Η σχέση που έχουμε με τους γονείς μας ή τους κύριους φροντιστές μας δεν είναι σχεδόν ποτέ ασπρόμαυρη. Κάποιοι από εμάς μπορεί να τείνουν περισσότερο να εξιδανικεύουν τους γονείς τους, ενώ άλλοι μπορεί να έχουν κατά νου περισσότερο τα ελαττώματά τους. Οι περισσότεροι είμαστε ένοχοι και για τα δύο.
Ως ενήλικες, είμαστε συχνά πιο ικανοί να δούμε ότι οι γονείς μας είναι απλώς ανθρώπινα όντα με δυνατά και αδύνατα σημεία, και μπορούμε μερικές φορές να εντοπίσουμε τις θετικές και αρνητικές επιδράσεις που είχαν σε εμάς. Μπορεί ακόμη και να νομίζουμε ότι έχουμε «καταλάβει» τη σχέση που έχουμε ή είχαμε μαζί τους. Ωστόσο, αυτή η προοπτική είναι πολύ διαφορετική από εκείνη που είχαμε ως παιδιά, όταν οι γονείς μας ή οι γονικές μας φιγούρες είχαν πολύ πιο βαθιά επίδραση πάνω μας.
Advertisment
Ως βρέφη, οι γονείς μας είναι κυριολεκτικά το κλειδί της επιβίωσής μας. Η ικανότητά τους, ή η έλλειψή της, να μας παρέχουν μια αίσθηση ασφάλειας, να είναι συντονισμένοι με τις ανάγκες μας και να μας καταπραΰνουν όταν ήμασταν στεναχωρημένοι, δημιούργησε τα θεμέλια για το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας, τους άλλους και πώς λειτουργούν οι σχέσεις. Οι δυνάμεις και οι αδυναμίες που διέθεταν είχαν ισχυρή επίδραση όταν ήμασταν νεότεροι, και αυτή η επίδραση εξακολουθεί να παίζει πολύ έντονα ρόλο στη ζωή μας σήμερα.
Αυτές οι σχεδόν αόρατες δυνάμεις που εσωτερικεύονται από τις πρώιμες εμπειρίες με τους γονείς μας βοηθούν στη διαμόρφωση του τρόπου που ενεργούμε και του πώς βλέπουμε τον εαυτό μας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Πολλά από αυτά οφείλονται σε μια ψευδαίσθηση σύνδεσης ή σε έναν «φανταστικό δεσμό» που σχηματίζουμε με τους γονείς μας σε στιγμές συντριπτικής δυσφορίας.
Ο «φανταστικός δεσμός» περιγράφει έναν βασικό αμυντικό μηχανισμό που μας βοηθούσε να διατηρήσουμε μια αίσθηση ασφάλειας και σιγουριάς σε στιγμές που βιώναμε συντριπτική απογοήτευση, πόνο ή ακόμη και τρόμο. Για ένα βρέφος, η φαντασίωση ότι συγχωνεύεται με έναν φροντιστή μπορεί να μειώσει τα συναισθήματα πείνας και απογοήτευσης. Αυτή η ψευδαίσθηση της σύνδεσης μπορεί να χρησιμεύσει ως αντιστάθμισμα για την ανεπάρκεια της φροντίδας τους.
Advertisment
Για παράδειγμα, εάν ο γονέας τους είχε πρόβλημα να κάνει οπτική επαφή, να τα ηρεμεί ή συχνά ένιωθε φοβισμένο, απογοητευμένο, απόντα ή θυμωμένο, το παιδί μπορεί να στηριχθεί στη φαντασίωση της ασφάλειας έναντι της τρομακτικής πραγματικότητας του να έχει έναν γονέα που νιώθει ανασφαλής. Το παιδί εσωτερικεύει τον γονέα και αισθάνεται σαν το αβοήθητο παιδί και τον παντοδύναμο γονέα ταυτόχρονα. Γονεοποιούμε τους εαυτούς μας με τον τρόπο που μας γονεοποίησαν, τόσο τιμωρώντας τους εαυτούς μας όσο και καταπραΰνοντας τους όπως το έκαναν κι αυτοί.
Εσωτερίκευση του γονέα
Αυτό το μοτίβο επαναλαμβάνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάπτυξής μας, καθώς ταυτιζόμαστε με τον γονέα μας και τον εσωτερικεύουμε με διάφορους τρόπους. Ο πρώτος είναι ότι υιοθετούμε τις συμπεριφορές τους απέναντί μας και γύρω μας. Αυτή είναι μια διαδικασία σε μεγάλο βαθμό ασυνείδητη. Ως παιδιά, νιώθουμε πολύ πιο απειλητικό να βλέπουμε τους γονείς μας ως ελαττωματικούς από το να αναλάβουμε την ευθύνη μας. Είτε ένας γονιός ήταν απορριπτικός ή αγανακτισμένος είτε αυταρχικός και συναισθηματικά ελλιπής, τείνουμε να εσωτερικεύουμε αυτά τα χαρακτηριστικά θεωρώντας ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με εμάς. Αν το πρόβλημα έγκειται σε εμάς, έχουμε τον έλεγχο, πράγμα που μας κάνει να αισθανόμαστε ασφαλείς.
