Ζούμε σε μια εποχή όπου αναβιώνει το φαινόμενο του ρατσισμού και των διακρίσεων, όπου οι άνθρωποι αντί να αγαπιούνται, στοχοποιούνται λόγω των μοναδικών χαρακτηριστικών τους. Μικρά παιδιά βιώνουν την ανισότητα στο σχολείο, παραγκωνίζονται και εκφοβίζονται επειδή είναι χαμηλών τόνων, πολύ αδύνατα, με περιττά κιλά ή πολύ έξυπνα. Το γυναικείο φύλο κάθε ηλικίας, σε περιπτώσεις, συνεχίζει να αμφισβητείται για τις ικανότητές του και οι αλλοδαποί, οι άνθρωποι με αναπηρίες ή μεγάλης ηλικίας, αντιμετωπίζονται ως υποδεέστεροι και μοιάζει σαν να μην έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άλλους τους “φυσιολογικούς”.
Το διαφορετικό ξενίζει, και δημιουργεί αισθήματα ενόχλησης και ανασφάλειας. Άλλος λόγος είναι ότι στη φύση της προσωπικότητας υπάρχει ανάγκη υπεροχής του άλλου. Αυτό οδηγεί σε συμπεριφορές σύγκρισης μέσω της κριτικής και ανταγωνισμού.
Advertisment
Ο ρατσισμός και η διάκριση σαν συμπεριφορά δείχνει ότι δεν υπάρχει αντίληψη στην αναγκαία και φυσική ύπαρξη της διαφορετικότητας. Αλλιώς θα ήταν σαν να είχαμε βγει από το ίδιο καλούπι. Οι αρετές που φέρουμε στο DNA μας και οι διαφορές στις δεξιότητες που αναπτύσσουμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας είναι αυτές που μας καθιστούν χρήσιμους και απαραίτητους στη ζωή την δική μας και των άλλων.
Η διαφορετικότητα φέρνει την συμπλήρωση, και την συνένωση. Επίσης αυτό που καθορίζει την ανθρώπινη ύπαρξη είναι ότι πίσω από την εμφάνιση, το φύλο και πίσω από την κουλτούρα βρίσκεται μια ψυχή που αισθάνεται με τον ίδιο τρόπο.
Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε στα παιδιά την έννοια της ισότητας;
Στην πραγματικότητα, τα μικρά παιδιά διακατέχονται από μια έμφυτη σοφία και αίσθηση αλληλεγγύης. Ένα παιδάκι δεν φοβάται να κάτσει δίπλα σε κάποιον που έχει διαφορετικό χρώμα δέρματος, δεν θα κοροϊδέψει ποτέ τον συμμαθητή του που είναι σε αναπηρικό καροτσάκι ούτε θα προσβάλει τον φίλο του ο οποίος δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να αγοράσει καινούργια ρούχα και παπούτσια. Το παιδί αυτό, θα αποδεχθεί αβίαστα την διαφορετικότητα που υπάρχει γύρω του, και χωρίς να το σκεφτεί θα μοιραστεί το φαγητό του και το καινούργιο του παιχνίδι και όταν θα κοιτάει τον έγχρωμό του φίλο, θα βλέπει απλά τον Γιώργο, τον Κώστα ή τη Μαρία και όχι τον Αφρικανό, τον Πακιστανό ή οποιασδήποτε άλλης εθνικότητας συμμαθητή του.
Advertisment
Μήπως λοιπόν το πρόβλημα ξεκινά όταν εμείς οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και η κοινωνία γενικότερα, παρεμβαίνουμε στη φύση τους και τα βομβαρδίζουμε με τα στερεότυπα και τις περιοριστικές αντιλήψεις που κουβαλάμε; Ας δούμε πώς μπορούμε να αλλάξουμε αυτό που συμβαίνει.
