Έχετε ξυπνήσει ποτέ το πρωί – ή ακόμα και στη μέση της νύχτας – για να διαπιστώσετε ότι το σώμα σας βρίσκεται ήδη σε πλήρη κατάσταση μάχης ή φυγής, δηλαδή σε έντονη εγρήγορση σα να έχετε πιει ήδη καφέ;
Οι κρίσεις πανικού είναι εκπληκτικά συχνές – τουλάχιστον το ένα τρίτο από εμάς θα βιώσουν μία κάποια στιγμή στη ζωή τους, σύμφωνα με τη Cindy Aaronson PhD, κλινική ψυχίατρο στο Mount Sinai Health System στη Νέα Υόρκη. Αν και τα συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο, συχνά περιλαμβάνουν ταχυπαλμία, δύσπνοια, ζαλάδα, εφίδρωση, τρέμουλο, ναυτία, μυρμήγκιασμα ή μούδιασμα στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών και μια συντριπτική αίσθηση επικείμενης καταστροφής.
Advertisment
Για πολλούς ανθρώπους, αυτές οι ανησυχητικές αισθήσεις – οι οποίες μπορεί να μιμούνται εκείνες μιας καρδιακής προσβολής ή άλλης σοβαρής ιατρικής κατάστασης – συνοδεύονται από την πεποίθηση ότι πρόκειται να πεθάνουν. Για άλλους, υπάρχει μια αίσθηση «εξωπραγματικού», όπου ο χρόνος και η αντίληψη μπερδεύονται. Οι ήχοι ακούγονται διαφορετικοί – αισθανόμαστε σα να βρισκόμαστε σε ένα τούνελ και τα πράγματα είναι μακριά – τα χρώματα φαίνονται διαφορετικά. Οι άνθρωποι μερικές φορές το περιγράφουν ως μια αποσυνδετική εμπειρία. Νιώθουν ότι θα χάσουν τον έλεγχο και το νου τους.
Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι που βρίσκονται στη δίνη μιας κρίσης πανικού εμφανίζονται στα επείγοντα περιστατικά πιστεύοντας ότι παθαίνουν καρδιακή προσβολή ή ότι πνίγονται. Αλλά παρά το πόσο τρομακτικά μπορεί να είναι αυτά τα επεισόδια, δεν είναι εγγενώς επικίνδυνα, λέει ο Justin Feinstein, κλινικός νευροψυχολόγος, εξηγώντας στο ted.
Αντίθετα, οι κρίσεις πανικού είναι μια εκδήλωση μη συγχρονισμού του εγκεφάλου και του σώματος: Είναι μια αντίδραση φόβου του οργανισμού που συμβαίνει σε μια εντελώς ακατάλληλη στιγμή.
Advertisment
Τι συμβαίνει στο σώμα μας κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού
Παρόλο που οι ψυχίατροι ερευνούσαν τι ακριβώς είναι ο πανικός από τα μέσα έως τα τέλη του 1800, ο όρος «διαταραχή πανικού» δεν είχε εμφανιστεί στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών μέχρι το 1980. Οι ειδικοί εξακολουθούν να μην είναι σίγουροι για το τι ακριβώς κρύβεται πίσω από αυτή τη διαταραγμένη σύνδεση εγκεφάλου-σώματος.
«Μερικές φορές, ο πανικός μπορεί να ξεκινά από το ίδιο το σώμα και στη συνέχεια να δημιουργεί διεργασίες μέσα στον εγκέφαλό μας. Άλλες φορές, ο εγκέφαλός μας μπορεί να ξεκινήσει την κρίση πανικού, η οποία στη συνέχεια εκδηλώνεται στο σώμα», λέει ο Feinstein. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να παίζουν ρόλο η γενετική ή οι αλλαγές στη λειτουργία του εγκεφάλου. Σε άλλες, το στρες αποτελεί βασικό παράγοντα.
