Ως ορολογία, το «σύνδρομο της Μήδειας» εμφανίστηκε το 1948, σε μια δημοσίευση στο Journal of Mental Science, στο οποίο αναλύθηκαν επτά περιπτώσεις παιδοκτονίας. Το σύνδρομο αυτό πήρε το όνομά του από τη Μήδεια της ελληνικής μυθολογίας, η οποία ερωτευμένη με τον αρχηγό της Αργοναυτικής εκστρατείας, Ιάσονα, τον βοήθησε να αποκτήσει το χρυσόμαλλο δέρας. Όταν όμως ο Ιάσονας την εγκατέλειψε για την κόρη του βασιλιά Κρέοντα, η προδομένη Μήδεια, για να τον εκδικηθεί, πραγματοποίησε μια σειρά δολοφονιών, που ολοκληρώθηκαν με την πιο αποτρόπαια, τη δολοφονία των δύο παιδιών που είχε αποκτήσει μαζί του.
Το «σύνδρομο της Μήδειας» δείχνει μια σοβαρή ψυχική διαταραχή και συγκεκριμένα, μια γυναικεία διαστροφή κατά την οποία – στις πιο ακραίες μορφές της – εκφράζεται μέσω της βίας προς τα παιδιά είτε ενεργητικά, για παράδειγμα σωματική ή ψυχολογική ή σεξουαλική κακοποίηση) είτε παθητικά με παραμέληση του παιδιού ή υπερπροστασία του.
Advertisment
Είναι πολύ ξεκάθαρο τι αποκαλύπτει αυτό το σύνδρομο: Έναν προδομένο και απελπισμένο έρωτα μιας γυναίκας με νοσηρή προσωπικότητα που ψυχολογικά, δεν έγινε ποτέ μητέρα και που απλά, έδωσε μόνο οργανικά στοιχεία στη ζωή των παιδιών της, γι’αυτό και φτάνει να τα σκοτώσει με τα ίδια της τα χέρια, όταν ο σύζυγός της και πατέρας τους, την εγκαταλείπει.
Η επιθυμία της να τον τιμωρήσει και να τον εκδικηθεί την οδηγεί στην εργαλειοποίηση των παιδιών τους, στα οποία επιβάλλει να πληρώσουν εκείνα για τον δικό της πόνο που της προκάλεσε ο σύντροφος και πατέρας.
Σε μια πιο ήπια μορφή του, το «σύνδρομο της Μήδειας» δεν οδηγεί στην πραγματοποίηση εγκλημάτων αλλά εκφράζεται με αλλοπρόσαλλες διαθέσεις και στάσεις όπως αυταρχική συμπεριφορά, στερητική, τιμωρητική ή ψυχρή ή αντίθετα με υπερβολική επιείκεια και ανοχή, χωρίς όρια και σταθερούς κανόνες.
Advertisment
Στην πρώτη περίπτωση, η μητέρα γίνεται κακή και συναισθηματικά στερητική διότι μπορεί να καλύπτει τις βιολογικές ανάγκες του παιδιού της αλλά δεν καλύπτει τις ψυχικές, με το να το χαϊδέψει, να το κανακέψει, να του χαμογελάσει και να παίξει μαζί του, να το καθησυχάσει, να του «πάρει» τους φόβους και το άγχος του, να του τραγουδήσει.
Στη δεύτερη περίπτωση, η υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά της, δημιουργεί «παραχαϊδεμένα» παιδιά, που έχουν εύθραυστη και μικρή ανθεκτικότητα στις δυσκολίες που παρουσιάζει η κάθε ηλικία. Καθώς η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθησή τους είναι χαμηλή, βιώνουν ψυχικό πόνο γιατί αισθάνονται ότι δεν τα καταφέρνουν, κάτι που τους προκαλεί θυμό.
Τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί είναι εκείνα που ως ενήλικες συνήθως κακοποιούν. Είναι πολύ σημαντική η σχέση των παιδιών με τους γονείς και την οικογένεια κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Μια βίαιη μητέρα, για παράδειγμα, έχει κατά πάσα πιθανότητα κακοποιηθεί σαν παιδί. Αν ένα παιδί έχει κακή σχέση με τους γονείς του, αυξάνονται κατά πολύ οι πιθανότητες, να εκδηλώσει επιθετικότητα στους γύρω του ή αυτοκαταστροφικότητα, όταν γίνει ενήλικος.
