«Το φεγγάρι παρατηρεί τη γη από κοντά για περισσότερο χρόνο από τον οποιονδήποτε. Υπήρξε μάρτυρας όλων των φαινομένων – και κάθε πράξης που έχουμε κάνει ως ανθρώπινο είδος – πάνω σε αυτό τον πλανήτη» γράφει ο Haruki Murakami σε ένα από τα διασημότερα βιβλία του, το 1Q84.
Ο φυσικός δορυφόρος της γης πάντα σαγήνευε το νου του ανθρώπου. Στο πέρασμα των αιώνων, οι άνθρωποι λάτρευαν τη σελήνη, τη μελετούσαν, την παρατηρούσαν και την χρησιμοποιούσαν για να προβλέψουν την κατεύθυνση της ζωής τους, αλλά και την κατάσταση της υγείας τους.
Advertisment
Αυτό το ενδιαφέρον για το φεγγάρι δεν σταματά ποτέ: φέτος, γιορτάσαμε την προσσελήνωση του Apollo 11 και η NASA σχεδιάζει να στείλει επανδρωμένη αποστολή το 2024.
Η σελήνη επηρεάζει τη ζωή στη γη και τους φυσικούς μηχανισμούς. Κατά την πανσέληνο, τα κοράλλια απελευθερώνουν γαμέτες και αυγά σε μια αναπαραγωγική «φρενίτιδα». Και η βαρυτική έλξη ανάμεσα στη σελήνη και τη Γη προκαλεί παλίρροιες.
Καθώς, λοιπόν, το φεγγάρι επηρεάζει τόσους μηχανισμούς ζωής στη γη, και οι άνθρωποι πιστεύουν επίσης ότι μπορούν να επηρεαστούν σε επίπεδο ψυχολογίας και υγείας. Αλλά ισχύει αυτό, κι αν ναι, σε ποιο επίπεδο;
Advertisment
Το φεγγάρι και ο έμμηνος κύκλος
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι υπάρχει κάποια μορφή συγχρονισμού ανάμεσα στις φάσεις της σελήνης και του έμμηνου κύκλου. Υπάρχουν ακόμα και εφαρμογές που αναφέρονται σε αυτό. Αλλά κατά πόσο ισχύει;
Η ιδέα ότι αυτά τα δύο συνδέονται προέρχεται από την ιδέα ότι, κατά μέσο όρο, ένας έμμηνος κύκλος διαρκεί 28 ημέρες, όσο περίπου και ένας σεληνιακός κύκλος. Η σελήνη χρειάζεται 27 μέρες, 7 ώρες και 43 λεπτά για να ολοκληρώσει μία περιστροφή γύρω από τη Γη και 29.5 μέρες για έναν κύκλο φάσεων.
Στις δεκαετίες του ‘70, ‘80 και ‘90, διάφορες έρευνες μικρής κλίμακας ανέφεραν ότι η περίοδος και οι φάσεις της ωορρηξίας συγχρονίζονταν με την «αύξουσα» φάση (όταν γεμίζει δηλαδή) του φεγγαριού, και την «σκοτεινή – φθίνουσα» φάση του κύκλου του φεγγαριού, αντίστοιχα.
Κάποιες από αυτές τις μελέτες βρήκαν επίσης συσχετίσεις ανάμεσα στις φάσεις του φεγγαριού, τις αλλαγές στα επίπεδα της μελατονίνης – μία ορμόνης που ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου- εγρήγορσης – και τη φάση του έμμηνου κύκλου.
Το 2005, μια έρευνα σε μια μικρή ομάδα από το Νεπάλ, έδειξε ότι οι γυναίκες, των οποίων η φάση ωορρηξίας ήταν συγχρονισμένη με την πανσέληνο, και οι οποίες έμειναν έγκυος κατά τη διάρκεια της πανσελήνου, ήταν πιθανότερο να γεννήσουν αγόρια. Όσες είχαν συλλάβει πριν την πανσέληνο ήταν πιθανότερο να γεννήσουν κορίτσια.
