Η εποχή της κρίσης σηματοδοτεί μια νέα εποχή, εκείνη του φόβου όπως απερίφραστα διατύπωσε ο Σίγκμουντ Μπάουμαν. Και πράγματι, ο φόβος έγινε ο μεγάλος πρωταγωνιστής την τελευταία δεκαετία στη ζωή μας μετατρέποντάς την σε μια «τρελή κούρσα» τρόμου, άγχους και διαρκούς ανασφάλειας.
Το φαγητό του φόβου σερβίρεται ζεστό μα ξαναζεσταμένο και η συνταγή στερείται δημιουργικότητας κι έμπνευσης. Το ερώτημα είναι: Θα το φάμε; Ο φόβος επιλέγει επιμελώς τα προσωπεία του, μα η μαγιά βρίσκεται πάντα εντός μας. Τα πρόσωπα πολλά, μα όλα έχουν ίδια όψη.
Advertisment
Οικονομικός φόβος. Είναι ο φόβος της αβεβαιότητας που προκαλεί η οικονομική δυστοκία. Είναι το γνωστό «Πώς θα τα βγάλω πέρα;», είναι ο φόβος της ανεργίας που καταξοδεύει τα θεμέλια του αύριο, είναι τα τσακισμένα όνειρα όλων των μορφωμένων ανθρώπων που κοιτούν τα πτυχία τους να σαπίζουν στους γεμάτους υγρασία τοίχους των σπιτιών τους. Και ναι, είναι η καταπιεσμένη μαχητικότητα που θα έπρεπε να διοχετεύεται σε δημιουργική εργασία και υλοποίηση προσωπικών και κοινωνικών στόχων. Τη θέση της πήρε θριαμβευτικά η ακούσια αδράνεια.
Φόβος διαπροσωπικών σχέσεων. Είναι ο φόβος που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι να συσχετισθούν. Τα social media έχουν συμβάλλει κατά πολύ σε αυτό, δημιουργώντας μια φυλακή πλασματικών εμπειριών και μιας δήθεν ευτυχίας που ουδεμία σχέση έχει με την πραγματικότητα, εγκλωβίζοντας ακόμη περισσότερο τους ανθρώπους στο απρόσωπό της νταραβέρι και στο κυνήγι του life style που φυσικά δεν μπορούν να ανταποκριθούν, δεδομένων των οικονομικών συνθηκών. Η οθόνη και το πληκτρολόγιο έγιναν τα κανάλια επαφής των ανθρώπων, αντικαθιστώντας το γνήσιο βλέμμα, το άγγιγμα, την άμεση έκφραση, την εγγύτητα και την πραγματική αλληλεπιδραστική επικοινωνία , γιγαντώνοντας το φόβο της έκθεσης που απαιτεί μια αληθινή σχέση.
Φόβος της διαφορετικότητας. Είναι ο φόβος του να είσαι ο εαυτός σου σ’ ένα κόσμο με ψεύτικα είδωλα και πανομοιότυπα μοντέλα ύπαρξης που απολαμβάνουν την αποδοχή και ικανοποιούν τις απαιτήσεις της λαίμαργης κοινωνίας για τελειότητα, μια τελειότητα που σε καμία περίπτωση δεν έχει να κάνει με την ομορφιά.
Advertisment
Θα συνέχιζα με άλλα τόσα είδη φόβων της σύγχρονης ζωής αλλά κανένα νόημα δεν θα είχε κάτι τέτοιο, γιατί ο φόβος είναι Ένας. Είναι ο ίδιος ο Φόβος. Είναι αυτό το συναίσθημα που σε αποκόπτει από κάθε ζωηρή πτυχή του εαυτού σου και σε καταδικάζει στα υπόγεια δεσμωτήρια της ύπαρξης σου, σου αφαιρεί τη δύναμη σου και σε φυλακίζει μέσα στον ίδιο σου τον εαυτό. Είναι το ίδιο που σε κάνει θύτη του εαυτού σου, μα και θύμα των άλλων, ανίκανο να αντιδράσεις πόσο μάλλον να διεκδικήσεις μια ζωή που σου αξίζει.
