Ο Καρτέσιος – ή Renatus Cartesius ήταν το λατινικό όνομα του René Descartes, Γάλλου φιλόσοφου και μαθηματικού, ο οποίος γεννήθηκε το 1596 σε μια μικρή πόλη της κεντροδυτικής Γαλλίας. Εκείνη την εποχή συνήθιζαν να ονομάζονται και με το λατινικό τους όνομα. Γι’ αυτό και εμείς ως μαθητές μπερδευόμασταν ακούγοντας τα δύο διαφορετικά του ονόματα, μέχρι να μάθουμε ότι ανήκουν στο ίδιο πρόσωπο.
Ο Καρτέσιος συνέβαλε σημαντικά στην επιστήμη των μαθηματικών, αλλά και της φιλοσοφίας, αφού ήταν εκείνος που ήρθε σε ρήξη με τον σχολαστικισμό της εποχής, ο οποίος ήταν κυρίαρχος στα πανεπιστήμια και ο οποίος δήλωνε πως η γνώση έπρεπε να συνάδει με την πίστη στο θεό. Τι γνωρίζουμε λοιπόν, ή καλύτερα δεν γνωρίζαμε, μέχρι τώρα για τον Καρτέσιο;
Advertisment
8 ενδιαφέροντα στοιχεία που δεν γνωρίζαμε για τον René Descartes
1. Cogito ergo sum
Εντάξει, όλοι γνωρίζουμε αυτή τη φράση. Όμως, ξέρουμε από πού τελικά προήλθε; Ο Καρτέσιος θέλησε να ακολουθήσει τις αρχές του σκεπτικισμού, σε αντίθεση με την κυρίαρχη αντίληψη της εποχής: να αμφισβητεί δηλαδή τα πάντα και να βασίζεται αποκλειστικά στις δυνάμεις του νου και όχι της πίστης στο θεό. Το γεγονός ότι μπορούμε να αμφιβάλλουμε, λέει, δείχνει ότι μπορούμε να σκεφτόμαστε, κάτι που αποτελεί απόδειξη για το γεγονός ότι υπάρχουμε. «Σκέφτομαι, άρα υπάρχω». Αυτή λοιπόν η αμφιβολία δημιουργεί την αναμφισβήτητη βεβαιότητα ότι υπάρχουμε.
2. Ο πατέρας του ήθελε να γίνει δικηγόρος
Ο δρόμος προς αυτή τη γνώση και το έργο που παρήγαγε δεν ήταν εύκολος. Η οικογένειά του ήταν μια οικογένεια δικηγόρων και όλοι προσδοκούσαν και ανέμεναν και ο Descartes να γίνει ένας από αυτούς. Μάλιστα σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο της Poitiers, πήρε το πτυχίο του 1616, αλλά ποτέ δεν εξάσκησε το επάγγελμα. To 1618, o 22χρονος Descartes εγγράφεται ως μισθοφόρος στο Ολλανδικό Σώμα. Εκεί, σπουδάζει στρατιωτικός μηχανικός. Κατά τις σπουδές του ενθουσιάζεται ιδιαίτερα με τα μαθηματικά και τη φυσική.
3. Άλλαξε καριέρα χάρη σε μια σειρά ονείρων
Το 1618, ο Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Φερδινάνδος ο 2ος θέλησε να επιβάλει τον Καθολικισμό σε όσους ζούσαν στη γη του. Το αποτέλεσμα ήταν ο Τριακονταετής Πόλεμος. Ο Descartes αποφάσισε ως Καθολικός να πολεμήσει. Αλλά κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του, σταμάτησε στην πόλη Ulm. Εκεί, τη νύχτα της 10ης Νοεμβρίου, είδα τρία όνειρα, τα οποία τον έπεισαν να αλλάξει πορεία στη ζωή του και συγκεκριμένα ο προσωπικός του σκοπός ήταν πια να μεταρρυθμίσει όλη τη γνώση της εποχής.