Μέσω της μίμησης
Τα παιδιά μεγαλώνοντας βλέπουν, ακούν και παρατηρούν το περιβάλλον τους και απλά το μιμούνται. Μιμούνται συμπεριφορές, ενστερνίζονται απόψεις και στη συνέχεια πράττουν όπως ακριβώς έχουν μάθει. Οφείλουμε λοιπόν να είμαστε το σωστό παράδειγμα. Να μιλάμε με σεβασμό για τον συνάνθρωπό μας, να μην ασκούμε κριτική και να προσέχουμε τι συζητάμε μπροστά στα παιδιά. Έτσι θα τους καλλιεργήσουμε ήθος, αξίες και δεξιότητες ώστε να έχουν τα απαραίτητα εφόδια και γνώσεις για να υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Μια οικογένεια με αλληλοσεβασμό, χωρίς κριτική
Αν ο γονέας σέβεται το παιδί του και του επιτρέπει να εκφράσει τα αληθινά του συναισθήματα και σκέψεις, τότε το παιδί νιώθει ασφάλεια και αποδοχή. Όταν δεν υπάρχει κριτική από τα μέλη της οικογένειας μεταξύ τους αλλά σεβασμός, τότε το παιδί μαθαίνει τον σεβασμό στον άλλο. Αυτό το παιδί δεν θα αναπαράγει την κριτική στο περιβάλλον του.
Η πραγμάτωση της ισότητας των φύλων μέσα από την οικογένεια
Το παιδί δημιουργεί την άποψή του για το τι εστί άνδρας και τι γυναίκα απλά παρατηρώντας τους γονείς του, έτσι καλείστε μέσα από το γονεϊκό σας ρόλο να περάσετε τα σωστά μηνύματα. (Ότι η σχέση σας βασίζεται στο σεβασμό και όχι στην επίδειξη δύναμης, ότι αναγνωρίζονται η αξία και οι δυνατότητες του καθενός, ότι οι αδυναμίες του ενός καλύπτονται από τις ικανότητες του άλλου, ότι η γυναίκα έχει ίσα δικαιώματα με τον άνδρα). Αδράξτε λοιπόν την ευκαιρία να διδάξετε στο παιδί ότι το φύλο του κάθε ανθρώπου δεν καθορίζει τις ικανότητές του, τις επιθυμίες του, τις επιλογές του και το πως πρέπει να φέρεται.
Αποκτώντας Εμπειρίες
Τα ταξίδια, η επαφή με άλλους λαούς και πολιτισμούς, τα βιβλία, το θέατρο και η ενασχόληση με τις τέχνες είναι δώρα πολύτιμα για τα παιδιά, καθώς ανοίγουν τους ορίζοντες και διευρύνουν τη σκέψη τους. Εκμεταλλευόμενοι λοιπόν τη κάθε στιγμή, μπορείτε να ανοίξετε μαζί τους συζητήσεις κοινωνικού περιεχομένου (ρατσισμός, σεξισμός, σεξουαλικός προσανατολισμός, αναπηρίες κλπ) και να τους εμφυσήσετε τον τρόπο με τον οποίο εσείς βλέπετε το κόσμο.
Η αξία της Ενσυναίσθησης
Με τον όρο ενσυναίσθηση εννοούμε την ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε, να κατανοούμε και να αισθανόμαστε τα συναισθήματα και τις ανησυχίες ενός άλλου ατόμου. Ένα συναίσθημα το οποίο μας ωθεί να φερόμαστε με σεβασμό και συμπόνια στους άλλους ανθρώπους.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί μας να εξοικειωθεί με αυτήν. Με το να το παροτρύνουμε να βοηθά ανθρώπους που το έχουν ανάγκη και να το συγχαίρουμε για αυτή του τη πράξη, θα αρχίσει να αντιλαμβάνεται ότι κάθε άνθρωπος έχει τις δικές του ανάγκες και ότι είναι σημαντικό να νοιαζόμαστε για αυτές, ακόμα και αν δεν συνάδουν με τις δικές μας. Τα παραμύθια και τα παιδικά έργα είναι επίσης ένας υπέροχος τρόπος ώστε να μπει το παιδί στη θέση των χαρακτήρων και να ταυτιστεί με τα συναισθήματά τους. Πως πιστεύεις ότι νιώθει τώρα ο ήρωας; Γιατί λες να νιώθει έτσι; Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να τον βοηθήσουμε;
Περνώντας τις αξίες με συζήτηση και σεβασμό
Όταν το παιδί επισημάνει μια συμπεριφορά η οποία δεν υποδηλώνει ισότητα, τότε χρειάζεται να την σταματήσουμε άμεσα, είτε είμαστε γονείς είτε εκπαιδευτικοί. Όχι με επίπληξη αλλά με συζήτηση, καθοδηγούμενη από αγάπη, σεβασμό και ενδιαφέρον. Με αυτόν τον τρόπο θα καταφέρουμε όχι απλά να αναβάλλουμε την εκδήλωση μια άσχημης συμπεριφοράς αλλά να την εξαλείψουμε εντελώς.
