Η ανάγκη για σύνδεση – δηλαδή το να διαμορφώνουμε και να διατηρούμε τον ελάχιστο τουλάχιστον αριθμό θετικών, σταθερών, στενών σχέσεων – είναι ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό που επηρεάζει όλη μας την ύπαρξη, που επιτρέπει την υγιή ροή των συναισθημάτων, των σκέψεων και των συμπεριφορών. Αν και η εκούσια μοναχικότητα αποδεικνύεται σοφή επιλογή για την δημιουργικότητα (και το να είναι κανείς μόνος δεν σημαίνει ότι νιώθει και μοναξιά), τι συμβαίνει όταν οι άνθρωποι εξαναγκαζόμαστε σε απομόνωση και στερούμαστε σοβαρά αυτή τη θεμελιώδη ανθρώπινη ανάγκη;
Το εκπληκτικό εδώ είναι ότι ενώ υπάρχουν πολλές έρευνες που μελετούν το αίσθημα της μοναξιάς, παρατηρείται μια έλλειψη επιστημονικών μελετών και στοιχείων σε σχέση με τις επιδράσεις της σοβαρής εξαναγκαστικής απομόνωσης. Αφού η ανάγκη για σύνδεση είναι τόσο βασική, τότε η στέρησή της θα πρέπει να παρουσιάζει παρόμοιες επιδράσεις στον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά όπως και η στέρηση άλλων βασικών αναγκών όπως το φαγητό και ο ύπνος.
Advertisment
Το συναίσθημα του «θέλω», δηλαδή η βαθιά ανθρώπινη επιθυμία, έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την μετάδοση ντοπαμίνης στο δίκτυο ανταμοιβής του εγκεφάλου. Αυτό το δίκτυο συνίσταται στον προμετρωπιαίο φλοιό, τον επικληνή πυρήνα, μέρος του ιπποκάμπου, η αμυγδαλή, η κοιλιακή καλυπτρική περιοχή, η μέλαινα ουσία και το ραβδωτό. Αυτές είναι ακριβώς οι περιοχές που ενεργοποιούνται και αλληλεπιδρούν ως απόκριση σε εικόνες φαγητού όταν πεινάμε, σε εικόνες σχετικές με ναρκωτικές ουσίες για όσους είναι εθισμένοι και σε ανθρώπους με προβλήματα εθισμού στα τυχερά παιχνίδια.
Τι συμβαίνει όμως με τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις; Για τα κοινωνικά ζώα, θα περίμενε κανείς ότι οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις θα ήταν μια πρωταρχική ανταμοιβή. Όμως, μέχρι τώρα τέτοιες έρευνες έχουν διεξαχθεί αποκλειστικά σε εργαστηριακά ποντίκια. Το 2016, οι Gillian Matthews και συνεργάτες βρήκαν ότι μετά από 24 ώρες απομόνωσης, οι νευρώνες της ντοπαμίνης σε κάποιες από τις παραπάνω περιοχές ενεργοποιούνταν, όταν τα ποντίκια αναζητούσαν κοινωνική αλληλεπίδραση, δηλαδή επαφή με άλλα ποντίκια.
Αυτοί οι νευρώνες της ντοπαμίνης παρουσίασαν παρόμοια μοτίβα ενεργοποίησης και σε άλλα είδη επιθυμίας. Φαίνεται ότι η οξεία κοινωνική απομόνωση σε αυτά τα ποντίκια οδήγησε σε μια αντίστροφη κατάσταση, η οποία αύξησε το κίνητρο για κοινωνική εμπλοκή. Όμως, οι ερευνητές αμφιβάλλουν για το αν αυτά τα αποτελέσματα ισχύουν και για τους ανθρώπους, ειδικά από τη στιγμή που είναι αδύνατο να αξιολογήσουμε αν ένα ποντίκι νιώθει υποκειμενικά μοναξιά.
