Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στον πολιτισμό μας ο ψυχικός πόνος αντιμετωπίζεται διαφορετικά από τον σωματικό. Για να το κατανοήσουμε καλύτερα αυτό, μπορούμε να εξετάσουμε την ενδιαφέρουσα ιστορία της αντιμετώπισης του σωματικού πόνου. Όπως θα δούμε, τα μοτίβα που παρατηρούμε σε αυτή την ιστορία είναι εμφανή ακόμη και στις συζητήσεις για τον ψυχικό πόνο.
Ένας από τους πρώτους ασθενείς που είδα στην ιατρική σχολή ήταν ένας ηλικιωμένος άνδρας που πέθαινε από μεταστατικό καρκίνο του παχέος εντέρου, ο οποίος είχε εξαπλωθεί στα οστά του και ήταν αφόρητα επώδυνος. Σοκαρίστηκα και ράγισε η καρδιά μου όταν τον είδα να παρακαλά τον γιατρό για περισσότερα παυσίπονα από τις μέτριες δόσεις που έπαιρνε. Όταν ρώτησα τον θεράποντα ιατρό αν μπορούσαμε να αυξήσουμε τη δόση, μου είπαν: «Όχι, θα εθιστεί». Αυτό ήταν λανθασμένο, παράλογο και απάνθρωπο -όπως αποδείχθηκε, ο άνθρωπος πέθανε μέσα στην αγωνία. Δεν θα γινόταν ποτέ εθισμένος κι ακόμη και αν γινόταν, είχε μόνο κάποιες εβδομάδες ζωής. Αυτή ήταν η πρώτη μου επαφή με το γεγονός ότι για τους περισσότερους ανθρώπους, ο πόνος είχε μια ηθική συνιστώσα εκτός από τον ανθρώπινο βασανισμό.
Advertisment
Τα ερωτήματα σχετικά με τη θεραπεία του έντονου πόνου ξεκίνησαν σοβαρά με τη χρήση του χλωροφορμίου τη δεκαετία του 1800. Το χλωροφόρμιο, το οποίο λειτουργεί όπως η αναισθησία, ήταν το πρώτο φάρμακο που μπορούσε να αποτρέψει αποτελεσματικά τον έντονο πόνο κατά τη χειρουργική επέμβαση. Παρ’ όλα αυτά, οι χειρουργοί αναρωτήθηκαν αν θα παρενέβαινε στην επούλωση ή αν θα μπορούσαν να προκύψουν ηθικές συνέπειες, όπως ο εθισμός. Αυτά τα δύο θέματα, η παρέμβαση σε μια φυσική τάξη (στην προκειμένη περίπτωση, η επούλωση των πληγών) και η ύπαρξη ηθικών συνεπειών, εμφανίζονται ξανά και ξανά στις προσπάθειες αντιμετώπισης του πόνου.
Η ιστορία του χλωροφορμίου δεν τελειώνει με τη χειρουργική επέμβαση. Η χρήση του άλλαξε για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία την αφόρητα επώδυνη διαδικασία του τοκετού. Παρά το γεγονός αυτό, χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να γίνει αποδεκτή πρακτική. Οι αντιρρήσεις κυμαίνονταν από την ανησυχία για την παρέμβαση σε μια φυσική διαδικασία με επικίνδυνους τρόπους, έως την τιμωρία του Θεού για την αμαρτία της Εύας στον κήπο της Εδέμ (μια κοινή πεποίθηση, που αναφέρεται ρητά στη Βίβλο, σχετικά με την προέλευση του πόνου του τοκετού).
Μετά από πολλές αμφιλεγόμενες συζητήσεις, η αναισθησία κατά τον τοκετό έγινε τελικά αποδεκτή και οι γυναίκες έχουν πλέον τουλάχιστον τη δυνατότητα να διαχειριστούν τα πιο επώδυνα σημεία του τοκετού. Ωστόσο, οι συζητήσεις σχετικά με το τι είναι φυσικό και υποτίθεται καλύτερο για τη μητέρα και το παιδί καθιστούν την απόφαση αυτή γεμάτη με άγχος και ενοχές για πολλές γυναίκες.
Advertisment
Η ίδια πρόοδος δεν ισχύει δυστυχώς και για τον ψυχικό πόνο. Σε αντίθεση με τον σωματικό, υπάρχουν ερωτήματα που παραμένουν άλυτα όταν πρόκειται για τον ψυχικό πόνο. Είναι καλύτερα για εμάς προσωπικά αν κρατήσουμε τον ψυχικό πόνο για τον εαυτό μας και να τον επεξεργαστούμε; Έχει σημασία πώς αναπτύξαμε τον ψυχικό πόνο; Έχει σημασία ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τον πόνο; Για παράδειγμα, πρέπει κάποιοι πόνοι να αντιμετωπίζονται ψυχολογικά και άλλοι με φάρμακα;
Όταν έγινα ψυχίατρος, με έκπληξη διαπίστωσα ότι υπήρχαν ακόμη επαγγελματίες στην κοινότητα που έλεγαν στους ασθενείς τους ότι δεν θα γίνονταν καλύτερα αν δεν ένιωθαν τον πόνο της κατάθλιψής τους. Η θεραπεία μόνο των συμπτωμάτων, λέει η σκέψη αυτή, διαγράφει αυτή τη διαδρομή προς το ασυνείδητο και έτσι εμποδίζει την ικανότητά σας να θεραπευτείτε.