Ποιος ακριβώς όμως είναι ο φόβος; Ο φόβος είναι η άμεση αντίδραση στην επικείμενη απειλή, είναι ένα συναίσθημα που κατεξοχήν είχε το ρόλο της εξασφάλισης της επιβίωσης του πρώτου ανθρώπου σε ένα κόσμο γεμάτο άγρια ζώα και προκλήσεις. Αυτή η απειλή σήμερα δεν υπάρχει, υπάρχουν όμως ένα σωρό άλλες απειλές που αναγνωρίζονται από το ανθρώπινο σύστημα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και είναι γνωστό πως ο φόβος δεν γνωρίζει από λογική και ούτε θέλει να συνεργαστεί μαζί της.
Εδώ όμως βρίσκεται και το κλειδί για να ανοίξεις την πόρτα στην πραγματική ζωή. Ο φόβος όπως και κάθε άλλο συναίσθημα είναι μια δική σου κατασκευή, παίρνει τα υλικά από το χρονοντούλαπο της ύπαρξης σου και περίτεχνα χτίζει τον τοίχο ολόγυρα σου με τα πιο ισχυρά. Γιατί αυτός είναι σκοπός του φόβου, η προστασία, η επιβίωση. Προκειμένου να σε κινητοποιήσει να προστατευτείς χρησιμοποιεί όλα εκείνα που σε αγγίζουν περισσότερο και αυτά μόνο εσύ τα γνωρίζεις. Εσύ είσαι ο κυρίαρχος αυτού του άρματος, εσύ κρατάς τα χαλινάρια του και μόνο εσύ μπορείς να τον χρησιμοποιήσεις για να φτάσεις στο δικό σου παράδεισο.
Πώς; Με το να γίνεις φίλος του. Γιατί ο φόβος ένα πράγμα δεν αντέχει, την Αγάπη. Αυτή είναι η «αχίλλειος πτέρνα» του φόβου . Αγαπώντας το φόβο σου κι όχι πολεμώντας αυτόν, γίνεσαι ο κυρίαρχος του παιχνιδιού και τότε όλες οι δυνατότητες ξεδιπλώνονται μπροστά σου. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι αγαπώντας το φόβο, κατανοείς την ύπαρξη του μέσα σου και προχωράς χέρι -χέρι με τόλμη σε όλα όσα δεν φανταζόσουν ότι μπορείς να κάνεις.
Χρησιμοποιείς το φόβο για να διακρίνεις όσα θες κι όσα δεν θες, όσα έχουν πραγματική σημασία και όσα είναι ευτελή κατασκευάσματα της σύγχρονης κοινωνίας. Το ζήτημα που χρειάζεται διευκρίνιση από μέρους σου, είναι η απειλή. Είναι όντως πραγματικές όλες αυτές οι απειλές ή είναι απλώς φαντάσματα της λυσσαλέας ανάγκης του ανθρώπου μέσα σε ένα υλιστικό μοντέλο ζωής και μιας απαρχαιωμένης μορφής ζωής που χρειάζεται ανανέωση και νέο αίμα στις φλέβες της;
Απαραίτητη προϋπόθεση, η στροφή σου προς τα μέσα. Μόνο εκεί μπορείς να βρεις με ποιο τρόπο έχτισες αυτό τον παιχνιδιάρη τυχοδιώκτη. Αυτή είναι η ευκαιρία που σου δίνει ο φόβος της σύγχρονης εποχής να ξαναχτίσεις τα οικοδομήματα που θα σε οδηγήσουν στην προσωπική σου τελείωση και στη δική σου Ιθάκη. Χωρίς το φόβο σου ίσως βολευόσουν στην μετριότητα, μαζί του πια είσαι αναγκασμένος να δουλέψεις για έναν καλύτερο άνθρωπο, έναν καλύτερο κόσμο.
Χαρά Πασχάλη, Φιλόλογος – Παιδαγωγός
Photo: Author/Depositphotos