Αλλά μόλις πυροδοτηθεί μια επίθεση, ο «καταρράκτης» σωματικών αντιδράσεων είναι σχεδόν καθολικός. Συνήθως, αρχίζει με κάτι που προκαλεί ταχυκαρδία. Αυτό μπορεί να είναι ένα ερέθισμα στο περιβάλλον – ίσως ένας ήχος ή μια μυρωδιά που συνδέουμε με ένα τραυματικό γεγονός – ή ακόμη και κάτι τόσο αθώο όσο μια δόση καφεΐνης. Σε μια κρίση πανικού, η ταχυκαρδία ενεργοποιεί έναν συναγερμό κινδύνου στον εγκέφαλο και στέλνει την αντίδραση φόβου στο σώμα.
Η αμυγδαλή – ένα ζεύγος νευρικών δεσμίδων μεγέθους αμυγδάλου που βρίσκεται θαμμένο στο βάθος του εγκεφάλου και παίζει βασικό ρόλο στην επεξεργασία των συναισθημάτων – στέλνει ένα σήμα κινδύνου στον υποθάλαμο – ένα μικροσκοπικό κέντρο εντολών που βρίσκεται στην κορυφή του εγκεφαλικού στελέχους και συντονίζει ακούσιες σωματικές λειτουργίες όπως η αναπνοή, η αρτηριακή πίεση και ο καρδιακός παλμός. Ο υποθάλαμος εκτοξεύει μηνύματα μέσω του αυτόνομου νευρικού συστήματος προς τα επινεφρίδια, προτρέποντάς τα να πλημμυρίσουν την κυκλοφορία του αίματος με ορμόνες όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη. Αυτοί οι χημικοί αγγελιοφόροι ενεργοποιούν τα αντανακλαστικά επιβίωσης του σώματός μας και το προετοιμάζουν να αναλάβει αμυντική δράση.
Οι κόρες των ματιών διαστέλλονται. Ο ρυθμός της αναπνοής αυξάνεται, επιτρέποντας στο σώμα μας να προσλάβει επιπλέον οξυγόνο. Ο κυτταρικός μεταβολισμός μετατοπίζεται για να μεγιστοποιήσει την ποσότητα της γλυκόζης που είναι διαθέσιμη στον εγκέφαλο και τους μύες. Το αίμα εκτρέπεται μακριά από μη απαραίτητες περιοχές όπως τα δάχτυλα των χεριών, των ποδιών και του στομάχου και προς τους κύριους μύες των χεριών και των ποδιών, ώστε είτε να καταπολεμήσουν μια απειλή είτε να διαφύγουν.
Αυτό, με λίγα λόγια, αποτυπώνει την παραδοσιακή επιστημονική σκέψη σχετικά με την κρίση πανικού. Πρόσφατες έρευνες, βέβαια, υποδηλώνουν ότι μπορεί να εμπλέκονται και άλλες δομές στο βάθος του εγκεφάλου, όπως ο νησιωτικός φλοιός και άλλες.
Πώς μπορούμε σταδιακά να τις διαχειριζόμαστε
Για να χαρακτηριστεί μια αντίδραση ως κρίση πανικού, τα συμπτώματα πρέπει να εμφανίζονται γρήγορα ή μέσα σε λίγα λεπτά. Και υπάρχουν και καλά νέα: Οι κρίσεις συνήθως κορυφώνονται και υποχωρούν μέσα σε 10 ή 15 λεπτά, και υπάρχουν ορισμένες σταθερές τεχνικές που μπορούν να μας βοηθήσουν να τις ξεπεράσουμε.
Η κυριότερη από αυτές είναι να αναγνωρίζουμε την εμπειρία μας ως κρίση πανικού και όχι ως μια πιο σοβαρή ιατρική κρίση και να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι δεν υπάρχει τίποτα σωματικά επικίνδυνο σε αυτήν. «Το να γνωρίζουν απλώς τι είναι βοηθά τους ανθρώπους», λέει ο Aaronson. Για να είστε σίγουροι, ελέγξτε ξανά ότι δεν αντιμετωπίζετε συμπτώματα ειδικά για καρδιακή προσβολή, όπως πίεση στο στήθος ή πόνο που συσσωρεύεται ή αντανακλάται στο χέρι ή στο σαγόνι.