Στην αντίθετη περίπτωση, αν η σχέση με τους γονείς του ήταν καλή, το παιδί θα αναπτύξει αισθήματα αλτρουισμού και ως ενήλικος, θα αντιμετωπίζει με φιλική διάθεση τους γύρω του, θα είναι τρυφερός με τα δικά του παιδιά και τους οικείους του και γενικά, θα αντιμετωπίζει με περισσότερη αντοχή και θάρρος, τις αντιξοότητες της ζωής. Η αγάπη που θα πάρει ένα παιδί από τους γονείς και ειδικά από τη μητέρα, θα το βοηθήσουν να έχει αυτοσυγκράτηση, να μην είναι παρορμητικό, να έχει υπομονή και να έχει την ψυχραιμία να βρίσκει λύσεις στα προβλήματα που θα παρουσιάζονται, αντέχοντας τον ψυχικό πόνο ή την απογοήτευση που τα ακολουθούν.
Το «σύνδρομο της Μήδειας» καταρρίπτει το μύθο του γονεϊκού και μητρικού ενστίκτου. Πολλοί αναρωτιούνται: Μα είναι δυνατόν να υπάρχει μάνα που δεν αγαπά το παιδί της;
Ο ψυχαναλυτής Donald Winnicott απαντά: «όλες οι μητέρες δεν είναι οικουμενικά καλές, ούτε αρκούντως καλές».
Μια μητέρα με «σύνδρομο της Μήδειας» που είναι στερημένη από αγάπη και δεν παίρνει από τον σύζυγό της την ικανοποίηση που επιθυμεί, μπορεί να αξιώνει «υποσυνείδητα» από τα παιδιά της, να της δώσουν αυτά που της στερεί ο σύζυγος. Να θέλει δηλαδή, να τη στηρίζουν, να της δείχνουν αγάπη και ίσως να νομίζει ότι με την μητρότητα θα μπορέσει να αναγεννηθεί.
Καθώς όμως το μωρό ή το παιδί όχι μόνο δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις δικές της ανάγκες αλλά το μόνο που ζητά είναι η ικανοποίηση των δικών του αναγκών, η μητέρα νιώθει ένοχη, αποτυχημένη και κουρασμένη, τόσο που δεν αντέχει ούτε το κλάμα του παιδιού της. Η λύση γι’αυτήν είναι ο δικός της θάνατος ή ο θάνατος του παιδιού.
Η μητέρα με «σύνδρομο της Μήδειας» είναι σκληρή, απόλυτα ψυχρή και μπορεί να φτάσει στο έγκλημα χωρίς δισταγμό και εσωτερικές συγκρούσεις. Είναι υπερόπτης και αν τα εγκλήματά της αποκαλυφθούν, μπορεί να προσποιηθεί, παίζοντας πολύ καλά τον ρόλο της. Έχει συνήθως έναν ναρκισσιστικό χαρακτήρα, που χτίζεται από την παιδική ηλικία, συνήθως όταν τα παιδιά μαθαίνουν να τους επιτρέπονται όλα και πάντα και να τους δίνονται όλα όσα επιθυμούν, μόλις τα ζητήσουν.
Ο βασικός ρόλος του πατέρα που είναι να αποδίδει δικαιοσύνη χωρίς να κάνει όλα τα χατίρια του παιδιού καθώς και το να θέτει κανόνες, μπορεί να βοηθήσει στην καλλιέργεια ηθικών αναστολών στο παιδί προκειμένου αυτό να μάθει να περιορίζει τις επιθετικές ενστικτώδεις παρορμήσεις του.
Μια υπεροπτική γυναίκα με ναρκισσιστική προσωπικότητα, δεν θα πενθήσει ούτε θα δεχτεί το γεγονός ότι ο σύντροφός της την έχει εγκαταλείψει. Θα κάνει τα πάντα για να τον κρατήσει, θα τρελαθεί από τον θυμό της και με τη σκέψη στο “όλα ή τίποτα”, θα φτάσει στα άκρα, με αυτοκαταστροφική ή ετεροκαταστροφική ωμότητα.
Το «σύνδρομο της Μήδειας» δεν αφορά μόνο τις γυναίκες. Μπορεί να εκδηλωθεί και στους άντρες, για τους ίδιους λόγους και αιτίες και με την ίδια καταστροφική ορμή.
Αν θέλουμε να μεγαλώσουμε ψυχικά υγιή παιδιά, που αργότερα θα γίνουν υγιείς ενήλικες, ας τους δώσουμε πολύ αγάπη και αποδοχή, κυρίως όταν είναι σε μικρή ηλικία και ας φροντίσουμε ώστε η σχέση μας με το σύντροφό μας να είναι ευτυχισμένη. Μια όμορφη συντροφική σχέση είναι το καλύτερο ζωντανό παράδειγμα που μπορεί να δώσουμε στα παιδιά μας.
