Ο δρόμος της αυτοβελτίωσης άνοιξε για μένα όταν έπειτα από μια προσωπική κρίση, και αφού αντεπεξήλθα, συνειδητοποίησα ότι είχα μεγαλύτερη δύναμη από όση φανταζόμουν. Και φυσικά, μαζί με την αποδοχή της μεγαλύτερης δύναμης, ήρθε και η αποδοχή της μεγαλύτερης ευθύνης. Γιατί η αυτογνωσία και η ανάληψη της ευθύνης της ζωής και του περιβάλλοντός σου είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Στο δρόμο της δικής μου αυτοβελτίωσης, έχω διαβάσει και συνεχίζω να διαβάζω πολλά βιβλία. Πρόσφατα, όμως, ήρθε στα χέρια μου το βιβλίο «Το Παράδοξο του Χιμπατζή» του Βρετανού ψυχιάτρου Steve Peters. Ο καθηγητής, λοιπόν, έχει δημιουργήσει ένα πρόγραμμα διαχείρισης του νου που αποκαλεί «Το Παράδοξο του Χιμπατζή» και ο τρόπος απόδοσής του ομολογώ ότι με εξέπληξε. Μέσα από μια εκλαϊκευμένη απλοποίηση, διαχωρίζει τον νου σε τρία μέρη, τον Άνθρωπο, τον Χιμπατζή και τον Υπολογιστή.
Advertisment
Ιδού, λοιπόν, 5 απίθανα πράγματα που έμαθα διαβάζοντας το βιβλίο:
Μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τον τρόπο που σκεφτόμαστε και εκφραζόμαστε.
Όπως έγραψα πιο πάνω, ο συγγραφέας διαχωρίζει τον εγκέφαλο σε τρία μέρη, τον Άνθρωπο, τον Χιμπατζή και τον Υπολογιστή. Όπου άνθρωπος είναι η προσωπικότητά μας και το κέντρο της λογικής μας σκέψης. Ο Χιμπατζής, από την άλλη, είναι μια ανεξάρτητη συναισθηματική μηχανή που έχει αυτόνομη υπόσταση και πολλές φορές συγκρούεται με την ανθρώπινη προσωπικότητά μας.
Advertisment
Είναι τουλάχιστον πέντε φορές ισχυρότερος και φιλτράρει πρώτος κάθε πληροφορία. Έτσι, οι παρορμήσεις, τα ένστικτα και οι αυθόρμητες αντιδράσεις προκαλούνται τις περισσότερες φορές από τον Χιμπατζή, ο οποίος αν αφεθεί ανεξέλεγκτος μπορεί να «καπελώσει» την προσωπικότητά μας.
Ο Υπολογιστής είναι απλά ένας αποθηκευτικός χώρος, άρα η πραγματική μάχη γίνεται μεταξύ Ανθρώπου και Χιμπατζή. Κάθε φορά που φλερτάρουμε, που αντιδρούμε ακραία, που φερόμαστε συναισθηματικά, χωρίς λογική σκέψη, δίνουμε τα ηνία στη δεύτερη αυτή προσωπικότητα.
Κάθε φορά, για παράδειγμα, που ανησυχούμε, επιτρέπουμε στον Χιμπατζή να μας ελέγχει. Το βιβλίο μας βοηθά με εξαιρετικά απλό τρόπο να καταλάβουμε πότε δρούμε από την πλευρά του ανθρώπου και πότε από την πλευρά της συναισθηματικής μας μηχανής.
Μπορούμε να διαχειριστούμε τον Χιμπατζή μας και να τον κάνουμε σύμμαχό μας.
Ο συγγραφέας ξεκαθαρίζει ότι ο Χιμπατζής είναι όπως ένα κατοικίδιο. Είναι διαφορετικό από εμάς, αλλά εμείς οφείλουμε να το εκπαιδεύουμε ώστε να συνεργάζεται καλά με τους άλλους. Καθώς δεν μπορούμε να αλλάξουμε τη φύση του, τη δύναμή του και τον τρόπο που λειτουργεί, μπορούμε ωστόσο να τον κατανοήσουμε, να καλύπτουμε τις ανάγκες του και να τον διαχειριζόμαστε.
Με λίγα λόγια, το ζητούμενο δεν είναι να απαγορεύσουμε στον εαυτό μας να έχει παρορμήσεις. Ίσα ίσα, πρέπει να του εξασφαλίσουμε τον χώρο για να εκφραστούν, και μάλιστα, ο χώρος αυτός να είναι ασφαλής και ελεγχόμενος. Έτσι, μπορούμε να κάνουμε αυτή την παντοδύναμη πλευρά του εαυτού μας σύμμαχό μας.
Μπορούμε να αλλάξουμε βαθιά ριζωμένα προγράμματα και μοτίβα συμπεριφοράς που δεν εξυπηρετούν πια τη ζωή μας.
Ο συγγραφέας επισημαίνει τη δυναμική των προγραμμάτων που εγκαθίστανται κατά την παιδική μας ηλικία, κυρίως από τους γονείς, αλλά και το περιβάλλον μας. Τα προγράμματα αυτά τρέχουν στο παρασκήνιο της ζωής μας και μας ωθούν στη λήψη αποφάσεων που πιστεύουμε ότι είναι πραγματικές επιλογές οι οποίες απορρέουν από την ελεύθερη βούλησή μας.