Ωστόσο, οι περισσότερες περίοδοι είναι απίθανο να «συγχρονιστούν» με συγκεκριμένες σεληνιακές φάσεις, εκτός αν αυτό συμβεί συμπτωματικά. Ο έμμηνος κύκλος μπορεί να διαρκέσει από 21-35 μέρες και η διάρκειά του αλλάζει με την ηλικία και τις ορμόνες.
Μια πιο πρόσφατη μετα-ανάλυση με 74 γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία απέρριψε την ιδέα ότι ο φεγγάρι έχει κάποια σχέση με τον έμμηνο κύκλο. Η μελέτη δεν βρήκε καμία συσχέτιση όσον αφορά στον κύκλο, τη γονιμότητα και τις φάσεις της σελήνης.
Το φεγγάρι και ο ύπνος
Είναι ευρέως διαδεδομένο ότι η πανσέληνος διαταράσσει τον ύπνο, κάνοντας τους ανθρώπους πιο ευάλωτους στην αυπνία. Υπάρχει κάτι το «μαγικό» στη ιδέα ότι το φεγγάρι θα μπορούσε να επηρεάσει τόσο προσωπικές πλευρές της ζωής μας.
Όμως υπάρχει κάποια επιστημονική βάση σε αυτή την ιδέα ή έχει γίνει μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία για αυτούς τους ανθρώπους που θεωρούν ότι επηρεάζονται από την πανσέληνο;
Γι’ άλλη μια φορά, τα στοιχεία δεν είναι πολλά και βασίζονται κυρίως σε μελέτες μικρής κλίμακας, αλλά εδώ φαίνεται ότι η πανσέληνος μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ύπνου ενός ανθρώπου. Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Sleep Medicine το 2014 εξέτασε την ποιότητα ύπνου 319 συμμετεχόντων κατά τη διάρκεια διαφορετικών σεληνιακών φάσεων.
Η έρευνα συμπέρανε ότι κατά τη διάρκεια της πανσελήνου, οι συμμετέχοντες είχαν μικρότερη αποτελεσματικότητα ύπνου. Αυτό σημαίνει ότι παρέμεναν ξύπνιοι ή κοιμόντουσαν ελαφριά τις περισσότερες ώρες της νύχτας.
Μια άλλη έρευνα που διεξήχθη το 2013 από την ομάδα του Christian Cajochen από το Πανεπιστήμιο του Basel στην Ελβετία έδειξε κάτι επίσης σημαντικό. Το πείραμά τους περιελάμβανε 17 υγιείς εθελοντές ηλικίας 20-31 ετών και 16 υγιείς εθελοντές ηλικίας 57-74 ετών. Οι εθελοντές συμφώνησαν να κοιμηθούν σε σκοτεινά δωμάτια χωρίς παράθυρα και η έρευνα διήρκεσε 3.5 μέρες.
Κατά τη διάρκεια, οι ερευνητές μετρούσαν αλλαγές στη δομή του ύπνου, στην εγκεφαλική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του ύπνου, αλλά και τα επίπεδα της κορτιζόλης και της μελατονίνης. Η ερευνητική ομάδα αργότερα θέλησε να εξετάσει τα ευρήματα σε σχέση με τις σεληνιακές φάσεις.
Στην ανάλυση βρήκαν ότι αμέσως πριν και μετά από πανσέληνο, οι συμμετέχοντες χρειάζονταν 5 λεπτά περισσότερα κατά μέσο όρο για να αποκοιμηθούν και η διάρκεια του ύπνου τους διαρκούσε 20 λεπτά λιγότερο. Ο ύπνος τους ήταν ελαφρύτερος από το συνηθισμένο και τα επίπεδα μελατονίνης τους επίσης έπεφταν κοντά στην ημέρα της πανσελήνου.
Οι ερευνητές δεν μπορούσαν να εξηγήσουν αυτές τις αλλαγές, αφού οι εθελοντές δεν εκτίθονταν στο φως της πανσελήνου. Σύμφωνα με τους ίδιους λοιπόν, ο σεληνιακός κύκλος φαίνεται να επηρεάζει τον ανθρώπινο ύπνο, ακόμα κι όταν κάποιος δεν «βλέπει» το φεγγάρι και δεν γνωρίζει σε ποια φάση βρίσκεται.
