό, επειδή είναι θρησκευτικός αρχηγός, και συνέχισε λέγοντας ότι όσοι ασχολούνται με το εμπόριο –επιχειρηματίες, επαγγελματίες και εργάτες – έχουν ανάγκη από ακόμα περισσότερο χρόνο.
Καθώς το χρόνιο στρες λαμβάνει διαστάσεις παγκόσμιας επιδημίας, η αντίδρασή μας στο άγχος μελετάται εντατικά για να δούμε αν μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε τα μυστήριά του. Τελικά φαίνεται πως η νοητική μας αντίληψη επιδρά καθοριστικά στα σωματικά ερεθίσματα που ενεργοποιούν τον μηχανισμό του στρες.
Advertisment
Έτσι, αν αντιμετωπίσουμε μια απειλή ως πρόκληση, το σώμα μας θα αντιδράσει πολύ διαφορετικά. Η ψυχολόγος και κορυφαία ερευνήτρια Ελίσα Έπελ μου εξήγησε τον μηχανισμό του στρες. Η απόκρισή μας στο στρες εξελίχθηκε προκειμένου να προφυλαχθούμε από μια επίθεση ή έναν κίνδυνο, για παράδειγμα, από ένα πεινασμένο λιοντάρι ή μια χιονοστιβάδα σε κατολίσθηση. Η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη που ρέουν στο αίμα μας προκαλούν τη διαστολή της ίριδας, για να βλέπουμε καλύτερα, οι καρδιακοί παλμοί και η αναπνοή μας επιταχύνονται, για να αντιδράσουμε γρηγορότερα, και το αίμα συγκεντρώνεται από τα όργανα στους μεγάλους μυς, για να είμαστε σε θέση είτε να παλέψουμε είτε να τραπούμε σε φυγή.
Ενώ όμως ο μηχανισμός του στρες ήταν στο παρελθόν μια κατάσταση περιορισμένης συχνότητας και διάρκειας, στις μέρες μας οι περισσότεροι το βιώνουμε ως μια σχεδόν μόνιμη κατάσταση. Η Έπελ και η βραβευμένη με Νόμπελ μοριακή βιολόγος Ελίζαμπεθ Μπλάκμπερν ανακάλυψαν ότι το χρόνιο στρες φθείρει τα τελομερή μας, δηλαδή τα προστατευτικά άκρα που δένουν τη διπλή έλικα του DNA και έχουν την ευθύνη να προφυλάσσουν τα κύτταρά μας από την καταστροφή που προκαλούν οι ασθένειες και η γήρανση.
Σύμφωνα με την Έπελ και την Μπλάκμπερν, όχι μόνο το στρες, αλλά και κάποια μοτίβα σκέψης φαίνεται να φθείρουν τα τελομερή. Με άλλα λόγια, είναι πιθανό τα κύτταρά μας να «ακούν τις σκέψεις μας». Το πρόβλημα όμως δεν είναι ο παράγοντας του στρες που δεν μπορεί να εξαλειφθεί, επειδή το στρες είναι ο τρόπος που ο εγκέφαλός μας στέλνει σήμα για κάτι σημαντικό που συμβαίνει.
Το πρόβλημα – ή, πιο σωστά, η πρόκληση – είναι ο τρόπος που ανταποκρινόμαστε στο στρες. Η Έπελ και η Μπλάκμπερν μας εξηγούν ότι το στρες από μόνο του δεν είναι σε θέση να βλάψει τα τελομερή μας, και μας παροτρύνουν να αναπτύξουμε ένα είδος άμυνας, που απαιτεί τη μεταστροφή της αντίληψής μας από τον παράγοντα της «απειλής» προς ένα είδος «πρόκλησης» που θα μας βοηθήσει να ελιχθούμε και να αναπτυχθούμε.
Η λύση που προτείνουν είναι σχετικά απλή. Όταν αναγνωρίσουμε τα σημάδια του στρες στο σώμα μας – το έντονο καρδιοχτύπι, τους σφυγμούς που ανεβαίνουν, το μούδιασμα στα χέρια ή στο πρόσωπο, το λαχάνιασμα – τότε πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα σημάδια αυτά είναι μόνο η φυσική αντίδραση του οργανισμού μας σε μια πρόκληση.
Απόσπασμα από το βιβλίο των Δαλάι Λάμα, Ντέσμοντ Τούτου και Douglas Abrams “Το βιβλίο της χαράς” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο – Photo: Author/Depositphotos
