Ο Μαρία Μοντεσσόρι γεννιέται το 1870 στο Chiaravalle της Ιταλίας. Μεγαλώνει σ’ ένα περιβάλλον με αυστηρούς κανόνες, αν και η μητέρα της, πολύ στοργική, σέβεται την ελευθερία της. Στα 26 της χρόνια γίνεται μία από τις πρώτες γυναίκες στην Ιταλία που παίρνουν πτυχίο ιατρικής.
Εργάζεται στην ψυχιατρική κλινική του Πανεπιστημίου της Ρώμης και ασχολείται με παιδιά που θεωρούνται «καθυστερημένα». Εκεί ανακαλύπτει ότι τα παιδιά αυτά δεν έχουν κανένα παιχνίδι στη διάθεσή τους, παρόλο που χωρίς δράση δεν μπορούν να προοδεύσουν. Παράλληλα ανακαλύπτει τις έρευνες των Γάλλων παιδαγωγών Jean Itard (1774-1838) και Edouard Seguin (1812-1880) για τα «κουτά» παιδιά. Από το 1900 αποφασίζει να αφοσιωθεί στην παιδαγωγική.
Advertisment
Η Μαρία κάνει μια ομιλία στο Συνέδριο Παιδαγωγικής του Τορίνο το 1899. Λίγο μετά ο Guido Bacceli, υπουργός Παιδείας, της ζητά να κάνει ομιλίες στη Ρώμη. Τότε, μιλώντας για τα λεγόμενα «καθυστερημένα« παιδιά, λέει: «Διαισθάνθηκα ότι το πρόβλημα αυτής της νοητικής υστέρησης ήταν παιδαγωγικό και όχι ιατρικό… Έκανα ομιλίες για την ηθική εκπαίδευση».
Λίγο καιρό μετά δημιουργεί ένα σχολείο «ορθοφρένειας» όπου καταρτίζει εκπαιδευτικούς. Τους κάνει να συνειδητοποιήσουν τη σπουδαιότητα της παρατήρησης: «Παρατηρείτε και μην κρίνετε». Συμμετέχει σε πολλά συνέδρια στη Ρώμη και στη συνέχεια στο Παρίσι και συνεχίζει να εργάζεται με παιδιά με νοητική υστέρηση, στα οποία μαθαίνει να διαβάζουν, να γράφουν και να περνούν (με επιτυχία) τις εξετάσεις, όπως κάνει με τα «φυσιολογικά» παιδιά.
Το 1906 είναι το έτος ορόσημο στη ζωή της, όταν ασχολείται με παιδιά προσχολικής ηλικίας για τα οποία δημιουργεί την παιδαγωγική της μέθοδο. (…)Σήμερα λειτουργούν πάνω από 22.000 μοντεσσοριανά σχολεία και στις έξι ηπείρους.
Advertisment
Οι βασικές αρχές της παιδαγωγικής μοντεσσόρι
«Όλοι οι άνθρωποι, πριν γίνουν δυνατοί για να παλέψουν, ήταν αδύναμοι» – Μαρία Μοντεσσόρι
Κάθε παιδί είναι μοναδικό
Η Μαρία Μοντεσσόρι παρατήρησε ότι το παιδί από 0 έως 6 χρονών έχει ένα «μυαλό που απορροφά» σαν σφουγγάρι. Απορροφά όλα όσα αντιλαμβάνεται στο περιβάλλον του χωρίς να κάνει κάποια διάκριση μεταξύ καλού και κακού.
Σύμφωνα με τη Μαρία Μοντεσσόρι, κάθε παιδί είναι μοναδικό. Έχει τη δική του προσωπικότητα, τον δικό του ρυθμό ζωής, τα προτερήματά του και τις ενδεχόμενες δυσκολίες του. Όλα τα παιδιά διέρχονται από «περιόδους ευαισθησίας». Πρόκειται για ειδικές ευαισθησίες κατά τη διαδικασία ανάπτυξης, για περιόδους της ζωής του όπου το παιδί είναι ολοκληρωτικά «απορροφημένο» από μια ευαισθησία ειδικά για ένα συγκεκριμένο στοιχείο.
Αυτές οι παροδικές περίοδοι ολοκληρώνονται με την κατάκτηση του καθορισμένου στοιχείου. Μόλις το στοιχείο αυτό αναπτυχθεί, παύει να υπάρχει η «ευαισθησία». Κατά συνέπεια, είναι σημαντικό το περιβάλλον να προσφέρει στο παιδί στην κατάλληλη στιγμή τα μέσα για να αναπτυχθεί αξιοποιώντας αυτές τις περιόδους ευαισθησίας, που είναι οι εξής:
– Η περίοδος ευαισθησίας για τη γλώσσα, περίπου μεταξύ 2 μηνών και 6 χρονών: το παιδί ονομάζει τις έννοιες
– Η περίοδος ευαισθησίας για τον συντονισμό των κινήσεων, περίπου μεταξύ 18 μηνών και 4 χρονών: το παιδί εκλεπτύνει τη χρήση των χεριών του.
– Η περίοδος ευαισθησίας για την τάξη, περίπου από τη γέννηση έως τα 6 έτη: το παιδί ταξινομεί, διευθετεί, κατηγοριοποιεί, επεξεργάζεται έναν συλλογισμό.
– Η περίοδος ευαισθησίας για την εκλέπτυνση των αισθήσεων, περίπου από 18 μηνών έως 5 χρονών.
– Η περίοδος ευαισθησίας για την κοινωνική συμπεριφορά, περίπου από 2.5 χρονών έως 6 χρονών.
– Η περίοδος ευαισθησίας για τα μικρά αντικείμενα, μια σύντομη περίοδος κατά τον 2ο χρόνο του παιδιού.
Αν εμείς οι ενήλικες πιστεύουμε ότι αυτές οι περίοδοι ευαισθησίας, ισχύουν πράγματι, καταλαβαίνουμε ότι δεν πρέπει να προγραμματίζουμε την ανάπτυξη του παιδιού. Η φύση έχει ήδη κάνει τον δικό της προγραμματισμό. Οφείλουμε μόνο να εξασφαλίζουμε ένα περιβάλλον που σέβεται αυτές τις περιόδους ευαισθησίας. Ένα τέτοιο περιβάλλον πρέπει:
– Να παρέχει ασφάλεια και να είναι το ίδιο ασφαλές.
– Να είναι ήρεμο.
– Να προσφέρει πολλές ευκαιρίες εξερεύνησης.
– Να είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες κάθε περιόδου.
– Να σέβεται την τάξη.
– Να εξασφαλίζει την ελευθερία δράσης του παιδιού.
Απόσπασμα από το βιβλίο της Delphine Gilles Cotte με τίτλο «Εκπαιδευτικά παιχνίδια με τη μέθοδο Μοντεσσόρι» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο. Μπορείτε να το βρείτε εδώ
Photo: Author/Depositphotos