Επίσης, στις ερωτήσεις των παιδιών για τη διαφορετικότητα που παρατηρούν χρειάζεται να απαντάμε εμπεριστατωμένα και με απόλυτη φυσικότητα. Πχ. ‘Μαμά Γιατί αυτός ο κύριος έχει άλλο χρώμα δέρματος;’ Χρειάζεται να δοθεί μια απάντηση απαλλαγμένη από κάθε ρατσιστική στερεοτυπική αντίληψη. Μπορείτε να του εξηγήσετε ότι είναι από άλλη χώρα, τους λόγους για τους οποίους κάποιοι άνθρωποι επιλέγουν ή αναγκάζονται να μεταναστεύσουν και ότι παρά το διαφορετικό χρώμα δέρματος είναι ένας άνθρωπος με συναισθήματα, ανάγκες και δικαιώματα όπως όλοι μας.
“Σε αγαπώ και σε αποδέχομαι όπως ακριβώς είσαι”
Όταν ένα παιδί έχει βιώσει την αποδοχή και του έχει επιτραπεί να είναι ο εαυτός του, νιώθει γεμάτο και δεν έχει υπολείμματα καταπίεσης και θυμού τα οποία μπορεί μελλοντικά να οδηγήσουν σε ξεσπάσματα και βίαιες συμπεριφορές απέναντι σε άλλους. Μαθαίνει να τιμά και να σέβεται την διαφορετικότητά του και να είναι υπέρμαχος της ισότητας και της ελεύθερης έκφρασης των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Σε μια εποχή λοιπόν όπου οι συνθήκες συνεχώς μεταβάλλονται και που πολλοί αρέσκονται στο να χαρακτηρίζουν όλα εκείνα τα στοιχεία που διαφοροποιούν τους ανθρώπους ως μειονεκτήματα, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη να αντισταθούμε σε αυτή την λογική και ο καθένας με τον τρόπο του να παλέψει για να διατηρήσει τις πραγματικές αξίες της ζωής αναλλοίωτες. Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και αυτή είναι η γοητεία του.
Αντί λοιπόν να φοβόμαστε και να δείχνουμε με το δάχτυλο ό,τι μας ξενίζει, είναι προτιμότερο να το αγκαλιάζουμε και να το υπολογίζουμε ως ισάξιο μέρος του όλου, μόνο έτσι θα έρθει η εξέλιξη τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Χρειάζεται να καλλιεργήσουμε κλίμα ασφάλειας στο σπίτι και στο σχολείο για όλα τα μέλη μέσα από την αναγνώριση των θετικών χαρακτηριστικών του καθενός.
Χρειάζεται να εντοπίζουμε και να αλλάζουμε την ανάγκη του ανταγωνισμού, που θέλει να είναι κάποιος καλύτερος και κάποιος χειρότερος από τον άλλο. Χρειάζεται να αναπτύξουμε την αξία της αμοιβαίας συνύπαρξης, με σεβασμό και αγάπη.
Φωτεινή Μπαλή – Ψυχοθεραπεύτρια
