Σχεδόν όλα όσα κάνουμε, όλα όσα είμαστε, βασίζονται στις συνδέσεις μεταξύ των κυττάρων, στις συνάψεις, που σχηματίζονται στον εγκέφαλό μας. Πράγματι, για μεγάλο χρονικό διάστημα θεωρήθηκε ότι ο εγκέφαλος των ενηλίκων ήταν ουσιαστικά «σταθερός» και δεν είχε τη δυνατότητα να αλλάξει σημαντικά.
Τα σύγχρονα στοιχεία υποδεικνύουν ότι αυτή η υπόθεση δεν είναι πλέον ιδιαίτερα ακριβής και αναγνωρίζεται πια όλο και περισσότερο από την επιστημονική κοινότητα ότι ο ενήλικος εγκέφαλος είναι πιο ευέλικτος, πιο μεταβλητός, απ’ ό,τι είχε αρχικά υποτεθεί. Ακόμα κι έτσι, η ιδέα ότι ο εγκέφαλός μας καταναλώνει ενεργά τον εαυτό του, τρώγοντας ουσιαστικά διάφορα μέρη του, είναι παράξενη. Παρ’ όλα αυτά, αυτό ακριβώς συμβαίνει, συνεχώς. Γιατί όμως;
Advertisment
Η φαγοκυττάρωση είναι μια διαδικασία κατά την οποία τα κύτταρα περιβάλλουν και καταναλώνουν μικρότερα κύτταρα ή μόρια, προκειμένου να τα απομακρύνουν από το σύστημα. Βασικά, τα κύτταρα τρώνε άλλα κύτταρα ή ουσίες. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα βασίζεται σε αυτό – τα εξειδικευμένα λευκά αιμοσφαίρια καταναλώνουν παθογόνους μικροοργανισμούς, απαλλάσσοντάς μας έτσι από αυτούς και από την ενοχλητική τους επίδραση στο σώμα μας.
Η φαγοκυττάρωση συμβαίνει στον εγκέφαλο συνεχώς. Ενώ η απομάκρυνση των παθογόνων μικροοργανισμών και άλλων εισβολέων είναι προφανώς πολύ σημαντική, η φαγοκυττάρωση συμβαίνει απλώς και μόνο για να διατηρηθεί η λειτουργία του εγκεφάλου ως έχει, δηλαδή για τη διατήρηση της ομοιόστασης.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο εγκέφαλος είναι ένα απίστευτα πολυάσχολο και απαιτητικό όργανο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, καταναλώνει περίπου το ένα τρίτο του έτοιμου ενεργειακού αποθέματος του σώματος, μόνο και μόνο επειδή παραμένει ζωντανός και κάνει ό,τι χρειάζεται να κάνει. Αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλος είναι κάτι σαν μια κυτταρική ατμομηχανή – συμβαίνουν αμέτρητες πολύπλοκες διεργασίες μεταξύ και εντός των εγκεφαλικών μας κυττάρων, συνεχώς.
Advertisment
Το θέμα είναι ότι όλες αυτές οι διεργασίες θα έχουν υποπροϊόντα που είναι άχρηστα. Οι λειτουργίες του εγκεφάλου δημιουργούν πολλά υπολείμματα. Κι αυτά τα άχρηστα υποπροϊόντα χρειάζεται να απομακρυνθούν, αφού σε αντίθετη περίπτωση συσσωρεύονται και διαταράσσουν τα πράγματα, όπως ακριβώς η μη αποκομιδή απορριμμάτων για μήνες θα έκανε τους κατοικημένους δρόμους πολύ δύσβατους και ανθυγιεινούς. Πολλά από αυτά τα κυτταρικά «σκουπίδια» απομακρύνονται όταν κοιμόμαστε (αυτή είναι μια θεωρία για το γιατί κοιμόμαστε), και οι διαδικασίες που περιλαμβάνουν τη φαγοκυττάρωση είναι ο τρόπος με τον οποίο απομακρύνονται.
Εντούτοις, δεν πρόκειται μόνο για την καθημερινή καθαριότητα. Πολλές φορές, οι συνδέσεις στον εγκέφαλο χρειάζεται να απομακρυνθούν ή να αλλάξουν. Όταν φτάνουμε στην εφηβεία, ξεκινά μια διαδικασία που ονομάζεται «κλάδεμα» (pruning), κατά την οποία όλες οι αχρησιμοποίητες νευρολογικές συνδέσεις που συσσωρεύουμε κατά την παιδική ηλικία απομακρύνονται και οι πόροι που καταλάμβαναν άσκοπα ανακατευθύνονται σε πιο χρήσιμα πράγματα, καθιστώντας τον εγκέφαλο πιο αποδοτικό και έτοιμο για την ενήλικη ζωή. Κι όλα αυτά συμβαίνουν επειδή ο εγκέφαλος, με μια πολύ πραγματική έννοια, τρώει τον εαυτό του. Αλλά με τρόπους που τον κάνουν καλύτερο, όχι χειρότερο.
Ο εγκέφαλός μας δεν είναι στατικός. Είναι ευέλικτος, προσαρμόσιμος, αντιδρά συνεχώς σε ό,τι του φέρνει η ζωή. Αυτή είναι σε μεγάλο βαθμό η πηγή της δύναμής του. Αλλά δεν θα ήταν σε θέση να το κάνει αυτό αν δεν ήταν πρόθυμος να τρώει μέρη του εαυτού του σε τακτική βάση.
Πηγή:
www.sciencefocus.com/the-human-body/does-the-brain-eat-itself
