Με τον όρο Διαταραχές της Προσωπικότητας εννοούμε τις συμπεριφορές και τις καταστάσεις στις οποίες ένα άτομο διαφοροποιείται από το μέσο όρο ως προς:
• την Γνωστική Λειτουργία (δηλαδή τους τρόπους αντίληψης και ερμηνείας του εαυτού, των άλλων ανθρώπων και γεγονότων
Advertisment
• την Συναισθηματικότητα (δηλαδή την έκταση, την ένταση, την αστάθεια και την απροσφορότητα της συγκινησιακής απάντησης)
• την Διαπροσωπική Λειτουργικότητα
• τον Έλεγχο των Παρορμήσεων.
Advertisment
Ουσιαστικά το άτομο παρεκκλίνει από τις προαναφερθείσες νόρμες και από τις προσδοκίες του γενικότερου πολιτισμικού πλαισίου του. Για να διαγνωσθεί ένα άτομο με μία διαταραχή προσωπικότητας χρειάζεται να παρουσιάζονται τα παραπάνω με διάρκεια, συχνότητα και επαναληψιμότητα. Επιπλέον θα πρέπει να προκαλείται από τις καταστάσεις αυτές έκπτωση στην λειτουργικότητα του ατόμου όσον αφορά την κοινωνική, επαγγελματική και προσωπική του ζωή.
Οιστριονική (Δραματική) Διαταραχή Προσωπικότητας: Διάγνωση
Στην Οιστριονική Διαταραχή παρατηρείται ένα διάχυτο πρότυπο υπερβολικής συγκινησιακής έκφρασης και επιδίωξης της προσοχής. Για να διαγνωσθεί το άτομο με Οιστριονική Διαταραχή Προσωπικότητας θα πρέπει να εμφανίζει κάποια από τα εξής ακόλουθα συμπτώματα:
• Αισθάνεται δυσάρεστα σε καταστάσεις στις οποίες δεν αποτελεί το επίκεντρο της προσοχής.
• Η συναλλαγή με τους άλλους χαρακτηρίζεται συχνά, από απρόσφορη, σεξουαλικά αποπλανητική ή προκλητική συμπεριφορά.
• Εκδηλώσεις ευμετάβλητης και ρηχής έκφρασης συγκινήσεων.
• Συνεχής χρήση της φυσικής εμφάνισης για την προσέλκυση προσοχής.
• Διαθέτει τρόπο ομιλίας που είναι υπερβολικά εντυπωσιακός και στερείται λεπτομερειών.
• Αυτοδραματοποίηση, θεατρινισμός και υπερτονισμένη έκφραση συγκινήσεων.
• Υποβολιμότητα (δηλαδή επηρεάζεται εύκολα από τους άλλους ή τις περιστάσεις).
• Θεωρεί τις σχέσεις πιο στενές από ότι είναι στην πραγματικότητα.
Ποια είναι η κλινική εικόνα στην Οιστριονική (Δραματική) Διαταραχή Προσωπικότητας
Το άτομο με Οιστριονική Διαταραχή συνήθως εκφράζει το συναίσθημα του με υπερβολικά δραματικό και θεατρικό τρόπο (συχνά χρησιμοποιούμε γι’αυτό το άτομο τον όρο «drama queen») γεγονός που μπορεί να φέρει τους γύρω του σε άβολη και αμήχανη θέση. Το συναίσθημα του δραματικού ατόμου είναι ευμετάβλητο και εναλλασσόμενο. Η συμπεριφορά του είναι προκλητική με απώτερο στόχο να προκαλέσει και να σαγηνεύσει τους άλλους.
Επί της ουσίας, δυσκολεύεται να εκδηλώσει συναισθηματική εγγύτητα στις ερωτικές του σχέσεις. Συχνά εκδραματίζει ένα ρόλο, μοιάζει δηλαδή σαν να πρωταγωνιστεί σε μία θεατρική παράσταση. Χειραγωγεί συναισθηματικά ή αποπλανεί με τη συμπεριφορά του τον εκάστοτε σύντροφό του, ενώ ταυτόχρονα μοιάζει εξαρτημένο από αυτόν.