Μόλις τα αποκλείσετε αυτά, θυμηθείτε: Ο πανικός πάντα περνά και εστιάζοντας σε αυτή την πεποίθηση, μπορείτε να τον χειριστείτε. Φυσικά, αυτό είναι πιο εύκολο να το λέμε παρά να το κάνουμε όταν νιώθουμε ότι ασφυκτιούμε ή ότι χάνουμε τον έλεγχο. Χρειάζεται εξάσκηση, αλλά οι ειδικοί λένε ότι όσο περισσότερο το κάνουμε, τόσο καλύτερα το καταφέρνουμε.
Αν μπορείτε, βρείτε ένα ήσυχο σημείο όπου μπορείτε να συζητήσετε με τον εαυτό σας γιατί αισθάνεστε αυτό που αισθάνεστε. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε στον εαυτό σας: «Αισθάνομαι ζάλη επειδή το αίμα μου ανακατευθύνεται στα άκρα μου. Αναπνέω δυνατά επειδή το σώμα μου ανταποκρίνεται με έναν εξελιγμένο τρόπο στην αδρεναλίνη. Ό,τι κάνει το σώμα μου αυτή τη στιγμή, είναι σχεδιασμένο για να με κρατήσει ασφαλή και να με προστατεύσει».
Όταν το κάνετε αυτό, προσκαλείτε μια άλλη περιοχή του εγκεφάλου στη συζήτηση – τον μετωπιαίο φλοιό. Αυτή η περιοχή είναι υπεύθυνη για τη συνειδητή σκέψη, την κρίση και την επίλυση προβλημάτων. Φέρνοντας μια αίσθηση περιέργειας και ανάλυσης στον τρόπο με τον οποίο παρατηρείτε αυτές τις αισθήσεις μπορεί να σας βοηθήσει να τονίσετε ότι πρόκειται απλώς για παροδικές φυσικές διεργασίες. Το άλλο σημαντικό εργαλείο στην εργαλειοθήκη είναι η αναπνοή. Οι περισσότεροι άνθρωποι αναπνέουμε κατά μέσο όρο από 12-20 φορές το λεπτό. Και όταν υπεραναπνέουμε, εύκολα διπλασιάζουμε αυτό το ποσοστό.
Συνιστά να προσπαθούμε να επιβραδύνουμε σταδιακά την αναπνοή μας σε 5-10 αναπνοές ανά λεπτό και να επιδιώκουμε να κάνουμε τις εκπνοές μας μεγαλύτερες από τις εισπνοές μας. Αυτή η απλή τεχνική ενεργοποιεί την παρασυμπαθητική αντίδραση – τον ηρεμιστικό «ξάδελφο» της μάχης ή της φυγής.
Η θεραπεία μπορεί επίσης να βοηθήσει. Τόσο η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία όσο και η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία έχουν αποδειχθεί ωφέλιμες, καθώς βοηθούν από τη μία στο να εντοπίσουμε τις ρίζες των κρίσεων από την άλλη να τις διαχειριστούμε ή αναχαιτίζουμε, όταν έρχονται.
«Τελικά, οι κρίσεις πανικού είναι απλώς ο φόβος του φόβου», λέει ο Aaronson. Όπως το σώμα ανταποκρίνεται στον ιό της γρίπης με πυρετό, μπορεί μερικές φορές να ανταποκριθεί στον φόβο πυροδοτώντας μια κρίση πανικού. Αλλά με λίγη βοήθεια και μερικές βασικές τεχνικές στο οπλοστάσιό σας, μπορείτε να πάρετε τον αέρα τους.
Πηγή:
ideas.ted.com/the-science-behind-panic-attacks-and-what-can-you-do-to-manage-them