Φεγγάρι και ψυχική υγεία
Μια άλλη διαδεδομένη επίσης ιδέα είναι ότι η σελήνη επηρεάζει τη διάθεση και την ψυχολογία μας, και ότι η πανσέληνος, συγκεκριμένα, μπορεί να κάνει τους ανθρώπους πιο επιθετικούς. Στους θρύλους, η πανσέληνος πυροδοτεί την «μεταμόρφωση» από άνθρωπο σε λύκο ή λυκάνθρωπο, ένα μυθικό πλάσμα, το οποίο αντανακλά το πώς αντιλαμβάνονταν οι πρόγονοί μας τη δύναμη του φεγγαριού.
Μια έρευνα του 1984 ανέφερε ότι το ποσοστό εγκληματικότητας αυξανόταν τις νύχτες με πανσέληνο. Οι συγγραφείς της έλεγαν ότι αυτό οφειλόταν σε «ανθρώπινες παλίρροιες» που προκαλούνταν από την βαρυτική έλξη της σελήνης.
Και πιο πρόσφατη έρευνα, δημοσιευμένη το 2009, ανέφερε ότι τα ψυχιατρικά ιδρύματα δέχονταν περισσότερους ανθρώπους κατά τις πανσελήνους απ’ ό,τι συνήθως. Αυτή η μικρή έρευνα, η οποία εξέτασε στοιχεία 91 ασθενών με «με οξεία βίαια συμπεριφορά» βρήκε ότι το 23% αυτών των περιπτώσεων έφτασαν στα ιδρύματα κατά τη διάρκεια πανσελήνου.
Μάλιστα, οι ερευνητές ανέφεραν πως ήταν περίπου «ο διπλάσιος αριθμός σε σύγκριση με τις άλλες σεληνιακές φάσεις». Εντούτοις, άλλες έρευνες έχουν διαφωνήσει με την ιδέα ότι η πανσέληνος κάνει πιθανότερο το σενάριο κάποιος να βλάψει τον εαυτό του ή άλλους.
Συγκεκριμένα μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Psychiatry το 1998 δεν βρήκε καμία σημαντική σχέση ανάμεσα σε οποιαδήποτε φάση του φεγγαριού και στην αύξηση της βίαιης συμπεριφοράς.
Και το 2019 ερευνητές από την Ελβετία και τις ΗΠΑ ανέλυσαν τα δεδομένα 17.996 ατόμων που νοσηλεύτηκαν σε 15 διαφορετικά ψυχιατρικά ιδρύματα στο πέρασμα 10 χρόνων. Και σε αυτή την έρευνα δεν βρέθηκε κανένα στοιχείο που να συνδέει αυτούς τους δύο παράγοντες.
Ο λόγος που επιμένουμε ακόμα να πιστεύουμε σε «ακραίες» πεποιθήσεις δεν εδράζεται σε κάποια λογική κατανόηση της σχέσης σελήνης – ανθρώπου, αλλά περισσότερο σε μια πρωταρχική, συναισθηματική επιθυμία να πιστέψουμε ότι δεν είμαστε εξ ολοκλήρου υπεύθυνοι για τις δικές μας συμπεριφορές. Ωστόσο, όπως φαίνεται και από τη σχέση ύπνου – πανσελήνου, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί η βιολογία μας να επηρεάζεται κατά έναν μικρό, σχετικά ασήμαντο όμως βαθμό από τις σεληνιακές φάσεις.
Photo: Author/Depositphotos
[toggle title="Πηγές"]
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1046/j.1440-1614.1998.00442.x?referrer_access_token=2fT7oMWbXCVordRFSyabEFcP6X_2SPADgqOuugN7stOZJnP4P6ar_sPlQor7udcRP5V64S8v30giOJSW9CMSQ_eRXLfhvXTWlri05oePqfa9oWHVFmAhIgGoUK9Bxk0FCHBWfFWEeJrqzFUW5FAEzKMdaWMRdVvrHfM0DRNr85o%3D
https://smw.ch/en/article/doi/smw.2019.20070/
https://www.mja.com.au/journal/2009/191/11/dark-side-moon
https://www.bbc.com/news/health-23405941
https://www.cell.com/current-biology/fulltext/S0960-9822(13)00754-9
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1389945714003402?via=ihub
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16295726
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23889481
[/toggle]