Όσον αφορά τις φιλικές του σχέσεις παρουσιάζονται προβλήματα με τα άτομα του ιδίου φύλου, λόγω της σεξουαλικά προκλητικής συμπεριφοράς του ή των απαιτήσεων του για συνεχή προσοχή. Το άτομο με Οιστριονική Διαταραχή επιζητά συνεχώς κάτι νέο, αναζητά την διέγερση και τον ενθουσιασμό και έχει την τάση να βαριέται με τη συνήθη ρουτίνα του, με αποτέλεσμα να προσπαθεί να προκαλέσει εντάσεις. Συχνά παραμελεί τις παλιές σχέσεις του προς χάριν νέων σχέσεων και καινούριων γνωριμιών. Αν και συχνά ξεκινά μια εργασία ή ένα έργο με χαρά και ενθουσιασμό, το ενδιαφέρον του μπορεί γρήγορα να μειωθεί.
Στο Οιστριονικό άτομο απουσιάζει η αυθεντικότητα και η αγνή πρόθεση. Είναι συναισθηματικά ασταθές και του είναι πολύ δύσκολο να «συναινέσει», να δεχτεί πράγματα και να κάνει πίσω εκεί που χρειάζεται. Δεν είναι ιδιαίτερα συνεργάσιμο και γενναιόδωρο.
Αιτίες που σχετίζονται με την Οιστριονική (Δραματική) Διαταραχή Προσωπικότητας
Όσον αφορά την πρόκληση της Οιστριονικής Διαταραχής, σύμφωνα με έρευνες, παρατηρείται συχνά η εκδήλωση της στα μέλη της ίδιας οικογένειας. Σαφώς και υπάρχει κληρονομικό υπόβαθρο, αλλά μπορεί να εκδηλωθεί και μέσω της μάθησης – μίμησης, για παράδειγμα, το παιδί εκφράζεται και εκδραματίζει όπως η μητέρα, ουσιαστικά δηλαδή επαναλαμβάνει αυτή τη συμπεριφορά.
Όσον αφορά τους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, η έλλειψη κριτικής ή τιμωρίας στην παιδική ηλικία και η θετική ενίσχυση που δίνεται μόνο όταν ένα παιδί επιτυγχάνει ορισμένες αποδεκτές συμπεριφορές, συμβάλλουν στην εμφάνιση της διαταραχής.
Σχέση μητέρας – παιδιού στη συμβολή για την ανάπτυξη της Οιστριονικής Διαταραχής
Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική προσέγγιση το άτομο με Οιστριονική προσωπικότητα παρουσιάζει καθήλωση στο στοματικό* αλλά και στο οιδιπόδειο στάδιο ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης. Όπως είναι ήδη γνωστό, η μητρική φροντίδα είναι καίριας σημασίας για την ανάπτυξη μιας υγιούς προσωπικότητας. Επομένως, οποιοιδήποτε τριγμοί στην σχέση αυτή έχουν μεγάλη συμβολή στην ανάπτυξη παθολογίας.
Για παράδειγμα, μια μητέρα που φροντίζει ιδιαιτέρως και ως επί το πλείστον για την εξωτερική εμφάνιση και την εικόνα της κόρης της, και παραμελεί τις συναισθηματικές της ανάγκες, της δημιουργεί κενά και την οδηγεί σε μια επιφανειακή προσέγγιση των πραγμάτων. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το κορίτσι μπορεί να στραφεί στον πατέρα του για την κάλυψη των συναισθηματικών του κενών και αναγκών.
Με αυτόν τον τρόπο όμως έχει ήδη απορρίψει τη μητέρα της, και κατά συνέπεια το γυναικείο φύλο, άρα και ένα κομμάτι του εαυτού της. Η στροφή προς το ανδρικό πρότυπο την ωθεί στο να ασπαστεί την άποψη ότι σαν γυναίκα είναι αδύναμη, ευάλωτη και χρειάζεται την αποδοχή και τη στήριξη ενός δυνατού άνδρα για να αποκτήσει ταυτότητα και δύναμη.
Ταυτόχρονα όμως μισεί και φθονεί την ανδρική υπεροχή που την καθιστά υποδεέστερη, άρα και πιο «τρωτή» ως προς την ίδια. Επομένως η στρατηγική που ακολουθεί προκειμένου να επιβιώσει, είναι η σύναψη συμμαχίας μέσω χειριστικών διαδικασιών με το «ισχυρό» φύλο. Γι’αυτό το λόγο και συχνά παρατηρούμε γυναίκες που επιδίδονται στο κυνήγι ισχυρών ανδρών προκειμένου να αποκτήσουν μία δανεική αυτοεκτίμηση και αξία, μέσα από εκείνους.
