Μπορεί ο στωικισμός να εμπνεύσει ώστε να απολαμβάνουμε ουσιαστικά τη ζωή μας;
Ο Στωικισμός είναι μία από τις πιο σημαντικές φιλοσοφικές σχολές των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων (300 π.Χ. – 250 μ.Χ. περίπου) που ιδρύθηκε στην Αθήνα από τον Ζήνωνα τον Κιτιέα και είχε ως κέντρο την «Ποικίλη Στοά» από όπου η Σχολή, πήρε το όνομά της. Σημαντικά ονόματα Στωικών φιλοσόφων εκείνης της εποχής υπήρξαν ο Κλεάνθης, ο Χρύσιππος και ο Διογένης της Βαβυλώνας, από των οποίων όμως το έργο δεν διασώθηκε τίποτα, μετά την αρχαιότητα, και ό,τι γνωρίζουμε για τη σκέψη τους βασίζεται σε αναφορές μεταγενέστερων συγγραφέων.
Advertisment
Αντίθετα, αργότερα, κατά τον 1ο και 2ο αιώνα μ.Χ., τρεις μεγάλες φυσιογνωμίες της αρχαίας Ρώμης, ασπάστηκαν τον Στωικισμό, αναγνωρίζοντάς τον σαν οδηγό για να ζει κανείς μια καλύτερη ζωή. Ο λόγος, για τον Σενέκα, τον Επίκτητο και τον Μάρκο Αυρήλιο, από των οποίων τα έργα, έχουν διασωθεί σημαντικά κείμενα.
Ποια ήταν όμως εκείνη η φιλοσοφία που συνέδεσε τρεις τόσο διαφορετικές ζωές, του Σενέκα (δάσκαλος του αυτοκράτορα Νέρωνα), του Επίκτητου (ένας πρώην σκλάβος που κέρδισε την ελευθερία του και ίδρυσε τη δική του φιλοσοφική σχολή) και του Μάρκου Αυρήλιου (αυτοκράτορας της Ρώμης); Και τι ήταν αυτό που πρέσβευαν οι σπουδαίοι αυτοί Στωικοί φιλόσοφοι;
Τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα αλλά και σε πολλά άλλα, θα βρούμε μέσα στο βιβλίο του λέκτορα της Φιλοσοφίας John Sellars «Η Τέχνη των Στωικών» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Διόπτρα. Μέσα από αναφορές σε γεγονότα της ζωής και του έργου τους, ο Sellars, μας δείχνει ότι σπουδαίοι στωικοί φιλόσοφοι μπορούν να μας εμπνεύσουν και να μας υποδείξουν πώς πρέπει να ζούμε για να κάνουμε τη ζωή μας πιο ουσιαστική αλλά και πιο όμορφη.
Advertisment
Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι οι βασικές ιδέες τους που ενέπνεαν τους ανθρώπους της εποχής τους, εξακολουθούν να εμπνέουν και τους ανθρώπους της δικής μας, σύγχρονης εποχής.
Πώς πρέπει να ζούμε;
Πώς να κατανοήσουμε τη θέση μας στον κόσμο;
Πώς να συνεχίζουμε όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά;
Πώς να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας;
Πώς να φερόμαστε στους άλλους;
Πώς να ζούμε μια ζωή, αντάξια ενός λογικού ανθρώπου;
Είναι μερικά, από εκείνα που έχει να μας διδάξει αυτό το μικρό, πολύτιμο βιβλίο, αρχίζοντας από το τι μπορούμε να ελέγξουμε και τι όχι, μαθαίνοντας με ποιο τρόπο η σκέψη μας μπορεί να προκαλέσει βλαβερά συναισθήματα, ποια είναι η θέση μας στον κόσμο και ποια η σχέση μας με τους άλλους ανθρώπους, που συμβάλλει στην ευτυχία ή τη δυστυχία μας.
Σύμφωνα με τους Στωικούς, καθήκον του ανθρώπου είναι να βρίσκεται σε αρμονία με το Σύμπαν, το οποίο, ως λογικό και αγαθό, του μεταφέρει τις ιδιότητές του. Αν κάποιος βλάπτει τους άλλους για το δικό του όφελος, είναι σαν να υπονομεύει την ίδια του τη φύση. Οι Στωικοί δεν αρνούνταν τον υλικό κόσμο ούτε όμως εξαρτιόνταν από αυτόν.
Απλά, ζούσαν μέσα του ήρεμα ενώ παράλληλα, συμμετείχαν σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής. Πίστευαν πως η φιλοσοφία τους ήταν θεραπεία για το πνεύμα του ανθρώπου και έδιναν μεγάλη βαρύτητα στο να φροντίζει κανείς την ψυχή του και να μην προσκολλάται στα «αδιάφορα» όπως τα αποκαλούσαν, πράγματα όπως η επίγεια επιτυχία, το χρήμα ή η φήμη.
Στην εποχή μας, όπου έχουμε ανάγκη από διδασκαλίες και προσωπικότητες που να μας εμπνέουν, ο στωικισμός έχει να παίξει το δικό του ρόλο στην παγκόσμια εξέλιξη. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι τα τελευταία χρόνια, έχει επανέλθει στο προσκήνιο. Οι αρχές του, απλές, κατανοητές και εφαρμόσιμες, μπορεί να υιοθετηθούν από τους σύγχρονους ανθρώπους που θέλουν να δουν τη ζωή τους να αλλάζει προς το καλύτερο. Γι’αυτούς, το βιβλίο «Η Τέχνη των Στωικών» θα είναι ένας πολύτιμος σύμμαχος και δάσκαλος.