Advertisment
Η Livia Tomova από το ΜΙΤ, εμπνεύστηκε από αυτές συγκεκριμένα τις έρευνες και αποφάσισε να μελετήσει την ίδια υπόθεση, αυτή τη φορά σε ανθρώπους. Βέβαια, οι ερευνητές είχαν αρκετές μεθοδολογικές προκλήσεις να ξεπεράσουν. Για αρχή, μία μόνο μέρα κοινωνικής απομόνωσης δεν είναι αρκετή για έναν άνθρωπο και το ότι είναι μόνος τους δεν μεταφράζεται απαραίτητα στο ότι νιώθει και απομονωμένος. Η μοναχικότητα μπορεί να λειτουργήσει και θεραπευτικά σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στην έντονη κόπωση.
Για να ξεπεράσουν αυτή τη δυσκολία, απομόνωσαν υγιείς ανθρώπους για 40 ώρες χωρίς να έχουν καμία πρόσβαση σε διαδίκτυο, κινητό ή βιβλία. Στη συνέχεια, για να ξεπεράσουν το πρόβλημα της μέτρησης, χρησιμοποίησαν βελτιστοποιημένα πρωτόκολλα απεικόνισης του εγκεφάλου και έναν διαθέσιμο «άτλα» των περιοχών.
Για να μετρήσουν την επιθυμία τους, οι ερευνητές έδωσαν στους συμμετέχοντες εικόνες των αγαπημένων τους κοινωνικών δραστηριοτήτων, φαγητών και μια ευχάριστη βασική συνθήκη (λουλούδια) για να μπορέσουν να ξεχωρίσουν τις εγκεφαλικές αποκρίσεις σε αυτά τα διαφορετικά ερεθίσματα. Τι βρήκαν οι ερευνητές;
Η κοινωνική απομόνωση στον εγκέφαλο
Μετά από 10 ώρες κοινωνικής απομόνωσης – και ακόμα και παρά το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες γνώριζαν ακριβώς πόσο θα διαρκέσει η στέρηση – ανέφεραν σημαντικά εντονότερη κοινωνική επιθυμία, μοναξιά, δυσφορία, αντιπάθεια για την απομόνωση και μειωμένα επίπεδα ευτυχίας σε σύγκριση με την συνηθισμένη τους κατάσταση. Παρομοίως, τα ίδια ευρήματα παρατηρήθηκαν 10 ώρες νηστείας από το φαγητό.
Οι ερευνητές, λοιπόν, βρήκαν παρόμοια δραστηριότητα στις προαναφερθείσες εγκεφαλικές περιοχές τόσο για τη στέρηση φαγητού (πείνα) όσο και για την στέρηση της κοινωνικές σύνδεσης (απομόνωση). Υπήρχε διακύμανση ως προς την ένταση της κοινωνικής επιθυμίας μετά από την περίοδο απομόνωσης. Ωστόσο, όσοι ανέφεραν εντονότερη επιθυμία για σύνδεση μετά από την απομόνωση παρουσίασαν και μεγαλύτερη εγκεφαλική απόκριση σε κοινωνικά ερεθίσματα.
Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι διακυμάνσεις ανάμεσα στους συμμετέχοντες εξηγούνται επίσης εν μέρει από την διακύμανση στα προϋπάρχοντα χρόνια επίπεδα μοναξιάς. Οι συμμετέχοντες με υψηλότερα επίπεδα χρόνιας μοναξιάς ανέφεραν μικρότερη επιθυμία για κοινωνική επαφή μετά από 10 ώρες απομόνωσης ως απόκριση σε κοινωνικά ερεθίσματα. Αυτά τα ευρήματα συμφωνούν με προηγούμενες έρευνες που δείχνουν ότι η χρόνια μοναξιά συσχετίζεται με λιγότερα κίνητρα να εμπλακούν κοινωνικά με άλλους.
Πηγή:
www.creativitypost.com/psychology/forced-social-isolation-causes-neural-craving-similar-to-hunger