Πεποιθήσεις του Οιστριονικού – Δραματικού ατόμου
Το άτομο αισθάνεται σαν ένα μικρό παιδί φοβισμένο, με αίσθημα μειονεξίας, που δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει σ’ ένα κόσμο που κατακλύζεται από τους δυνατούς και ισχυρούς άλλους. Αν και η χειριστική συμπεριφορά γίνεται εύκολα αισθητή σε αυτή τη διαταραχή προσωπικότητας, ωστόσο, κύριος στόχος της είναι το άτομο να γίνει αποδεκτό, να αγαπηθεί να νιώσει ασφάλεια, και όχι να χρησιμοποιήσει τους άλλους κακόβουλα.
Η χειριστική αυτή συμπεριφορά, έχει να κάνει με την αγωνιώδη προσπάθειά του δραματικού ατόμου να διασφαλίσει ένα καταφύγιο μέσα σε ένα κόσμο στον οποίο νιώθει να υστερεί. Ουσιαστικά προσπαθεί να σταθεροποιήσει την αυτοπεποίθηση του και να κυριαρχήσει σε καταστάσεις δύσκολες, όπως επίσης και να εκφράσει την ασυνείδητη εχθρότητά του.
Μέσα από αυτή την «οδό», η αυτοεκτίμηση έρχεται ως συνέπεια που προκύπτει είτε από την επιλογή ενός δυναμικού συντρόφου, είτε μέσω της διαδικασίας της «αντιστροφής». Δηλαδή, συχνά επιλέγει να σώσει το «φοβισμένο παιδί» που κρύβει μέσα του, μέσω «ανιδιοτελών» ενεργειών διάσωσης των άλλων. Η ματαιοδοξία και η σαγήνη που επιθυμεί να ασκήσει στους άλλους, αποτελούν την κινητήρια δύναμη της επιβεβαίωσης και συντήρησης της προσωπικής τους εκτίμησης.
Όσον αφορά στην εξουσία, αυτή αποτελεί μια ιδιότητα που προκαλεί φόβο στο άτομο με Ιστριονική Διαταραχή, όταν την αναγνωρίζει στον άλλο απέναντί του. Έτσι προσπαθεί να την διαχειρίζεται φαινομενικά χωρίς φόβο, είτε προσπαθώντας να αλλάξει, είτε να «θεραπεύσει» το πρόσωπο που την κατέχει, είτε ακόμα προκαλώντας το, την ίδια στιγμή που φοβάται την επιθετικότητα. Αν και η «ατρόμητη» συμπεριφορά είναι κάτι που παρατηρείται έντονα, η δυνατότητα άμεσης αντιπαράθεσης με τα πρόσωπα εξουσίας είναι κάτι που χαρακτηρίζει περισσότερο τη ναρκισσιστική προσωπικότητα παρά την δραματική.
Η επιθυμία του να σαγηνεύσει δεν συνοδεύεται από ρηχό και επιφανειακό συναίσθημα, αλλά κυρίως από την ανάγκη του να μειώσει το άγχος, που του προκαλεί η πιθανότητα απόρριψης ή εκμετάλλευσης. Όταν νιώθει πως δεν ελλοχεύουν αυτοί οι κίνδυνοι τότε μπορεί να εκφράσει γνήσιο συναίσθημα και ενδιαφέρον.
Η ενοχή επίσης, είναι άλλο ένα συναίσθημα που κυριαρχεί στην ψυχοσύνθεση του ατόμου με Οιστριονική Διαταραχή, εξαιτίας της κατανόησης της συνειδητής χειριστικότητάς του, ως προς τους ισχυρούς άλλους, τους οποίους φθονεί αλλά και ταυτόχρονα χρειάζεται. Ενοχή, που υπάρχει και για την μη έκφραση της συγκεκαλυμμένης ανάγκης του για ασφάλεια. Ακόμα και ντροπή, για την ανικανότητά του να αυτονομηθεί, όπως και για την ανάγκη του να χρησιμοποιεί τα «κάλλη» του, τα οποία επί της ουσίας υποτιμά, ως μέσο για τη διασφάλιση της αυτοεκτίμησής του.
Διαφοροδιάγνωση
Παραπλήσια αιτιολογία με την Οιστριονική Διαταραχή συναντάμε και στην περίπτωση της Ναρκισσιστικής Διαταραχής Ποσωπικότητας. Τα κοινά σημεία της Ιστριονικής και της Ναρκισσιστικής προσωπικότητας αφορούν το κομμάτι της αυτοεκτίμησης, η οποία είναι ελλιπής και στις δύο διαταραχές. Επιπλέον, και του τρόπου με τον οποίο εκφράζεται αυτή η έλλειψη. Τόσο το άτομο με Ναρκισσιστική Διαταραχή όσο και το άτομο με Οιστριονική, επιδεικνύει μία τεράστια ανάγκη να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής. Όπως και ο Νάρκισσος, έτσι και ο Οιστριονικός είναι πιθανό να μεγάλωσε σε περιβάλλον συναισθηματικής κακοποίησης, αλλά στο άτομο με Οιστριονική διαταραχή μπορεί να συναντήσουμε και ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης κατά την παιδική ηλικία.