Στη συνέχεια λέμε στον εαυτό μας ιστορίες για το ποιοι είμαστε με βάση αυτά τα γονικά στοιχεία και βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα από τα μάτια των γονιών μας. Αρχίζουμε να διαμορφώνουμε μια «εσωτερική φωνή» που μεταφράζει τις συμπεριφορές που πήραμε από τους γονείς μας στη δική μας αυτοαντίληψη. Αν ένας γονιός ήταν επικριτικός απέναντί μας ή απέναντι στον εαυτό του, υιοθετούμε αυτές τις επικρίσεις. Αν νιώθαμε ότι ήμασταν βάρος ή ότι ήμασταν πολύ δυνατοί, πολύ ήσυχοι, πολύ θυμωμένοι, πολύ ντροπαλοί κ.λπ. θα συνεχίσουμε να πιστεύουμε αυτά τα πράγματα για τον εαυτό μας για πολύ καιρό αφότου μεγαλώσουμε.
Δεν είναι ασυνήθιστο επίσης να υιοθετούμε τα χαρακτηριστικά των γονιών μας ως δικά μας. Μπορεί να συμπεριφερόμαστε με τους τρόπους που τους είδαμε να συμπεριφέρονται, ή μπορεί να επαναστατήσουμε ενάντια στα χαρακτηριστικά τους επειδή ανησυχούμε τόσο πολύ ότι τα κατέχουμε.
Ακόμη και όταν μεγαλώσουμε και αρχίσουμε να βλέπουμε τους γονείς μας πιο καθαρά, εξακολουθούμε να αγνοούμε σε μεγάλο βαθμό τη μακροπρόθεσμη επίδραση αυτού του πρώιμου φαντασιακού δεσμού σε εμάς. Συνεχίζουμε να συντηρούμε την κληρονομιά τους απογοητεύοντας τον εαυτό μας και πολλές φορές εξιδανικεύοντας εκείνους. Δεν είναι ότι πιστεύουμε ότι οι γονείς μας ήταν τέλειοι. Απλώς πιστεύουμε ότι ήταν καλύτεροι από ό,τι ήταν, και εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι εμείς είμαστε εγγενώς πιο ελαττωματικοί από ό,τι ισχύει στην πραγματικότητα.
Μέρος του λόγου που είμαστε τόσο πεισματάρηδες στη διατήρηση αυτών των δεσμών είναι ότι κάποτε ήταν αυτό που μας έκανε να νιώθουμε ασφαλείς. Ως παιδιά, οι γονείς μας ήταν «παντοδύναμοι» που ώστε να νιώθουμε ασφαλείς και να επιβιώνουμε σε έναν ανασφαλή κόσμο. Ακόμα και μετά από χρόνια διαφωνίας, διαφωνίας ή σωματικού χωρισμού από αυτούς, παραμένουμε συνδεδεμένοι με τους γονείς μας με όλους τους τρόπους που υπάρχουν μέσα μας.
Μπορεί να συνεχίσουμε να πιστεύουμε τις συμπεριφορές τους απέναντί μας ή να προβάλλουμε αυτές τις συμπεριφορές σε άλλους. Τους κρατάμε ζωντανούς μέσα μας ζώντας μια συνταγή που έγραψαν για μας, σχεδόν πάντα χωρίς να έχουμε επίγνωση του τι κάνουμε. Μεγαλώνοντας, επαναλαμβάνουμε μοτίβα από την παιδική μας ηλικία, ιδιαίτερα στις σχέσεις μας ως ενήλικες.
Σπάζοντας τον φαντασιακό δεσμό με τους γονείς μας
Το θέμα εδώ δεν είναι σε καμία περίπτωση να δαιμονοποιήσουμε τους γονείς ή να υποδείξουμε ότι βλάπτουν σκόπιμα τα παιδιά τους. Όπως ήδη αναφέρθηκε, όλοι οι γονείς είναι άνθρωποι και έρχονται με τις δικές τους πληγές και ιστορίες. Ακριβώς όπως τα αρνητικά τους χαρακτηριστικά συμβάλλουν στην αρνητική μας στάση απέναντι στον εαυτό μας και τους άλλους, έτσι και οι θετικές τους επιρροές ενισχύουν την αυτοαντίληψή μας. Σίγουρα υπάρχουν χαρακτηριστικά που θαυμάζουμε στους γονείς μας και θα θέλαμε να τα μιμηθούμε.
Ωστόσο, ως ενήλικες, πρέπει να μάθουμε πώς να ξεχωρίζουμε τα θετικά από τα αρνητικά, να αποκαλύπτουμε τις κατά τα άλλα αόρατες δυνάμεις που δεν μας εξυπηρετούν και να διατηρούμε εκείνες που μας εξυπηρετούν. Μπορούμε να σπάσουμε την αρχική φαντασιακή σύνδεση και να αντιμετωπίσουμε τον πόνο που κρατάμε από την παιδική μας ηλικία και που προκλήθηκε από τις ελλείψεις των γονιών μας. Μόνο τότε μπορούμε να είμαστε πλήρως ελεύθεροι να δημιουργήσουμε μια ζωή που να αντανακλά αυτό που πραγματικά είμαστε και να οικοδομήσουμε σχέσεις που να βασίζονται σε πραγματικούς, υγιείς τρόπους σχέσεων.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/compassion-matters/202111/the-fantasy-connection-we-keep-our-parents