Advertisment
4. Του άρεσε να κρύβεται
Ο Καρτέσιος αγαπούσε ένα συγκεκριμένο μότο, το οποίο είχε πάρει από τον Οβίδιο: «Όποιος ζει καλά κρυμμένος, ζει καλά». Όταν μετακόμισε στην Ολλανδία, άλλαζε τακτικά διαμερίσματα και κρατούσε επίτηδες τη διεύθυνσή του κρυφή. Κάποιοι λένε ότι αυτή η συμπεριφορά του οφειλόταν στο γεγονός ότι επιθυμούσε ησυχία για το φιλοσοφικό του έργο ή ότι απέφευγε την οικογένειά του, η οποία αποδοκίμαζε την πορεία του. Κάποιες ακραίες θεωρίες υποστηρίζουν πως ήταν κατάσκοπος.
5. Δεν φοβόταν τους κριτικούς. Στην πραγματικότητα, τους χρησιμοποιούσε στα έργα του
Όταν ο Descartes αναθεωρούσε το βιβλίο του «Στοχασμοί περί της πρώτης φιλοσοφίας» ή αλλιώς Μεταφυσικοί Στοχασμοί, έστειλε το γραπτό του στους 20 ή 30 γνωστότερους θεολόγους από τους οποίους έλαβε αντίστοιχες κριτικές. Τελικά, συνέλεξε τις επτά κυριότερες και τις δημοσίευσε στο έργο του (φυσικά εκείνος είχε τον τελευταίο λόγο).
6. Το έργο του απαγορεύτηκε από την Καθολική εκκλησία
Στα τέλη της δεκαετίας του 1630, ο θεολόγος Gisbert Voetius έπεισε την ακαδημαϊκή κοινότητα του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης να καταδικάσει το έργο του φιλοσόφου. Το 1660, τα έργα του κατατάσσονται στη λίστα των Απαγορευμένων Βιβλίων της εκκλησίας.
7. Κοιμόταν μέχρι το μεσημέρι
Ο Καρτέσιος δεν ήταν πρωινός τύπος. Συχνά έμενε στο κρεβάτι για 12 ώρες από τα μεσάνυχτα μέχρι και το μεσημέρι. Για την ακρίβεια, εργαζόταν περισσότερο στο κρεβάτι του. Αλλά σύμφωνα με κάποιες αναλύσεις, ίσως να εμφάνισε μια διαταραχή ύπνου που επιτάχυνε το τέλος της ζωής του. Ένα χρόνο πριν το θάνατό του, ο Καρτέσιος μετακόμισε στη Στοκχόλμη όπου δίδασκε στη Βασίλισσα Χριστίνα και χρειαζόταν να ξυπνά νωρίς το πρωί. Κάποιοι πιστεύουν πως η στέρηση ύπνου από την οποία τελικά κατέληξε να πάσχει αποδυνάμωσε το ανοσοποιητικό του σύστημα με ολέθρια αποτελέσματα.
8. Ο σκελετός του ταξίδευε για δεκαετίες
Ο Καρτέσιος πέθανε στη Στοκχόλμη το 1650 και θάφτηκε έξω από την πόλη. 16 χρόνια μετά, έγινε εκταφή και το σώμα του μεταφέρθηκε στο Παρίσι. Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, τα οστά του μεταφέρθηκαν σε μια Αιγυπτιακή σαρκοφάγο. Δεκαετίες αργότερα, οι ειδικοί ανακάλυψαν ότι το μεγαλύτερο μέρος των οστών του είχε εξαφανιστεί. Λίγο καιρό μετά αποκαλύφθηκε πως κάποιος προσπαθούσε να πουλήσει ένα μέρος τους μέσω αγγελίας. Σήμερα, το κρανίο του βρίσκεται στο Musée de l’Homme στο Παρίσι.