Σε αντίθεση με το Ναρκισσιστή, ο οποίος έχει πολύ ανεπτυγμένο το κομμάτι της λογικής σκέψης προκειμένου να καλύπτει τα συναισθήματά του, το άτομο με Οιστριονική Διαταραχή, έχει τρομερά έντονο και δυνατό συναίσθημα. Δίνει την αίσθηση ότι βιώνει κάθε συναίσθημα σε τεράστιο βαθμό σε σχέση με το μέσο όρο του πληθυσμού, όμως αυτά τα συναισθήματα στερούνται βάθους και είναι εξαιρετικά ευμετάβλητα. Οι συναισθηματικές μεταπτώσεις μπορεί να είναι συνεχείς, καταλήγοντας να δίνουν την εικόνα ενός επίπεδου και επιφανειακού ανθρώπου ο οποίος άγεται και φέρεται από τα ανεξέλεγκτα συναισθήματα του.
Οιστριονική (Δραματική) Διαταραχή Προσωπικότητας: Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης
Όπως και στις περισσότερες διαταραχές της προσωπικότητας καίριας σημασίας είναι η ανάλογη ψυχοθεραπευτική διαδικασία και παρέμβαση, και το πως αυτή θα εξελιχθεί. Το άτομο με Ιστριονική Διαταραχή όντας «δραματικό» και παρορμητικό, εχοντας ανάγκη μεγάλης προσοχής, χρειάζεται μια σταθερή και υποστηρικτική θεραπευτική σχέση σε μακροχρόνια βάση, η οποία να διέπεται από σταθερά όρια. Η επικοινωνία θεραπευτή – θεραπευόμενου χρειάζεται να είναι ξεκάθαρη και προσανατολισμένη στην εκμάθηση πιο ώριμων μηχανισμών αντιμετώπισης των συνθηκών της ζωής και εξάλειψης χειριστικών τεχνικών, που εντέλει έχουν αντίθετα των επιθυμητών αποτελέσματα για το άτομο.
Εφόσον, λοιπόν εδραιωθεί μια σχέση εμπιστοσύνης και ένα κλίμα σεβασμού και ασφάλειας, το Ιστριονικό άτομο θα μπορέσει να εκφράσει τα συναισθήματά του και λαμβάνοντας θετική αποδοχή γι’αυτά, θα καταφέρει να εναρμονίσει την έμφυτη διάθεσή του για έντονες, δραματικές αντιδράσεις με ένα λογικό και αναλυτικό τρόπο σκέψης.
*Στοματικό στάδιο: διαρκεί έως το πρώτο έτος της ηλικίας. Το παιδί δέχεται ευχαρίστηση με το στόμα κυρίως μέσω του θηλασμού και ικανοποιεί την ανάγκη του για τροφή. Τυχόν καθήλωση στο στάδιο αυτό (μη ικανοποίηση) προκαλεί στην ενήλικη ζωή εξάρτηση από το κάπνισμα, το φαγητό, το φιλί. Το παιδί ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό του και αναγνωρίζει τους άλλους μόνο με την προσφορά τους.
[toggle title="Πηγές"]
American Psychiatric Association, DSM-5, Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, 2015
McWilliams, N. (1994). Chapter 14: Hysterical (histrionic) personalities. In Psychoanalytic diagnosis: Understanding personality structure in the clinical process (pp. 301–322). New York: Guilford Press
PDM Task Force. (2006). Psychodynamic diagnostic manual. Silver Spring: Alliance of PsychoanalyticOrganizations
Samuel, D., & Widiger, T. (2004). Clinicians’ personality descriptions of prototypic personality disorders. Journal of Personality Disorders, 18(3), 286–308
[/toggle]
- The absent father effect | Η επίδραση του απόντα πατέρα στην κόρη - 30 Σεπτεμβρίου 2024
- Ενσυναίσθηση: Πώς να είμαστε ουσιαστικά κοντά σε κάποιον που μας χρειάζεται - 31 Αυγούστου 2024
- Η θεραπευτική δύναμη της σχέσης μας με τα ζώα - 3 Ιουνίου 2024
