Κατά τη διάρκεια των ομιλιών μου και των εκπαιδεύσεών μου για ανάπτυξη των ηγετικών δεξιοτήτων, συχνά ακούω δηλώσεις όπως: «Ο κόσμος εκτιμά την ειλικρινή ανατροφοδότηση, ώστε να γνωρίζει το πού βρίσκεται. Η ανατροφοδότηση είναι απαραίτητη για την πρόοδο. Οι άνθρωποι μαθαίνουν από τις αποτυχίες τους». Αυτές οι διαπιστώσεις όμως είναι μόνο κατά ένα μέρος σωστές. Η ανατροφοδότηση κάποιες φορές δεν λειτουργεί. Είναι επικίνδυνο να πιστεύουμε ότι οι συμβουλές και η ανατροφοδότηση αποτελούν τους μόνους καλύτερους τρόπους για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να εξελίσσονται.
Η ανατροφοδότηση μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη όταν κάποιος επιθυμεί να επιτύχει έναν στόχο, αλλά η συμπεριφορά του παρακωλύει την πρόοδό του. Ωστόσο, αν οι άνθρωποι αυτοί δεν ζητήσουν την καθοδήγησή σας ή δεν επιθυμούν να τους δείξετε τον τρόπο, οι «χρήσιμες» πληροφορίες που τους δίνετε προς διόρθωση των λαθών τους συχνά γεννούν άμυνες ή μειώνουν την αυτοπεποίθησή τους. Πιθανώς να σας αντιπαθήσουν ή θα διστάσουν να πάρουν ρίσκο στο μέλλον, μειώνοντας την ικανότητά τους να φτάσουν στον στόχο τους.
Advertisment
Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να βελτιώνονται. Είναι πρόθυμοι να συζητούν τις προκλήσεις και τους διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης μελλοντικών καταστάσεων. Αλλά αυτό που δεν θέλουν είναι κατευθυντήριες μίας μόνο κατεύθυνσης, που να εστιάζουν επίσης μόνο στο τι πήγε στραβά.
Η επίδραση της αρνητικής ανατροφοδότησης
Η ανατροφοδότηση δεν λειτουργεί, αν το άτομο δεν μπορεί να επεξεργαστεί και απορροφήσει αυτό που του λέτε. Πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι άνθρωποι, δεν εκπαιδεύονται από την παιδική τους ηλικία να δέχονται με άνεση την κριτική. Όταν τους δίνεται αρνητική ανατροφοδότηση, μετακινούνται προς μια ψυχική και συχνά σωματική αμυντική στάση. Αυτό κλείνει, αντί να ανοίγει, τους ορίζοντες του νου τους. Μπορεί να δέχονται αυτό που προσφέρετε, αλλά ο εγκέφαλός τους δεν απορροφά πλήρως, ούτε και χρησιμοποιεί τις πληροφορίες αυτές με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.
Ακόμα και η πιο καλοπροαίρετη των κριτικών πυροδοτεί μια συναισθηματική αντίδραση, εισάγει την ένταση στη σχέση και βαλτώνει την επικοινωνία, παρά τη θέση ή τα χρόνια εμπειρίας του αποδέκτη της εκάστοτε ανατροφοδότησης. Οι άνθρωποι θέλουν να μάθουν και να εξελιχθούν, αλλά έχουν επίσης μια βασική ανθρώπινη ανάγκη για αποδοχή. Η ανεπιθύμητη, μονόδρομη κριτική λοιπόν πληγώνει. Η κριτική που έχει ζητηθεί μπορεί επίσης να είναι επώδυνη, αν δεν βοηθήσετε το ίδιο το άτομο να κατανοήσει την οπτική του, τις επιλογές και να αναγνωρίσει τις καλές τους προθέσεις.
Advertisment
Θετική ενίσχυση και μάθηση
Ο καθηγητής Adam Kepecs (ερευνητής στο εργαστήριο Cold Spring Harbor των ΗΠΑ) υποστηρίζει ότι οι αισθητήριες πληροφορίες επιδρούν στο πώς μαθαίνουμε. Όταν ανακαλούμε νίκες που καταφέραμε από δικές μας στρατηγικές, η θετική συμπεριφορά ενισχύεται. Η απελευθέρωση της ντοπαμίνης οικοδομεί την αυτοπεποίθηση και αυξάνει τις πιθανότητες ένα άτομο να πάρει γρήγορες, ξεκάθαρες αποφάσεις, όταν έρθει αντιμέτωπο ξανά με παρόμοιες καταστάσεις.
Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι μαθαίνουν πιο αποτελεσματικά από τις επιτυχίες τους, παρά από τις αποτυχίες τους. Η απελευθέρωση της ντοπαμίνης σε συνδυασμό με τη θετική ενίσχυση αυξάνουν την ικανότητα της μάθησης και την πρακτική εφαρμογή της. Όσο πιο συχνά πετυχαίνετε, τόσο μεγαλύτερη η επιθυμία σας να ρισκάρετε.
Ο εγκέφαλος χρειάζεται αποδείξεις αυτής της επιτυχίας για να ενισχύσει την μετέπειτα προσπάθεια. Ο πρωταρχικός στόχος του είναι η επιβίωσή σας, η προστασία από το κακό, που συμπεριλαμβάνει και την αίσθηση ντροπής. Αν δέχεστε μόνο αρνητικές κριτικές, θα γίνετε διστακτικοί στο μέλλον. Μπορεί ακόμα και να τα παρατήσετε.
Αν κάποιος έχει έναν στόχο που θέλει να επιτύχει, αλλά οι πράξεις του τον οδήγησαν σε ανεπιθύμητα αποτελέσματα, η συζήτηση μαζί του για την επίδραση των αποφάσεων του μπορεί να αποδειχθούν βοηθητικές. Η εστίαση χρειάζεται να μείνει στο στόχο και χρειάζεται να συνδυαστεί με άλλες συζητήσεις που να εστιάζουν στις καλές ποιότητες του ατόμου. Και μην επαναλαμβάνετε τη λέξη «αποτυχία» κατά τη συζήτησή σας. Ο εγκέφαλος μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα τα λάθη παρά τις αποτυχίες.
Συζητήσεις ανάπτυξης αντί για κριτική
Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει με το ζόρι να πιέσετε κάποιον να συζητήσει. Εντούτοις, αν υπάρχει θέληση και πρόθεση, εδώ σας παρουσιάζουμε 7 στάδια που καλό είναι να λάβετε υπόψη σας.
1. Συζητήστε τακτικά. Γιατί έτσι θα έχετε μεγαλύτερες πιθανότητες να αναγνωρίσετε τις νίκες και την καλή προσπάθεια, όταν αυτές υπάρχουν.
2. Δημιουργήστε ένα ασφαλές περιβάλλον. Πριν μπείτε στο δωμάτιο, υπενθυμίστε στον εαυτό σας τις επιθυμίες και τις ελπίδες τους για το μέλλον. Αν είστε εκνευρισμένος/η , προσπαθήσετε να νιώσετε αισιόδοξοι και πρόθυμοι για συζήτηση. Να θυμάστε επίσης ότι κάνουν ό,τι μπορούν με ό,τι γνωρίζουν. Χρειάζονται να ακουστούν με σεβασμό.
3. Ξεκινήστε τη συζήτηση. Ξεκινήστε, ρωτώντας τους σχετικά με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Ακούστε και συνοψίστε. Μοιραστείτε κι εσείς αυτό που έχετε βιώσει ως επίδραση της συμπεριφοράς τους και πώς αυτό επηρεάζει την επίτευξη των στόχων τους. Ρωτήστε πώς μπορείτε να στηρίξετε τη μάθηση και ανάπτυξή τους. Ζητήστε τους να κάνουν διάφορες προτάσεις για τη βελτίωσή τους, πριν κάνετε και εσείς.
4. Μην εστιάζετε στο τι πήγε λάθος. Ανακαλύψτε τους επιθυμητούς τους στόχους και εστιάστε στο τι χρειάζεται για να τους φτάσουν. Προσέξτε να μην λέτε στους άλλους ότι εσείς θα το κάνατε διαφορετικά, αν εκείνοι τα πάνε ήδη μια χαρά.
5. Προσφέρετε ξεκάθαρες προσδοκίες για τα αποτελέσματα. Όσο δουλεύουν για αποτελέσματα, να είστε ξεκάθαροι για το τι εσείς και οι άλλοι αναμένετε ότι θα γίνει. Να είστε πρόθυμοι να συζητάτε καθ’ όλη τη διάρκεια. Ύστερα θυμηθείτε να αναγνωρίσετε τις προσπάθειές τους, όπως και τα αποτελέσματα.
6. Να είστε άνετοι με τις αρνητικές αντιδράσεις. Αν εσείς είστε παρόντες, προσγειωμένοι και πρόθυμοι, εκείνοι θα μπορέσουν να επεξεργαστούν τα συναισθήματά τους. Δώστε τους την ευκαιρία να μάθουν και να εξελιχθούν, πριν τους σταματήσετε ή τους «σώσετε».
7. Να είστε υπομονετικοί. Ο αναστοχασμός, η αυτοανάλυση και η εγκαθίδρυση νέων τρόπων σκέψης χρειάζονται χρόνο.
Marcia Reynolds, Phd.
