Οι ναρκισσιστές συχνά έχουν δυσλειτουργικές και λίγες σχέσεις, εν μέρει επειδή τις χρησιμοποιούν για αυτοεξυπηρετικούς σκοπούς (π.χ. για να νιώσουν καλά με τον εαυτό τους, να βελτιώσουν την κοινωνική τους θέση). Παράλληλα, προσπαθούν να διατηρήσουν τις ερωτικές τους σχέσεις και να αποφύγουν τον χωρισμό και την εγκατάλειψη ή την απιστία μέσω ορισμένων καλά μελετημένων στρατηγικών, που κι άλλοι άνθρωποι χρησιμοποιούν. Αυτές οι στρατηγικές ονομάζονται συμπεριφορές διατήρησης του/της συντρόφου.
Οι συμπεριφορές διατήρησης των συντρόφων περιλαμβάνει τις τακτικές της προσφοράς παροχών και την πρόκληση κόστους. Η πρώτη συμπεριφορά αναφέρεται σε τακτικές χαμηλού ρίσκου που αυξάνουν την ικανοποίηση από τη σχέση. Κάποια παραδείγματα είναι η προσφορά κοπλιμέντων ή δώρων, οτιδήποτε θετικό θα μπορούσε να δημιουργήσει θετικό συναίσθημα στον/στη σύντροφο.
Advertisment
Οι συμπεριφορές πρόκλησης κόστους, από την άλλη μεριά, είναι τακτικές υψηλού κινδύνου που καθιστούν την απιστία ή τον χωρισμό πολύ δύσκολο και με κακές συνέπειες για τον/την άλλο/η σύντροφο. Αν και αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να στοχεύουν σε πιθανούς αντίζηλους, συχνότερα κατευθύνονται προς τον ίδιο τον σύντροφο. Κάποια παραδείγματα είναι η άμεση τιμωρία του ατόμου (π.χ. οικονομικές δυσκολίες, περιορισμός της επικοινωνίας με φίλους και οικογένεια) ή και έμμεσα (π.χ. χρήση μορφών ψυχολογικής χειραγώγησης).
Η τακτική της πρόκλησης κόστους προσδιορίζεται ως υψηλού κινδύνου επειδή ο/η σύντροφος υπάρχει πιθανότητα να απαντήσει φεύγοντας τελικά από τη σχέση, δηλαδή ενέχει ένα ρίσκο. Γι’ αυτό και σπάνια αυτή η τακτική χρησιμοποιείται μόνη της, προτιμάται να συνοδεύεται και από την προσφορά παροχών.
Η χρήση των τακτικών από τους ναρκισσιστές μέσα από μια έρευνα
Για να εξετάσουν αυτή τη συσχέτιση, ο Zeigler-Hill και οι συνεργάτες του χρησιμοποίησαν ένα μοντέλο που ονομάζεται «Ναρκισσιστικός θαυμασμός και Ανταγωνιστισμός». Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, οι ναρκισσιστές προσπαθούν να διατηρήσουν μια επιδεικτική (πομπώδης) αίσθηση εαυτού μέσω μίας εκ των ακόλουθων στρατηγικών:
Advertisment
– Ναρκισσιστικός θαυμασμός (αυτο-προώθηση και αυτο-ενίσχυση): Οι ναρκισσιστές προσπαθούν και καταφέρνουν να αποκτήσουν κοινωνικό θαυμασμό, προωθώντας τον εαυτό τους, χρησιμοποιώντας διάφορους τύπους «γοητείας» ώστε να φαίνονται πάντα οι καλύτεροι.
– Ναρκισσιστικός ανταγωνισμός (ανταγωνιστική αυτοάμυνα και αυτό-προστασία): Με αυτό τον τρόπο, οι ναρκισσιστές υπερασπίζονται τον εαυτό τους με επιθετικό τρόπο. Για παράδειγμα, υποτιμούν τον αντίπαλο, τον μειώνουν για να δείξουν εκείνοι ανώτεροι. Αυτή η στρατηγική χρησιμοποιείται κυρίως όταν η πρώτη αποτυγχάνει.