Όλοι κατά καιρούς βλέπουμε ότι έχουμε κάποια μοτίβα συμπεριφοράς ή αντίδρασης σε καταστάσεις τα οποία θα θέλαμε να αποβάλουμε, αλλά δυσκολευόμαστε να το κάνουμε και τα επαναλαμβάνουμε ξανά και ξανά. Αυτά τα προγράμματα λοιπόν μπορούν να αλλάξουν σύμφωνα με τον συγγραφέα, ο οποίος παρέχει συγκεκριμένες μεθόδους για να τα εντοπίσουμε και να τα αλλάξουμε.
Μπορούμε να… «διαβάσουμε» και να διαχειριστούμε καλύτερα τους άλλους.
Καθώς διαβάζουμε και κατανοούμε καλύτερα τον τρόπο σκέψης μας και τις πηγές από όπου απορρέουν οι αντιδράσεις μας, μπορούμε να διακρίνουμε τις διαφορές και στους άλλους. Πόσες φορές βλέπουμε έναν άνθρωπο, αλλά ακούμε έναν Χιμπατζή να μας μιλάει ή να αντιδράει!
Στα κορναρίσματα στους δρόμους, στους οργισμένους συναδέλφους μας, ακόμα και στον/η σύντροφό μας. Σκέφτηκα ότι πολλές φορές είναι οι Χιμπατζήδες μας που καβγαδίζουν και όχι οι άνθρωποι που αγαπάμε και μας αγαπούν. Κάθε φορά που μια απλή κουβέντα μετατρέπεται σε πολεμικό επεισόδιο σημαίνει ότι οι δύο άνθρωποι έχουν πάει στο παρασκήνιο και έχουν λύσει τα λουριά των Χιμπατζήδων τους.
Όταν συνειδητοποιούμε όμως ότι ο άλλος απέναντί μας δεν είναι ο εαυτός του αλλά η ανεξέλεγκτη συναισθηματική μηχανή μέσα του, τότε αποκτάμε ψυχραιμία και μπορούμε να διαχειριστούμε τα πράγματα έτσι ώστε να μη φτάνουμε ποτέ σε ακραίες συγκρούσεις. Τέλος, μας δίνεται η δυνατότητα να μιλήσουμε με τέτοιον τρόπο ώστε να αφυπνίσουμε την ανθρώπινη προσωπικότητα μέσα του και να μετατρέψουμε τις διαφωνίες σε πραγματικές εποικοδομητικές συζητήσεις.
Μπορούμε να πραγματοποιήσουμε τα όνειρά μας εάν βάζουμε τους σωστούς στόχους.
Ο συγγραφέας κάνει έναν εξαιρετικά κατανοητό και βοηθητικό διαχωρισμό μεταξύ ονείρων και στόχων: Όνειρο είναι κάτι που θέλουμε να συμβεί, αλλά δεν μπορούμε να το ελέγξουμε εξ ολοκλήρου. Το όνειρο δέχεται εξωτερικές επιρροές, οπότε δεν μπορούμε να εγγυηθούμε το αποτέλεσμά του. Αντίθετα, οι στόχοι είναι επιθυμίες που βρίσκονται 100% κάτω από τον δικό μας έλεγχο. Και οι στόχοι είναι αυτοί που μπορούν να βοηθήσουν στην υλοποίηση των ονείρων μας. Για παράδειγμα, αν το όνειρο είναι να κερδίσω σε έναν αγώνα ταχύτητας, οι στόχοι είναι να κάνω πολύ καλή προπόνηση, να τρέφομαι υγιεινά και να έχω σωστή πνευματική στάση.
Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να μάθουμε να θέτουμε στόχους που μπορούν να υλοποιήσουν τα όνειρά μας. Και γιατί είναι τόσο σημαντικό να διαχωρίζουμε τα όνειρα από τους στόχους; Διότι όταν θέτουμε ως στόχο κάτι το οποίο δεν ελέγχουμε 100%, τότε αισθανόμαστε απειλή και ενεργοποιούμε τον Χιμπατζή. Στην αντίθετη περίπτωση, ενεργοποιούμε τον Άνθρωπο και άρα τις λογικές μας ικανότητες ώστε να τον πετύχουμε. Βρήκα αυτόν τον διαχωρισμό καταπληκτικό και συνειδητοποίησα πόσο μπερδεμένες είναι αυτές οι έννοιες στο μυαλό των περισσοτέρων από εμάς.
Καταλήγοντας, το βιβλίο βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα τόσο τον εαυτό μας όσο και τους άλλους, αλλά και πώς να πραγματοποιήσουμε ουσιαστικές αλλαγές στη ζωή μας.
Διαβάζεται εύκολα, είναι κατανοητό, με πολλά παραδείγματα, και δίνει συγκεκριμένες μεθόδους και εργαλεία για να κάνουμε σημαντικές αλλαγές στην προσωπική και επαγγελματική μας ζωή.
Εύχομαι καλή ανάγνωση!
Πέτρος Ντερζιώτης
Το βιβλίο του Steve Peters με τίτλο «Το παράδοξο του χιμπατζή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα και μπορείτε να το βρείτε εδώ