Γνωρίζουμε πλέον τόσο από τη φαρμακευτική αγωγή όσο και από τις πιο σύντομες θεραπείες, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT), ότι δεν χρειάζεται να ζήσουμε την κατάθλιψη σε όλο της το εύρος για να την ξεπεράσουμε. Χρειάστηκαν όμως πολλά χρόνια για να ξεπεράσουμε την αντίληψη ότι ο πόνος – στην προκειμένη περίπτωση, ο ψυχικός πόνος – ήταν απαραίτητος για την ανάρρωση από την κατάθλιψη και άλλες κοινές ψυχιατρικές διαταραχές.
Η αναγκαιότητα του ψυχικού πόνου στην καθημερινή ζωή παραμένει εξαιρετικά αμφισβητήσιμη. Εκεί όπου αυτή η αβεβαιότητα είναι πιο εμφανής είναι στον πόνο της απώλειας – συνηθέστερα, της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου. Είναι το πιο δύσκολο άκρο του φάσματος, όπου κατοικεί η σοβαρή ή αδιάκοπη θλίψη, που προκαλεί τις περισσότερες διαφωνίες.
Για χρόνια, οι έννοιες του «καθυστερημένου πένθους» ή του «ατελούς πένθους» υπονοούσαν ότι ένα άτομο που έχει κολλήσει στο πένθος χρειαζόταν να θρηνήσει πιο έντονα για να ολοκληρώσει τη διαδικασία. Πολλές σημερινές προσεγγίσεις του πένθους υποστηρίζουν ομοίως ότι μόνο με το άνοιγμα και το καλωσόρισμα του πόνου της απώλειας θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε μια ζωή μετά το πένθος.
Κάποιος συνδυασμός του να παραμείνουμε ανοιχτοί στα συναισθήματά μας και να τα αντιμετωπίσουμε είναι σίγουρα η καλύτερη προσέγγιση. Αλλά για το σοβαρό ή παρατεταμένο πένθος, η ψυχιατρική έρευνα δεν υποστηρίζει αυτές τις έννοιες του πένθους ή του ανοίγματος περισσότερο. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι άνθρωποι των οποίων το πένθος διαρκεί μήνες έως χρόνια με έντονο και αμετάβλητο τρόπο (το αντίθετο του καθυστερημένου πένθους) έχουν λίγες πιθανότητες να βελτιωθούν. Επιπλέον, ορισμένα άτομα αναπτύσσουν κατάθλιψη επιπλέον του πένθους τους. Και πάλι, για χρόνια βλέπαμε τον χειρότερο πόνο του πένθους ως φυσικό και έπρεπε να τον περάσουμε, σαν να ήταν μια ηθική επιταγή.
Η άποψή μου σε αυτή τη συζήτηση είναι ότι ο ψυχικός πόνος πολύ συχνά είτε απορρίπτεται από την κοινωνία και αποκρύπτεται είτε υπόκειται σε αχρείαστο ηθικό έλεγχο.. Οι θεραπευτές, ιδίως οι γιατροί, θα πρέπει να είναι ευαίσθητοι στον ψυχολογικό πόνο, ιδίως στο άγχος. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να χορηγούν φάρμακα. Θα μπορούσε να σημαίνει συζήτηση, συμβουλή για λίγες μέρες άδεια, πρόταση να εμπιστευτούν κάποιον φίλο ή μέλος της οικογένειας, ή ακόμη και θεραπεία. Σημαίνει όμως ότι ο θεραπευτής πρέπει να βοηθήσει με κάποιον τρόπο. Το να αποκαλούμε τα συμπτώματα του ατόμου «απλώς ανησυχία» σημαίνει ότι τα απορρίπτουμε ως κοινά και μη σοβαρά.
Κατά την άποψή μου, αυτό που μάθαμε από τη μελέτη για το πένθος, καθώς και από τις αποτελεσματικές θεραπείες για τις ψυχιατρικές διαταραχές, είναι ότι ο ψυχικός πόνος έχει ανάλογο ρόλο με τον σωματικό πόνο. Σηματοδοτεί ότι κάτι δεν πάει καλά ή πολύ καλά. Ακριβώς όπως και στις σωματικές διαταραχές, πρέπει να μάθουμε να κρίνουμε πότε ο ψυχικός πόνος είναι υπερβολικός και άχρηστος για τον ασθενή. Αυτό το έχουμε μάθει – ως επί το πλείστον – στις κοινές ψυχικές ασθένειες, αλλά όχι στην κοινή ζωή με τα σκαμπανεβάσματά της.
Οι επαγγελματίες χρειάζεται πάντα να παρεμβαίνουμε όταν προκύπτει σημαντικός ή/και παραλυτικός ψυχικός πόνος. Επιπλέον, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τα διδάγματα που προκύπτουν από τον ισχυρισμό ότι ο πόνος έχει έναν ιδιαίτερο ρόλο στη φύση ή στην ηθική μας ζωή.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/modern-world-modern-mind/202112/why-is-mental-pain-considered-less-important-physical-pain