Για να εξετάσει πώς ο ναρκισσιστικός θαυμασμός και ο ανταγωνισμός συσχετίζονται με τις προαναφερθείσες στρατηγικές διατήρησης των συντρόφων, οι ερευνητές διεξήγαγαν 3 έρευνες:
– Έρευνα 1η: 625 φοιτητές, μέσος όρος ηλικίας τα 20 έτη, το 82% λευκοί. Τα κριτήρια για τη συμμετοχή τόσο σε αυτή όσο και στις άλλες έρευνες περιελάμβανε το να έχουν μια ετεροφυλοφιλική σχέση για τουλάχιστον 3 μήνες.
– Έρευνα 2η: 349 συμμετέχοντες, ίδιος μέσος όρος ηλικίας.
– Έρευνα 3η: 373 άτομα, ίδιος μέσος όρος ηλικίας. Το 86% αυτών είχαν σχέση, το 8% συζούσε, το 1% ήταν αρραβωνιασμένο και το 5% παντρεμένοι.
Από τους συμμετέχοντες ζητήθηκε να συμπληρώσουν διάφορα ερωτηματολόγια αξιολόγησης του ναρκισσισμού. Επιπλέον, εξετάστηκαν οι συμπεριφορές διατήρησης των συντρόφων, η αντιδραστική ζήλια, η καχύποπτη ζήλια, ο προσανατολισμός κυριαρχίας και ο προσανατολισμός κύρους.
Ποια ήταν τα αποτελέσματα της έρευνας
Οι ερευνητές βρήκαν θετικές συσχετίσεις ανάμεσα στον ναρκισσιστικό θαυμασμό και την τακτική προσφοράς παροχών και ανάμεσα στην ανταγωνιστικότητα και την τακτική πρόκλησης κόστους. Πιο συγκεκριμένα, τα δεδομένα έδειξαν ότι οι τακτικές θαυμασμού για τη διατήρηση των ερωτικών σχέσεων είναι παρόμοιες με τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται για τη διατήρηση ενός μεγαλειώδους εαυτού.
Για να το καταλάβουμε αυτό, χρειάζεται να έχουμε ένα παράδειγμα στο νου μας. Όταν ένας ναρκισσιστής δίνει ένα δώρο στον/στη σύντροφό του, προσφέρει μια παροχή, άρα και ικανοποίηση ώστε να τον/τη κρατήσει, αλλά επίσης προωθεί τον εαυτό τους, ενισχύει την θετική του εικόνα.
Ως προς τον ναρκισσιστικό ανταγωνισμό, φαίνεται ότι αυτός συνδέεται με τακτικές πρόκλησης κόστους (π.χ. πρόκληση φόβου, εξαναγκασμό, σωματική βία). Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη ότι όσοι χρησιμοποιούν κυρίως αυτές τις στρατηγικές έχουν και τις λιγότερες, αλλά και πιο δυσλειτουργικές σχέσεις. Ακόμα κι αν ο στόχος αυτής της στρατηγικές είναι η διατήρηση της σχέσης και η αποφυγή της απιστίας, η χρήση απειλών και εξουσίας τελικά ενθαρρύνει την απιστία και την λήξη της σχέσης.
Με λίγα λόγια, για να διατηρήσουν τις σχέσεις τους, οι ναρκισσιστές που συχνά αδυνατούν να προωθήσουν και να ενισχύσουν τον εαυτό τους, απειλούν και φοβερίζουν τους συντρόφους τους. Όσοι έχουν πόρους και εύκολα αυτο-προωθούνται είναι πιθανό να προτιμήσουν να προσφέρουν πράγματα και υπηρεσίες στους συντρόφους τους. Όμως, αν νιώσουν έντονη ζήλεια, αυτοί οι ίδιοι ναρκισσιστές θα χρησιμοποιήσουν τις απειλές ή το φόβο.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/finding-new-home/202012/how-narcissists-keep-their-mates-leaving-or-cheating
