Στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, ο Ντέιβιντ Ντίνγκες μαζί με τον ευφυή συνεργάτη Δρ. Μαρκ Ρόουζκιντ (διευθυντής της υπηρεσίας ασφαλείας του εθνικού δικτύου σιδηροδρόμων από το 2014) διεξήγαγαν άλλη μια σειρά πρωτοποριακών μελετών για να εξετάσουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του σύντομου ύπνου στην περίπτωση της αναπόφευκτης στέρησης ύπνου. Επινόησαν τον όρο «power naps» – ή καλύτερα υπέκυψαν σε αυτόν. Ασχολήθηκαν πολύ με την αεροπορία, μελετώντας πιλότους σε μεγάλες πτήσεις.
Η πιο επικίνδυνη στιγμή της πτήσης είναι η προσγείωση, η οποία συμβαίνει στο τέλος του ταξιδιού, όταν η έλλειψη ύπνου είναι πλέον μεγαλύτερη. Θυμηθείτε πόση κούραση και νύστα νιώθετε στο τέλος μιας νυχτερινής, υπερατλαντικής πτήσης, όντας σε κίνηση για περισσότερες από είκοσι τέσσερις ώρες. Θα αισθανόσασταν ότι είστε σε άριστη κατάσταση, έτοιμος να προσγειώσετε ένα Boeing 747 με 467 επιβάτες, αν είχατε τις γνώσεις να το κάνετε; Κατά τη διάρκεια αυτής της τελευταίας φάσης του ταξιδιού, που στην αεροπορία είναι γνωστή ως «αρχή της καθόδου για προσγείωση», συμβαίνει το 68% των αεροπορικών δυστυχημάτων.
Advertisment
Οι ερευνητές προσπάθησαν να απαντήσουν στην ακόλουθη ερώτηση που έθεσε η ομοσπονδιακή υπηρεσία πολιτικής αεροπορίας των ΗΠΑ: Αν ένας πιλότος μπορεί να κοιμηθεί μόνο για ένα σύντομο χρονικό διάστημα (40-120 λεπτά) μέσα σε διάστημα τριάντα έξι ωρών, πότε θα πρέπει να το κάνει προκειμένου να περιορίσει τη νοητική κόπωση και τα κενά αυτοσυγκέντρωσης: στην αρχή της πρώτης νύχτας, στη μέση ή το επόμενο πρωί;
Στην αρχή αυτό φαινόταν να μην έχει λογική, όμως ο Ντίνγκες και ο Ρόουζκιντ έκαναν μια έξυπνη πρόβλεψη βασισμένη στη βιολογία. Σκέφτηκαν ότι, αν παρεμβάλλεις έναν σύντομο ύπνο στην αρχή μιας περιόδου στέρησης ύπνου, είναι σαν να παρεμβάλλει ένα μαξιλάρι ασφαλείας, αν και προσωρινό και ανεπαρκές, που θα προστάτευε τον εγκέφαλο από τα καταστροφικά κενά συγκέντρωσης. Είχαν δίκιο. Οι πιλότοι βίωναν λιγότερους μικροΰπνους στα τελευταία στάδια της πτήσης όταν είχαν κοιμηθεί στη μέση της νύχτας ή το επόμενο πρωί, όταν η στέρηση ύπνου είχε ήδη προχωρήσει πολύ.
Είχαν ανακαλύψει το ισοδύναμο του ύπνου για ένα ιατρικό σχήμα πρόληψης κατά θεραπείας. Το πρώτο προσπαθεί να αποτρέψει ένα πρόβλημα πριν αυτό εμφανιστεί, ενώ το δεύτερο προσπαθεί να επιδιορθώσει αφού συμβεί. Αυτό έγινε και με τα σύντομα διαστήματα ύπνου. Πράγματι, αυτός ο υπνάκος στην αρχή της νύχτας μείωνε επίσης τις φορές που οι πιλότοι αποκοιμήθηκαν ελαφρά κατά τα τελευταία ενενήντα λεπτά της πτήσης. Υπήρξαν λιγότερες τέτοιες παρεμβολές όπως έδειξαν τα ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα.
Advertisment
(…) Το πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι, ιδιαίτερα σε τέτοιες θέσεις, πίστεψαν λανθασμένα ότι ένας τέτοιος «δυναμικός ύπνος» ήταν αρκετός για να επιβιώσουν και να λειτουργούν άριστα ή σε αποδεκτό επίπεδο. Ο σύντομος ύπνος έγινε συνώνυμο του ανακριβούς συμπεράσματος που επέτρεπε να παραλείπουν τον επαρκή ύπνο, τη μία νύχτα μετά την άλλη, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με την ελεύθερη χρήση καφεΐνης.
Άσχετα με το τι έχετε ακούσει ή διαβάσει στα έντυπα μαζικής κυκλοφορίας, δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις ότι ένα φάρμακο, κάποια συσκευή ή η δύναμη της θέλησης, όσο μεγάλη και να είναι, μπορεί να αναπληρώσει τον ύπνο. Ο σύντομος ύπνος μπορεί να αυξήσει στιγμιαία τη βασική αυτοσυγκέντρωση σε συνθήκες στέρησης ύπνου, όπως και η καφεΐνη μέχρι κάποια ποσότητα. Στις επόμενες μελέτες που διεξήγαγε ο Ντίνγκες και πολλοί άλλοι ερευνητές όπως εγώ, αποδείχτηκε ότι ούτε ο σύντομος ύπνος ούτε η καφεΐνη μπορούν να διασώσουν τις πιο σύνθετες λειτουργίες του εγκεφάλου, όπως η μάθηση, η μνήμη, η συναισθηματική σταθερότητα, η σύνθετη σκέψη και η λήψη αποφάσεων.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Matthew Walker «Τα μυστικά του ύπνου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο. Μπορείτε να το βρείτε εδώ
Photo: Author/Depositphotos
