Οι άνθρωποι γεννιούνται μέσα σε κοινωνικές ομάδες και ζούνε ως μέρος τους σε ολόκληρη τη ζωή τους. Ως εκ τούτου, το κοινωνικό στοιχείο δεν μπορεί να αφαιρεθεί σε καμία περίπτωση από τη μελέτη της ανθρώπινης εξέλιξης. Αλλά πώς ακριβώς επηρεάζει η κοινωνική επαφή την υγεία μας;
Ως ανθρώπινα όντα, ονειρευόμαστε, μαθαίνουμε, μεγαλώνουμε και εργαζόμαστε ως μέρος της κοινωνίας. Η κοινωνία μέσα στην οποία γεννιόμαστε και οι κοινωνίες μέσα στις οποίες πλοηγούμαστε στη ζωή μας, είναι που διαμορφώνουν την προσωπική μας ταυτότητα. Και για την ακρίβεια, νιώθουμε τόσο πολύ την ανάγκη να επικοινωνούμε μεταξύ μας -αγνοώντας ακόμα και τους γεωγραφικούς περιορισμούς- που έχουμε αναπτύξει μια πληθώρα εργαλείων, για να μας βοηθήσουν να το πετύχουμε, από τον τηλέγραφο, το χαρτί μέχρι το τηλέφωνο και το διαδίκτυο.
Advertisment
Ακόμα και οι πιο εσωστρεφείς από εμάς λαχταράμε για λίγη κοινωνική επαφή, ακόμα κι αν είναι ιδιαίτερης μορφής. Αλλά γιατί συμβαίνει αυτό και ποια είναι τα οφέλη (σωματικά, πνευματικά, ψυχικά) που αποκομίζουμε από το φαινόμενο της κοινωνικοποίησης;
Γιατί είμαστε κοινωνικά όντα;
Μπορεί διαισθητικά να σκεφτόμαστε ότι το χαρακτηριστικό του κοινωνικού βοήθησε το είδος μας, όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά και να ανθίσει κατά τη διάρκεια όλων αυτών των χιλιάδων χρόνων. Αλλά ποιος είναι ο λόγος που συνέβη αυτό;
Μία έρευνα του 2011, η οποία δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature, υποστηρίζει ότι η κοινωνικοποίηση αποτέλεσε βασικό εργαλείο για τους προγόνους μας, όταν από το να ψάχνουν για τροφή το βράδυ (όπου το σκοτάδι λειτουργούσε προστατευτικά), άρχισαν να δραστηριοποιούνται την ημέρα (κάτι που τους έκανε πιο ευάλωτους και ορατούς στους θηρευτές τους).
Advertisment
Μια άλλη πιο πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι οι πρώτοι ανθρωπίδες (οικογένεια πρωτευόντων θηλαστικών) πιθανότατα να ανέπτυξαν μία βασική μορφή γλώσσας, επειδή χρειάζονταν πιο ανεπτυγμένη επικοινωνία, για να μοιραστούν μεταξύ τους ιδέες. Αυτό, λένε, βοήθησε τους προγόνους μας να αναπτύξουν όπλα, που τους επέτρεψαν να ζούνε καλύτερα και να εξελιχθούν συντομότερα.
Οι ερευνητές επίσης ισχυρίζονται ότι οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως συμπονετικά όντα και ότι αυτή η συμπόνια και ενσυναίσθηση μας έχει εξυπηρετήσει, καθώς αυτή η ικανότητα (φροντίδας και συμπόνιας) εκτιμάται πολύ από άτομα που ψάχνουν να ζευγαρώσουν. Εξάλλου, για να μπορέσει να επιβιώσει ένα είδος, τα μέλη πρέπει όχι μόνο να αναπαραχθούν, αλλά να μπορούν να προστατέψουν και τους απογόνους τους από τραυματισμούς και επιθέσεις, έτσι ώστε να ενδυναμωθούν ενωμένοι απέναντι σε οτιδήποτε εχθρικό.
Η επαφή πρόσωπο με πρόσωπο λειτουργεί σαν ένα εμβόλιο
Η ψυχολόγος Susan Pinker αναφέρει ότι η άμεση επαφή (πρόσωπο με πρόσωπο) πυροδοτεί μέρη του νευρικού μας συστήματος, που απελευθερώνουν ένα «κοκτέιλ» νευροδιαβιβαστών, που στόχο έχουν τη ρύθμιση της απόκρισής μας στο στρες και στο άγχος. Με άλλα λόγια, όταν επικοινωνούμε με αυτό τον τρόπο, γινόμαστε μακροπρόθεσμα πιο ανθεκτικοί σε στρεσογόνους παράγοντες.
«…σαν ένα εμβόλιο, μας προστατεύει, στο παρόν και στο μέλλον, απλά μέσω της χειραψίας, μέσω του αγγίγματος απελευθερώνουμε ωκυτοκίνη, η οποία αυξάνει το επίπεδο εμπιστοσύνης και μειώνει τα επίπεδα κορτιζόλης, οπότε και το στρες».
Προσθέτει επίσης ότι ως αποτέλεσμα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, παράγεται ντοπαμίνη, η οποία τονώνει τη διάθεσή μας και καταπολεμά τον πόνο, σαν μια φυσικά παραγόμενη μορφίνη. Αυτή η ιδέα επιβεβαιώνεται από τα ευρήματα μιας μελέτης, δημοσιευμένης στο Medical News Today, η οποία συμπέρανε ότι το άγγιγμα ενός/μίας ερωτικού συντρόφου μπορεί πραγματικά να βοηθήσει στην ανακούφιση από το σωματικό πόνο.
Μια άλλη έρευνα συμπέρανε ότι όσοι υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία για καρκίνο είχαν την τάση να τα πηγαίνουν καλύτερα, αν είχαν πρόσβαση σε κοινωνική στήριξη και αλληλεπίδραση, κάτι που υποδεικνύει ότι και μόνο η παρουσία της οικογένειας, φίλων ή άλλων ατόμων που περνούν παρόμοιες δυσκολίες, μπορεί να ενδυναμώσει έναν ασθενή τόσο ψυχολογικά, όσο και σωματικά.
Κοινωνικά κίνητρα και δύναμη του εγκεφάλου
Οι έρευνες μας έχουν επίσης δείξει ότι η αλληλεπίδραση με άλλα άτομα εκπαιδεύει ουσιαστικά τον εγκέφαλό μας. Τα κοινωνικά κίνητρα και η κοινωνική επαφή μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση της μνημονικής μορφοποίησης και στην ανάκληση, αλλά επίσης προστατεύουν τον εγκέφαλο από νευροεκφυλιστικές νόσους.
Ο καθηγητής Matthew Lieberman- από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια – ειδικεύεται στο μηχανισμό, που εκείνος αποκαλεί «κοινωνικό εγκέφαλο» και οποίος αποτελείται από τη νευρωνική δραστηριότητα που σχετίζεται με την κοινωνική αλληλεπίδραση και τα οφέλη της στον εγκέφαλό μας.
Ένα από τα συμπεράσματά του, για παράδειγμα, είναι ότι αν μαθαίνουμε, ώστε να διδάξουμε στη συνέχεια κάποιον άλλο, τότε μαθαίνουμε καλύτερα απ’ ότι αν μαθαίναμε, για να περάσουμε ένα τεστ. Αυτό το συμπέρασμα, βέβαια, έρχεται σε σύγκρουση με τις κυρίαρχες πεποιθήσεις στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα, στο οποίο η μάθηση στρέφεται κυρίως στην απόκτηση γνώσης και δεξιοτήτων για προσωπική χρήση, θα λέγαμε.
Ο καθηγητής Lieberman σημειώνει ότι «όταν είστε κοινωνικά κινητοποιημένοι να μάθετε, ο κοινωνικός εγκέφαλος το κάνει για εσάς και μάλιστα καλύτερα από το αναλυτικό δίκτυο, που τυπικά ενεργοποιείται, όταν προσπαθείτε να απομνημονεύσετε κάτι».
Μια αρκετά πρόσφατη μελέτη κατέληξε επίσης στο ότι η διατήρηση κοντινών φίλων βοηθά στην πρόληψη κατά της πνευματικής εξασθένισης στην τρίτη ηλικία. Αυτή η μελέτη βρήκε ότι άτομα άνω των 80 ετών που είχαν εξαιρετικά υψηλή οξυδέρκεια και όχι μόνο, είχαν ένα κοινό στοιχείο μεταξύ τους: κοντινούς φίλους.
